Cыртқы лингвистика (Экстралингвистика) - этникалық, қоғамдық-тарихи, әлеуметтік, географиялық және басқа да факторларды тілді қалыптастыру мен дамытуды үзіліссіз байланыстыру ретінде жиынтықты зерттейтін тіл білімінің саласы. Ішкі лингвистикаға қарама-қарсы.
Ішкі лингвистика - сыртқы лингвистикалық факторға қатысы жоқ тілдік бірліктің қатынас жүйесін зерттейтін тіл білімінің саласы.
Сөйлеу лингвистикасы
Сөйлеу лингвистикасы - тіл құрылымы заңымен толық сәйкес келмейтін сөйлеудің ерекшелік құрылымын зерттейтін тіл білімнің бір бөлімі.
Компоненттік талдау әдістері
Компоненттік талдау әдісі — мағыналы тіл бірліктерінін мазмұндык жағын зерттеу әдісі. Оның мақсаты мағынасынан кіші семантикалық бөлшекгерін ажырату. Компоненттік талдау әдісі алғашында (20 ғ. 50 жылдары) лексиканы зерттеуде әр түрлі тілдердегі лексикалық бірліктердін шағын тобын (туыстык терминдерді) сипаттау үшін пайдаланылған. Ол — әрбір тіл бірлігінін мағынасы семантикалык белгілерден (семалардан) тұратыны, тілдің сездік құрамы шағын семантикалық белгілердің көмеғімен аныкталуы мүмкін деген ғылыми болжамға негізделген. Болжам бойынша, жалпы категориялық семантикалык белгілер универсалдық сипатта болып, көптеген тілдерде кездесуі мүмкін.
Сөздердің сөйлеу кезіндегі қызметіне байланысты Компоненттік талдау әдісін синтагматикада қолдануда бірқатар зандылық бар. Мысалы, олар сөздердін сұрыпталу шегін аныктау (Дж. Каи, Дж. Фодор), лексикалык мағыналарды білдіру (Ю. Д. Апресян), семантикадык келістіру (В. Г. Гак) т.б. Осылардың негізінде сөз тіркесінде сөздерді дұрыс қолдану ережелері қалыптасады. 20 ғ. 70—80 жж. Компоненттік талдау әдісі грамматикада, әсіресе морфологияда, колданыла бастады.
Коммуникативті-прагматикалық лингвистика теориясы
Достарыңызбен бөлісу: |