Ф. 11-19 Ахметова С. С. 050508 «Есеп және аудит» мамандығының студенттерінен басқа экономикалық мамандықтардың күндізгі және сырттай оқу бөлімі студенттеріне «Аудит негіздері» пәні бойынша практикалық (семинар)

Қаржылық есеп беруді тексеруге дайындалу кезінде аудитор аудиторлық қауіп моделімен танысты. Аудиторлық қауіп моделі мына формуламен анықталады.

АР = ВХР*РК*РН

Мұнда, АР – қабылданатын аудиторлық қауіп;

ВХР – ішкі шаруашылық қауіп;

РК – бақылау қауіпі;

РН – анықталмау қауіпі.
Талап етіледі:

1. 
   Қабылданатын аудиторлық қауіпді есептеу. Айталық, аудитор ішкі шаруашылық қауіп 80% құраса, ал бақылау қауіпі -50%, анықталмау қауіпі - 10 %.
   
2. 
   Жоғарыда көрсетілген формуланы өзгерте отырып және п.1 берілгендерін пайдалана отырып, анықталмау қауіпін есептеу.
   
3. 
   Анықталмау қауіпін аудитор аудит жоспарын мына көрсеткіштермен құруынан шыға келе: АР = 0,05; ВХ = 0,75; РК – 0,30 есептеу.
   
4. 
   Аудиторлық қауіп формуласының және оған әсер етеін факторлар көрсеткіштерімен өзара байланыстарды түсіндіру.
   

Аудиторлық қауіпті анықтаудағы аудитор әрекетіне баға беріңіз.

Кесте 1. Аудитордың мүмкін болатын аудиторлық қауіпті таңдауы бойынша әрекеті

Шарты	Аудитор әрекеті
Егер ажарамас қауіп мен бақылау қауіпі (немесе олардың бірі) төмен болса	Аудитор таба алмау тәукелін орта немесе жоғары деңгейіне бағдарлануға құқылы бірақ бұл жағдайда сәйкестік пен маңыздылыққа процедураларды пайдалана отырып бақылау қауіпдігімен ажырамас қауіпдігінің дұрыстығын алынған бағалаулардың дұрыстығын растау алуға міндетті.
Егер ажырамас қауіпімен бақылау қауіпі ( немесе екеуінің біреуі) – орташа немесе жоғары	Аудитор аудиторлық тәукелдікті төмендету бойынша шаралар қабылдауы қажет

Кесте 2.Таба алмау қауіпінің мүмкін болатын деңгейін анықтау

Аудиторлық қауіпділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.

Аудитор болашақта болатын аудиттің жоспарын жасау барысында шаруашылық ішіндегі қауіпдіктің 80%, бақылау қауіпдігі 50% және таба алмау қатері 10% деп жорамалдайды.аудитте қауіпдіктің осы сандары бойынша есептеп, аудитор нәтижесінде 4% алады. Егер аудитор бұл жағдайда қауіпдіктің осы жолғы (тиісті) қолайлы деңгейі 4 % -тен жоғары болмауы керек деп шешетін болса, онда ол әлеуетті жоспарды қолайлы деп санауы керек. Мұндай жоспар аудиторлық қауіпдіктің қолайлы деңгейін аудитордың алуына көмектеседі, бірақ ол тиімсіз. Әлде қайда тиімді жоспар жасау үшін аудиторлар қауіпдікті есептеудің екінші тәсілін жиі пайдаланады, яғни таба алмау қатері мен алуға жататын мәліметтердің тиісті санын анықтайды.

Осы мақсаттағы аудиторлық қауіпдік үлгілерінің формуласы былайша өрнектеледі:

DR=DAR/IR*CR
Практикалық сабақ 5.

Тақырыбы: Аудиторлық дәлелдеу және құжаттау.

Сабақты жүргізу тәртібі: семинар практикум

Аудиториялық тапсырма.

Талқылауға арналған сұрақтар:

• 
  Аудиторлық дәлелдер түсінігі
  
• 
  Аудиторлық дәлел түрлерін атап шығыңыз.
  

• 
  Аудиторлық дәлел алу көздері.
  
• 
  Аудиторлық дәлел алу әдістері
  
• 
  Жекелеген шаруашылық операцияларды қайта есептеу, түгендеу, есеп жүргізу тәртібінің сақталуын тексеру.
  
• 
  Аудиторлық тексеру кезіндегі растаулар.
  
• 
  Құжаттарды тексеру тәртібі қандай?.
  

Аудиторлық тексеру барысында аудиторлармен жинақталып талданған аудиторлық қорытынды жасауға мүмкіндік беретін ақпарат аудиторлық дәлелдер деп аталады. Қаржылық есеп берудің дұрыстығы жөнінде аудитор өзінің негізделген пікірін білдіруі үшін бақылау тесті мен мәндік процедуралар сияқты процедураларды пайдалана отырып қажетті аудиторлық дәлелдер жинайды.Олар:

• 
  түгендеу кезінде қатысу немесе бақылау
  
• 
  шаруашылық немесе бухгалтерлік есеп операцияларын орындау, бақылау
  
• 
  ауызша сұрақ жауап алу
  
• 
  үшінші тұлғадан алынған құжаттарды тексеру
  
• 
  клиент ұйым дайындаған құжаттарды тексеру
  
• 
  арифметикалық есептеулерді тексеру
  
• 
  талдау
  

Келесі есептер мен ситуациялық жағдайларды анықтап баға беріңіз:

Есеп жүйесінің дұрыстығын дәлелдейтін мәліметтер тобы бар.

А)Фактілік бақылау негізінде жасалған аяқталмаған өндіріс көлемін түгендеу белгісі бар;

Б)90, негізгі өндіріс бөлімшесі шоттары бойынша карточка алғашқы құжаттарымен қоса;

В)22, «тауарлар»бөлімшесі шоттар бойынша алғашқы құжаттар мен карточкалар;

Г) аудитор қатысқан түгендеу бойынша запастардың есебінің дұрыстық дәлелі

Анықтау қажет:

1.Келтірілген дәлелдеудің сенімділік деңгейін анықтаңыз;

Келесі көздерден алынған құжаттар бар;

• 
  үшінші тұлғадан;
  
• 
  клиенттен өзінің мәліметтері бойынша;
  
• 
  клиент фирма жазбалары негізінде аудитордың жинаған құжаттары;
  

Сенімділік тұрғысынан дәлелдеуді бағалау.

Келесідей құжаттар бар:

А)есеп саясаты

Б)Кіріс накладной

В)қоймалы күнделігі

Г)инвентаризациялық

Д)бухгалтерлік баланс

Ж)бас кітап

З)шот фактура

Осы аталған құжаттарды төрт топқа жіктеңіз:

А)Алғашқы

Б)Жиынтық

В)Көмекші

Г)Өкілетті емес

Экономикалық субьектінің бухгалтерлік есеп беруінің тәуелсіз экспертизасы кезінде аудитормен мына жағдайларда алынған дәлелдеулер қолданылған:

1. 
   экономикалық субьекттің біріншілік бухгалтерлік құжаттарды тексеру кезінде;
   
2. 
   материалдық құндылықтардың инвентаризациясына қатысу кезінде;
   
3. 
   үшінші тұлғадан алған құжаттарды тексеру кезінде;
   
4. 
   акционерлердің реестрінен алынған құжаттарды тексеру кезінде;
   

Аудиторлық дәлелдеулердің сенімділік дәрежесін анықтау және оларды мәндік дәрежесіне қарай бөлу.

Келесі түсініктерді дұрыс түсіну қажет және оларға жауап беру қажет:

• 
  Клиенттің үшкі бақылау жүйесін сипаттап беріңіз
  
• 
  Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің элементтерін атаңыз.
  
• 
  Бухгалтерлік есеп жүйелерін бақылаудың мақсаты. (БЕЖ).
  
• 
  Бақылау ортасы туралы түсінік (БО) және оның элементтері.
  
• 
  Бақылау құралы туралы түсінік (БҚ) және оның түрлері.
  

Ішкі бақылау жүйесі бұл клиент басшылығы өз қызметін дұрыс жолға қою үшін қабылдаған саясат пен процедуралар. Бұл клиент басшылығының саясатын сақтауды, активтерінің сақталуын, қателіктерді болдырмауды бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын қамтамасыз ету қажет. Сонымен бірге қаржылық ақпаратын дер кезінде орындалып сенімді болуын қамтамасыз ету қажет.

Ішкі бақылау жүйесінің алдында келесідей 7 мақсат тұрады. Бұл мақсат қателіктерді болдырмауға қол жеткізуге көмек береді. Сенімділіктің қажетті дейгейін қамтамасыз ету үшін клиентің ішкі бақылау жүцесі келесідей болуы қажет:

1. 
   есепке алынған шаруашылық операциялар тіркелуі қажет, олрадың нақтылығы
   
2. 
   шаруашылық операциялары қажетінше рұқсат алынуы қажет
   
3. 
   жүзеге асырылған шаруашылық операциялардың есепте көрсетілуі
   
4. 
   шаруашылық операциялардың дұрыс бағалануы
   
5. 
   шаруашылық операциялардың шотта көрсетілуі қажет. Бұл қаржылық берудің объективті түрде жасалғанын бағалауға мүмкіндік береді
   
6. 
   шаруашылық операциялардың дер кезінде рәсімделуі қажет
   
7. 
   шаруашылық операциялар бойынша жазбалар регисторда жазылып, оның нәтижесі дұрыс соммаланып, жалпылануы қажет.
   

Төмендегі сұрақтар бойынша жазба жұмысын орындау.

1. 
   Ішкі бақылау жүйесі түсінігі.
   
2. 
   Ішкі бақылау жүйесінің 7-мақсаты.
   
3. 
   Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің маңыздылығы.
   
4. 
   Ішкі бақылау жүйесінің міндеттері.
   
5. 
   Ішкі бақылау жүйесінің элементтері.
   
6. 
   Бақылау ортасы.
   
7. 
   Бақылау ортасын бағалаудағы маңызды элементтер.
   
8. 
   Есеп жүйесі.
   
9. 
   Бақылау процедуралары.
   
10. 
    Ішкі бақылау жүйесінің кәсіпорын немесе ұйымның қызметіне әсері.
    

НПО «Прогресс» бүкіл республика бойынша филиалдары кең тараған. өндіріс пен өнім ассортиментінің бірдей шартына қарамастан, олардың кейбіреулері шығынды. НПО «Прогресс» басшылығы аудиторлық фирмаға пайда болған жағдайды шешуге көмектесуді сұранады.

Келісім затын қалыптастыру. Сәйкес аудиторлық қызметтерді көрсету.

Компания басшылығы аудитордың тәжірибесі мен мамандық білімдерін бағалады, ол есеп беру кезеңінің компания қызметінің қорытындысы бойынша міндетті аудиторлық тексеру жүргізді. Тексеру жүргізіп болған соң аудиторға жоғары төленетін ішкі аудит бөлімінің басшысы лауазымын ұсынады.

Жағдайды талдау және аудитордың іс-әрекетін негіздеу.

Айдаров мырза спорт кешенінде 7 жыл бухгалтер болып істеп, жоғары квалификациялы маман болып саналды. Есеп беру кезеңінің басында жұмыстан босатылды және аудиторлық қызмет айналысуға лицензия алды. Спорт кешенінің басшылығы одан міндетті аудиторлық тексеру жүргізуін сұранады.

Жағдайды талдау және негізделген шешім қабылдау.

1. 
   клиенттік іс-әрекеті туралы қажетті дәлелдер жинауға мүмкіндік береді
   
2. 
   аудит шығындарын шекті мөлшерде ұстауға көмектеседі
   
3. 
   клиентпен түрлі келіспеушіліктерді болдырмауға көмектеседі.
   

Жоспарлау барысында аудит мақсатын көрсету маңызды болып табылады. Өйткені клиентке аудитордың не үшін келгенін және жүргізетін тексерудің қандай пайда алып келетінін түсіндіру қажет.

1. 
   Аудитордың жоспарлау қызметіне әсер ететін факторлар.
   
2. 
   Аудиторлық жоспарлау кезеңдері.
   
3. 
   Алдын-ала жоспарлау.
   
4. 
   Алдын-ала жоспарлаудың мақсаты.
   
5. 
   Аудиторлық жоспарлаудың кешенділік принципі.
   
6. 
   Аудиторлық жоспарлаудың үздіксіздік принципі.
   
7. 
   Аудиторлық жоспарлаудың ұтымдылық принципі.
   
8. 
   Аудит жұмысының бағдарламасын жасау маңызы.
   
9. 
   Жалпы жоспарлаудың маңызы.
   
10. 
    Жоспарлау барысында аудит мақсатын көрсетудің мәні.
    

2. Тақырыпты бекітуге арналған тапсырма. Аудитті жоспарлау кезеңдерінің сызбасын дайындаңыз, өз ұсынысыңыздың маңыздылығын дәлелдеңіз.

Ситуациялық есептер шығару.

Біріншілік бухгалтерлік құжаттарды қоюды және олардың дұрыс безендіруді болжамды экспертизадан өткізу кезінде аудитор 15000 тіркелген шот-фактуралардың 10000 шот-фактурасы сауда фирмасының тұрақты жабдықтаушыларына ұсынылғанын анықтады. Шот-фактураларды таңдап тексеру керектігін шешіп, аудитор 1000 құжатқа таңдаулық жинтықтың мөлшерін орнатты.

Таңдау интервалының мөлшерін және тексеруге жататын шот-фактураның реттілік нөмерін анықтау.

Экономикалық субьектінің бухгалтерлік есеп беруінің тәуелсіз экспертизасы кезінде аудитор тауарлы қорлардың жалпы құнын растау керек. Бухгалтерлік есептің берілгендері бойынша тауарлы қорлардың жалпы құны 850 мың тенге құрайды. Аудитор бухгалтерлік есептің 275 мың тенге көлемінде тексеріп қателіктер тауып, 3000 тенге жетпейтінін анықтады.

тауарлы қорлардың жалпы құнын анықтады.

Талап етіледі:

Мүмкін қателіктер мөлшерін анықтау және тауарлы қорлардың жалпы құны бухгалтерлік есеп берілгендердің кемшіліктерін анықтау.

Құрылыс материалдарының өндірісі бойынша АҚ-ның басшылығы аудиторлық компанияға есеп беру жылында АҚ-ның қызметінің қорытындысы бойынша инициативті аудит жүргізу ұсынысымен келді. Клиенттің бизнесімен танысу кезінде аудитор АҚ-ның қолма-қол ақшамен есеп айырысатын халыққа құрылыс материалдарын сату-сатып алумен айналысатынын анықтады. Халыққа құрылыс материалдарын сату-сатып алу көлемі жалпы сату-сатып алу көлемінің 30%-н құрайды.

Аудиторлық тексерудің жұмыс бағдарламасын өңдеу және біріншілік аудит кезінде ерекше көңіл бөлуді талап ететін бағыттарды көрсету.

Аудиторлық қорытынды құрылымы

1. 
   Кіріспе бөлім
   

• 
  құжаттың аты;
  
• 
  адресат;
  
• 
  кіріспе параграф;
  

1. 
   Талдамалық бөлім.
   

• 
  аудиттің масштабы көрсетіледі;
  
• 
  ХАС қа сілтемелер көрсетіледі;
  
• 
  Аудитор орындаған жұмыс сипатталады.
  

1. 
   Қорытынды бөлім.
   

• 
  қаржылық есептілік туралы аудитордың пікірі;
  
• 
  есеп беру датасы;
  
• 
  Аудитордың адресі
  

Осы құрылымды пайдалана отырып, аудиторлық қорытынды дайындаңыздар.