Ф-әД-001/046 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
4. Лекция тезистері Word
| Тамақ пен суды табу. Экстремальды жағдай кезінде тамақ пен су табу аса маңызды мәселенің бірі болып есептеледі. Егер адам жападан жалғыз қалуға мойын ұсынып, дайындалған болса, онда ол осы мәселені ертерек ескергені жөн, яғни соған сәйкес дайындық жасауы қажет. Ал егер бұндай жағдайға ойда жоқ жерден душар болған болса, онда су мен тамақты табудың жолын, мүмкіндіктерін іздестіреді.
Адамдардың аштықта, шөлде өзін-өзі ұстауы, іс-әрекеті туралы талай рет ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілген. Сондықтан осы зерттеулердің нәтижесін дайындық кезінде толық ескерген жөн. Егер адам толық сусыз, тамақсыз қалған жағдайда, алғашқы 10 күн ішінде қазаға ұшырайтындығы белгілі. Ал арнайы дайындалған адамдардың тәжірибесі, мысалы, иогтардың өз бойын толық меңгеріп сусыз, тамақсыз 40 күнге дейін тірі бола алады екен. Аштықтың алғашқы 2-3 күнінде адамда тағам қозуы (қарыны ашады) болады. Бұл кезде адам қанында қант бірден төмендеп кетеді. Аштық қинап, іші гүрілдеп, сілекейі ағып, мазасызданады. Бір тәуліктің ішінде адам салмағы 1 кг азаяды. Қан қысымы көтерілмегенімен тамыр соғысы жиілейді. Организмде көміртегінің азаюы майдың қорытылмауына, метоболизмнің (май қышқылы, ацетон) қышқыл өнімдерінің жиналуына әкеліп соғады. Ацидоз дами бастайды. Синил қышқылымен уланған кездегідей , аш адам ацидоздан өледі. Жападан жалғыз қалғанда аштан өлмес үшін, адам бәрін де жей алатындығын ұмытпауы керек. Мысалы, кесірткені де, жыланды да, құрбақаны да, шегірткені де, құрт-құмырсқаны да, құсты да, балапандарды да, оның жұмыртқаларын да – бәрін де жеуге болатындығын білген дұрыс. Құрт-құмырсқалардың кеудесі мен іш жағын жейді. Әрине тамақ ретінде жүнді құртты, көбелек, қоңызды, раковинасы жоқ құрлық молюскаларын пайдалануға болмайтынын білу керек т.с.с. Тамақ болатын жемістер, дәндер, тамырлар, жапырақтар өсімдік әлемінде де жеткілікті. Негізінен, тамырды, бадананы, түйнекті тамаққа пайдалану үшін, азпаздық өңдеуден өткізу керек. Ал өсімдіктердің ішінде тамаққа өзіңе бұрыннан белгілерін пайдаланған дұрыс. Егер бөтен өсімдіктерді пайдалануға тура келетіндей болса, онда оны шағындап, бір адамға 3-5 гр. көлемінде, пайдалануы керек, егер 1-2 сағат ішінде іш ауырып, лоқсып, құспаса немесе іші өтпесе, онда оны тамақ ретінде пайдлануға болады. Экстремальдық жағдайда ас тұзының жетіспеушілігінен адам организмінде ауыр өзгерістер болады. Тұз бен сіріңке – сапарға шыққандағы ең қажетті заттар екенін ұмытпау керек. Осындай табиғи және өсімдік дәмдерін пайдалана отырып, топ немесе жалғыз адам қиын-қыстаудан шыға алады. Ересек адамның организмінің 80 % судан тұрады, оның 2/3 бөлігі клеткалардың ішінде юолса, тек ¼ клеткадан тыс сұйық ретінде қанның плазмсын құрайды. Біздің организміміз сусыз өмір сүре алмайтын ашық жүйені құрайды. Су соншалықты қажет болғанымен, адам организмінде судың қоры шектелген, оның тек 10 %-ға азаюының өзі үлкен келеңсіз, адам өліміне себеп болатын өзгерістерге ұшырауына әкеліп соғады. Организм судан үлкен қор жасай алмайды. Судың көп болуы дененің ісінуіне, тіпті адам өліміне әкелуі мүмкін. Сондықтан ұзақ уақытқа, алдын ала ішіп, суға қанып алу мүмкін емес. Жоғарыда айтылғандарды бағалай отырып, мынадай қорытындыға келуге болады: судың адам организміне қажеттілігі соншама, денеден судың кетуі су қоры табылмаса, өте ауыр жағдайға ұшыратады. Алғашқы 3-5 тәуліктің ішінде адам өліміне әкелуі мүмкін. Яғни тамақтан гөрі, су тапшылығы адам өміріне аса қауіпті. Алдымен су көзін іздеу керек. Балшықты-орманды жерде бұл жағынан мәселе тумайды: бұлақтар, көл, өзен, балшық және шалшықтар көптеп табылады. Таулы жерде де солай: бұлақтар, көлдер, мұздар және қар жеткілікті. Ал шөл далада су көзін табу қиындау, бірақ түк табылмайды деуге болмас. Шағылдардың сайында өсімдік бар болса, онда су табылуы мүмкін. Шөлдегі өзендер, көбінесе, тұзды болады. Дегенмен шөлде суды күн конденсаттары арқылы жинауға болады: ол үшін диаметрі 1 метрдей тереңдігі 60 см, шұқыр қазып, түбіне су жинау үшін мөлдір пленка төсеп, шетін топырақпен жабады, пленканың ортасын төмендетіп, шағын тас салып қояды. Бір сөткеде осындай әдіспен 1,5 литр су жинауға болады. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|