Дж.Тойнбидің тарих методологиясы аясындағы ұстанымдары

Карл Ясперстің экзистенциалды философиясында уақыт трансценденттілікті білдірудің негізгі құралы, сананың өзі мен болмыстың темпоралды құрылымы болып табылады. Бұл философиялау процесінің күрделілігін түсінуге, оның негізгі "мүмкіндігі-мүмкін еместігін" негіздеуге мүмкіндік береді, өйткені ол сананың кез-келген күйін сипаттаудың құралы мен шарты болып табылады. Оны экспликацияның құраушы элементі мәртебесіне ие деп айту керек. Сондықтан, Ясперс философиясында уақытты түсіну формалары туралы мәселе экзистенцияның құрылымын сипаттау үшін бастапқыда берілген әртүрлі уақытша формаларды қолдану мәселесінен бөлінбейді. К.Ясперс уақыт категориясының көмегімен Сананың өзіне, адам болмысына өтуге және философиялық зерттеуді абстрактілі ұғымдарды манипуляциялаудан мәдени және тарихи формалардың алуан түрлілігі контекстінде сананың әртүрлі іс-әрекеттерін зерттеуге айналдыруға тырысты. Бұл қондырғы өмірге жол ашуға және Еуропа тарихындағы барлық нәрсе не үшін болғанын түсінуге көмектесті. Ясперс уақыт тұжырымдамасында оның "барлық құндылықтарды қайта бағалау" әрекеті, буржуазиялық қоғам мен буржуазиялық мәдениетті терең қабылдамау, адамның рухани әлеуетіне утопиялық үміт пен сенім көрініс тапты. К.Ясперстің теориялық жүйесінде көрініс тапқан дүниетанымдық, әлеуметтік-тарихи, философиялық дағдарыс қазіргі жағдайға ұқсас. Бұл неміс философының идеяларының ерекше мәртебесін, олардың қазіргі кездегі жоғары сұранысын тудырады.

Ясперс түсінігінше адам өзінің бұл дүниеде мәңгі еместігін ұмытпай, түйсінуі оның мінез - құлқын, әрекетін, арманын және моральдық, құқықтық, эстетикалық құндылықтарын анықтайды. Шексіз, транцедентті болмысқа адам санасы тек әдеттен тыс халде (медитация) шыға алады. Психопатология құбылыстардан Ясперс жеке адамның құлдырау бейнесін ғана емес, қайта адамның өз даралығын ширыға іздестіруін көреді. Осы жанға батарлық ізденістерді нағыз философияға салынудың ұйтқысы деп санаған Ясперс мынадай тұжырымға келді: дүниенің кез келген рационалды көрінісін ешқашан ақырына дейін ұғынылмайтын жан құлшыныстарын рационализациалау деп қарауға болады. Ясперс пікірінше, болмыстың шын мағынасы аса терең күйзелістер (ауру, өлім, күнәсін сезіну, т.б.) кезеңінде ашылады. Ясперстің жалпы адамзаттың уақыт пен кеңістіктегі түсіністігіне сенімі “уақыт ұйтқысы” (Axenzeіt) – тарихтың әмбебап мәнісі жайлы теориясына себеп болды.

К. Ясперстің теориясы бойынша, болашақта адамзаттың ілгерілеуі технология мен ғылымның дамуына тікелей байланысты болады. Ясперс ғылымды әмбебап және адамзат өмірінің барлық салаларына қатысты деп санады. Техникалық жетістіктер адамдарға табиғат аясынан шығуға, сыртқы ортаны жақсартуға, жұмысты жеңілдетуге және өнімді етуге көмектеседі, ақпарат алмасуды тездетеді, байланыс процестерін жеделдетеді.

Алдағы ғылыми-техникалық, төртінші дәуір "Прометей дәуірін" және келесі "осьтік уақыттың"бастауын біріктіреді. Тарихқа дейінгі Алғашқы дәуірде негізінен адамның сөйлеуінің пайда болуы, Алғашқы құралдар мен күнделікті өмірді құру, тамақ дайындау немесе жылу алу үшін от пен суды пайдалану сияқты процестер қалыптасты. Ғылым мен техниканың қазіргі дәуірі бірдей процестермен сипатталады. Тек олар бұрын болғанның бәрінен әлдеқайда жоғары.( этот абзац не ососбо важный. Списывать по желанию)

 

64. К.Ясперстің өзекті уақыт теориясы.

Карл Ясперс алғаш енгізген осьтік уақыт теориясы - тарихтың тұтастығын, бірлігі мен бөлінбейтіндігін түсіну ұғымы. Сонымен қатар, осьтік уақытты адамзаттың дүниежүзілік тарихындағы кезеңдердің бірі ретінде қарастырады. Ясперс оқиғаны шартты түрде әртүрлі кезеңдерге бөлді. Оның теориясы бойынша басында «Прометей дәуірі» болған. Осы кезеңде адам өзін қоршаған әлемді біртіндеп түсіне бастайды. Ол от жағуды, құралдарды қолдануды үйренеді. Көп ұзамай адамның алғашқы сөйлеуі пайда болады. Қазіргі адамның қалыптасуы жүріп жатыр.

ФУКУЯМА Френсис 1952 ж. 27 қазанда Чикаго қаласындатуған. Корнелл университетінде бакалавр, Гарвардта философия ғылымдарының докторы дәрежесіне иеболды. Ф. Фукуяма — биологиялық этика зерттеуініңПрезиденттік Кеңесінің мүшесі. Ол «Тарихтың ақыры осы ма?» деген мақаласы 1989 жылдың жазында «Нешнлинтерест» журналында (АҚШ) жарияланғанболатын. Ол көптеген елдерде бірнеше тілге аударылып, қалың жұртшылықтың назарын өзіне бірден аударып, жоғары бағаға ие болды. Ф.Френсис адамзат болашағына өзінің «Тарихтың ақыры және соңғы адам» зерртеп жазды.Соңғы жылдары дүние жүзінде либералды демократияны негізгі басқару жүйесі ретінде заңдастыру қажет деген консенсус пайда болып, бұл пәтуа – мұрагерлік монархия, фашизм, коммунизм секілді өзге де бәсекелес идеялар жеңіліске ұшыраған соң, одан әрі күшейе түсті. Осы кезде мен де либералды демократия – «адам баласының идеологиялық эволюциясының соңғы бөлімі» болып, «адамзат қоғамындағы басқарудың соңғы үлгісін» көрсетіп, «тарихтың ақыры» болады деуден таңбай адамзаттың болашағын қарастырдым.