Филология және педагогика ғылымдары факультеті

СДУ Бірінші проректоры, оқу істері жөніндегі проректоры

ф-м.ғ.д., профессор

Әмірғалиева С.Н.

_______________________
«_____» тамыз, 2015 ж.

«КӘСІБИ ҚАЗАҚ ТІЛІ»
(5В030100 «ҚҰҚЫҚТАНУ» бакалавриат мамандығы үшін)
ПӘНІНІҢ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

ҚАСКЕЛЕҢ, 2015

«Кәсіби қазақ тілі» пәнінің оқу-әдістемелік кешені «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 Жоғары білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты қаулысымен бекітілген және «Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім 5В030100 – Құқықтану мамандықтары бойынша үлгілік оқу жоспарлары» бойынша Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің м.а. 2013 жылғы 16 тамыздағы № 343 бұйрығымен бекітілген типтік оқу бағдарламасы негізінде құрастырылған.

Құрастырған(дар): з.ғ.к., ассоц.проф. К.Адилова

МА, ассис.оқытушы Ж.Дүйсебекова

Қазақ филологиясы кафедрасы мәжілісінде қарастырылды.

« » 2015 ж., № ... хаттама
Кафедра меңгерушісі _________________ ф.ғ.к., ассис.проф. Ұ.О.Еркінбаев
Филология және педагогика ғылымдары факультетінің Оқу-әдістемелік бюросы мақұлдады.
« » 2015 ж., № ... хаттама

Факультет Оқу-әдістемелік бюросының төрағасы__________ф.ғ.к., ассис.проф. Д.Гаипов

Факультет деканы, п.ғ.к.,ассис.проф.

_______________ Д.Э.Гаипов

«_____» _________ 2015 ж.

Құрастырған(дар): х.ғ.к., аға оқытушы Жұмақаева Бота Дәлетханқызы

МА, ассис.оқытушы Ж.М.Дүйсебекова

Қазақ филологиясы кафедрасы мәжілісінде қарастырылды.

« » тамыз 2015 ж., № ... хаттама
Кафедра меңгерушісі _________________ ф.ғ.к., ассис.проф. Ұ.О.Еркінбаев
Филология және педагогика ғылымдары факультетінің Оқу-әдістемелік бюросы мақұлдады.
« » тамыз 2015 ж., № ... хаттама

Факультет Оқу-әдістемелік бюросының төрағасы__________п.ғ.к., ассис.проф. Д.Гаипов

«Құқықтану» мамандығы бойынша кәсіби қазақ тілін оқыту курсы оқу пәні ретінде коммуникативтік-кәсіби бағытты ұстанады және мынадай сипаттарға ие:

• 
  пәнаралық (қазақ тіліндегі кәсіби сөйлесімде лингвистикалық біліммен қатар конституциялық құқық, азаматтық құқық және т.б. сияқты заң саласының ғана емес, басқа салалардың, мысалы, экономика, тарих ғылымдарының мәліметтері де қолданылуы мүмкін);
  
• 
  көпдеңгейлік (сөйлеу әрекетінің барлық түрлерінің лексикалық, грамматикалық, фонетикалық тілдік құралдары мен дағдыларын игеру қажеттілігі);
  
• 
  қызметінің алуантүрлілігі (оқыту мақсаты ретінде де, білімнің түрлі салалары бойынша мәлімет алу құралы ретінде де қолданыла алады);
  
• 
  тілді оқыту кәсіби құқықтық дайындықтың құрамдас бөлігі ретінде кәсіпке оқытумен байланыстырылады.
  

Кәсіби қазақ тілі курсының мазмұны бағдарламада коммуникативтік, тілдік және тілдік-кәсіби құзыреттерді қалыптастыруды қамтамасыз ететін үш тақырыптық модуль түрінде ұсынылған. Кәсіби қазақ тілін оқыту мазмұны құзыреттік әдісі негізінде құрылған. Осымен байланысты коммуникативтік, тілдік, кәсіби бағытталған (алған білім негізінде өз кәсіби қызметін ұйымдастыра алу қабілеті) құзыреттер дамытылады және жетілдіріледі.

• 
  студенттерде өз қызмет саласында кәсіби қарым-қатынасқа түсу үшін жеткілікті
  

• 
  кәсіби қызметін табысты жүзеге асыру үшін қажетті тілдік, сөйлеу және дискурстық
  

• 
  білім алу және оны шынайы жағдаяттарда туындайтын кәсіби бағытталғанпроблемалық міндеттерді шешу үшін қолдану барысында студенттерде өз бетінше іздену-зерттеу қызметінің дағдылары, машықтары мен құзыреттерін қалыптастыруды қамтамасыз ету;
  
• 
  тілдің жалпы адамзаттық құндылық ретіндегі рөлін түсіндіру;
  
• 
  сөз мәдениетінің сатыларын таныту;
  
• 
  тілдің эстетикалық табиғатын таныту;
  
• 
  жаңа тілдік жағдаяттарда қарым-қатынас жасауға дағдыландыру;
  
• 
  стиль түрлеріне сай тілдік талғамдарын жетілдіру;
  
• 
  жұрт алдында сөйлеуге төселдіру, көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын
  

• 
  мемлекеттік тіл - қазақ тілін өзара қарым-қатынас пен мәдениетаралық қатысымда қолдана алады;
  
• 
  мемлекеттік тіл ретіндегі қазақ тілін құрметтеу және толеранттық негізінде тұлғааралық және мәдениаралық қатысымға қабілеттілік, ұлтаралық, мәдениетаралық қарым-қатынас ережелерін сақтай отырып, қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін нығайтатын ресми шараларға қатысуға, қолдануға, іске асыруға қабілетті болады;
  
• 
  қазақ тілінің лексикалық және грамматикалық жүйесі арқылы ойды жеткізу, әңгімелесушіге әсер ету, қазақ тілінде мәтінді сипаттау, хабарлау, талқылау үшін пайдаланады;
  
• 
  тілдер мен әдебиет үдерісін Қазақстандағы, әлемдегі әлеуметтік-экономикалық, мәденитарихи, саяси жағдайлармен, ҚР конституциялық-құқықтық негіздерімен үйлестіреді;
  
• 
  сөз мәдениетінің сатыларын меңгереді;
  
• 
  сөйлеу тілінің ерекшелігі мен стильдік бедерін ажыратады;
  
• 
  сөйлесім әрекеті түрлеріне қатысты сөз мәдениеті дағдыларын біледі;
  
• 
  сөйлеу тіліндегі ықшамдылық, үнемділік қағидаларын біледі;
  
• 
  жұрт алдында сөйлеуге дайындық сатыларын меңгереді;
  
• 
  көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын біледі;
  
• 
  пікірталас түрлерін меңгереді;
  
• 
  ғылыми көпшілік алдында сөйлеудің шарттары мен міндеттерін меңгереді;
  
• 
  әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-саяси, ғылым-білім мазмұнды мәтіндерді құрайды.
  
• 
  жаңа тілдік жағдаяттарда таңдаған кәсібіне байланысты тілдік құралдарды орынды пайдаланады;
  
• 
  сөйлеуде көріктеу құралдары мен айшықтау тәсілдерін қолданады;
  
• 
  пікіралмасуда этикеттік орамдарды пайдаланып, сөйлесушілердің әлеуметтік белгілеріне қарай қарым-қатынас жасайды;
  
• 
  ғылыми, ресми стиль түрлерінде тілдік талғамға сай ауызша және жазбаша ойын жеткізеді;
  
• 
  мамандыққа қатысты басылымдарда жарияланған мәтіндерге тілдік, стильдік тұрғыда түзетулер жасайды;
  
• 
  таңдаған кәсібіне байланысты тақырыптарда пікірталасқа түседі;
  
• 
  пікірталас мәдениеті талаптарына сай пікірталас түрлерін ұйымдастырады.
  

Қазақ тілі пәні студенттердің ақыл-ойын, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту; студенттердің бойына имандылық, әдептілік, адамгершілік қасиеттерін сіңіру, отансүйгіштік сезімге тәрбиелеу; студенттердің қазақ тілін үйренуге деген қызығушылығын дамыту; мамандығы бойынша лексикалық және терминологиялық минимумдарды меңгерту. Әңгімелеу, мазмұндау, хабарлау сынды түрлі қызметтер жүйесін құру; грамматикалық формалар мен құрылымдарды функционалды көріністе дұрыс қолдана білу; кәсіби-оқу тілін дамыту: а) оқудың, тыңдаудың дағдылары мен қалпын қалыптастыру, әдебиеттерді мамандығы бойынша конспектілей білу; б) кәсіби оқу тақырыптары бойынша диалогтар мен монологтар құра білу; в) айтылымның негізгі құрылымдық-мағыналық түрлерін: монолог-сипаттау, монолог-мазмұндау, монолог-талқылау, диалог-әңгіме, диалог-сұхбат түрлерін жеделдетіп (интерактивті) оқыту; кәсіби қазақ тілі: ғылыми-кәсіби тілдің белсенді, жалпылама, кең көлемді болуын, яғни жан-жақтылығын дағдыландыруға қалыптастыра білу мақсатын алға қояды.Дұрыс сөйлеп, дұрыс жаза білуге дағдыланған, әдеби тіл нормасына төселген адамның сөйлеген сөзі де, жазғаны да кедір-бұдырсыз болып, жатық шығып жатады. Тіл амалдарын дұрыс қолданып, әдеби тіл нормасын сақтап, одан жөнсіз ауытқымауды сөз жатықтығы деп түсінуге болады. Тіл амал-тәсілдерін дұрыс жұмсауға, сөз жатықтығына ғана қанағат етіп қою жеткіліксіз. Сөйлеушінің сөзі әдеби тілдің нормасына сай, дұрыс жұмсалуы және «тілге жеңіл, жүрекке жылы тиетіндей», ой мен сөзімді дәл жеткізе алатындай әсерлі болуы да қажет.Тілде толып жатқан амал-тәсілдер бар. Солардың ішінен қарым-катынас жасаудың мақсатына сай келетін аса қажеттісін талғай білу арқылы ой мен сөзімді дәлме-дәл жеткізе білу шеберлігі – сөз мәдениетінің биік шыңы. Мұндай шеберлік ең алдымен тіл амалдарын әдеби тіл нормасына сай, дұрыс қолданудан, сөз жатықтығынан басталады. Ондай қасиетке ие болғанда ғана барып сөйлеуші, жазушы сөз байлығы, сөз тазалығы, сөз дәлдігі, сөз әсерлілігі тәрізді т. б. сапалармен тыңдаушысын я оқушысын баурап алып отырады.

Мемлекеттік мәртебеге ие болған қазақ тілінің беделін көтеру сол тілдің даму жүйесін, қоғамдық-әлеуметтік рөлі мен қызметін, тілдің діл қалыптастырушылық маңызын, оның ұлттық құндылық ретіндегі мәнін жас ұрпақтың саналы түсінуіне байланысты.Жоғарыда айтылған мәселелерді ескере отырып, «Кәсіби қазақ тілі» пәнінің мазмұны мынадай ұстанымдардың негізінде құрастырылған:

1. 
   Студенттің тіл сезімін дамыту ұстанымы. Бұл студенттің осыған дейінгі игерген сөздік қорын тірек ете отырып оның тілін байыту арқылы шешіледі. Яғни, тіл оның ішкі қажеттіліктерімен үндесуі, ойластырылуы қажет.
   
2. 
   Сабақ барысында студент білімді тәжірибе арқылы өзі алуы керек. Мұғалімнің міндеті – балаға жұмысты шағындап беру мен бетін белгіленген мақсатқа қарай түзеп отыру.
   
3. 
   Пәннен өтілетін әр тақырыптың беретін пайдасына студенттің көзін жеткізе оқыту. Бұл қазіргі әлемдік білім жүйесінде басшылыққа алып отырған оқытудың мотивациялық сипатын күшейту бағытымен өзектесіп жатыр. Әсерлі, көркем сөйлеуге талпыныс туғанда ғана білім алушы өзінің сөз мәдениетін жетілдіру қажеттігін шын сезінеді.
   

4. 
   Сабақ барысында тілдің ғылыми негіздерін сапалы меңгерту үшін тектік, түрлік ұғымдарды бір-бірінен жігін ажырата оқыту. Бұл теориялық білімді студенттің коммуникативтік біліктілігінің базасы әрі оның ойлауын дамытудың көзі ретінде саналы түсінуінде маңызды рөл атқарады. Атап өтетін мәселе, біздің қазіргі білім жүйесі пәндік білімді негіз етіп ұстанып отырған кезеңде бұл қағида тілімізді жалаң ережелерден арылтып, жас ұрпақтың тіл туралы дүниетанымын кеңейтудің, тіл арқылы ойлауын, сөйлеу мәдениетін дамытудың кілті болып табылады.
   
5. 
   Қазақ тілін өз табиғатына сай оқыту. Бұл – қазіргі қазақ тілін ана тілі ретінде оқытуды түбегейлі өзгертудің тетігі болатын ұстаным. Кеңестік кезеңде өзге тілдің қалыбына зорлықпен таңылған қазақ тілінің бүкіл тілдердің әлемдік кеңістігінде қайталамасы жоқ ерекшелігін, даралығын, қасиетін барынша зиялылықпен, тереңдікпен танытуға мүмкіндік беріліп отырған тұста сапалы тілдік білім мен тілді сүюге тәрбиелеудің тізгінін ұстанатын осы қағида қатаң сақталуы тиіс. Өйткені «жас ұрпақтың ұғымы ақпараттарды талдау, топтау, салыстыру, жалпылау, жинақтау секілді логикалық әдістердің көмегімен оның ойлау әрекеті негізінде қалыптасады». Бұл әдістер тек сол тілді өз ерекшелігіне сай меңгеру нәтижесінде таным құралына айналады.