Философия, оныњ пєні, негізгі баѓыттары, функциясы жєне зерттеу объектісі
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі ұғымдар
- Студенттердің білімдерін бақылауға арналған сұрақтар
- Әдебиеттері
| Мақсаты: Этнопедагогиканың пайда болу тарихымен таныстыру, оқушыларға қазақ этнопедагогикасын баяндап, ғалымдардың шығармаларындағы тәрбиенің халықтық қағидасымен таныстырыру. Халықтың әлеуметтік тәжірибесі мен халықтық дәстүрлері педагогикалық ойдың дамуының негізі екенін түсіндіру.
Негізгі ұғымдар: Әлеуметтік тәжірибесі, жас ұрпақ тәрбиелеу, халықтық қағидасы, Я.А.Коменский, И.Г.Песталоцци, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин. Жоспар: Халықтық әлеуметтік тәжірибесі мен халықтық дәстүрлері педагогикалық ойдың дамуының негізі ретінде. Орта ғасырдағы Орта Азия және Қазақстанның жас ұрпақ тәрбиелеудегі халықтық педагогикалық дәстүрлерінің мәні туралы. Я.А.Коменский, И.Г.Песталоцци, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин шығармаларындағы тәрбиенің халықтық қағидасы. Қазақтың халықтық педагогикасының даму кезеңдері. (шартты түрде)
Халықтық тәрбие тарихи даму процесіндегі тірі дене болып табылады. Табиғатқа сәйкестілік, табиғи салдарлар қағидасы өте қарапайым түрде болса да, олардың педагогика ғылымында негіздеуінен көп бұрын халықтың ауызша шығармашылығында көрініс тапты. Тарихтың тәрбиелік мәнін есте ұстай отыра ел қорғаған, халық тыңыштығы үшін күрескен көсемдер мен осы тарихи оқиғаларға арналған ауызша халықтық шығармашылықтың өзі халықттың азаттық қозғалысы тарихын өзіндік және қарапайым түрде бейнелеп және келешек ұрпақтың рухани- адамгершілікті тұрғыда қалыптасуынаықпал жасайтынын ұмытпау керек. Халықтық педагогиканың әлеуметтік бағыттылығы, әсіресе көне жазба ескерткіштерде мақалдар мен мәтелдер, ертегілер мен жырлар, бата, тілек секілді тәрбие құралдарында толығырақ бейнеленген. Олардың шығу тегі мен тарихи дамуына есепке алып сипаттау, тарихи- генеикалық тұрғыдан қарастыру халық педагогикасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді және оның демократиялық сипатына назар аудартады. Әрине, этнопедагогика тарихында ертедегі Қазақстандықтардың еңбекке тәрбиелеу дәстүрлері мен кәсіпке үйретушілік жүйесі, әртурлі қозғалмалы ойындары мен жарыстары, саналуан әдет- ғұрыптар мен өмір салтары терең із қалдырды.Халықта эстетикалық тәрби берудің өзіндік үлгісі болады. Оның сипатты ерекшелігі еңбек тәрбиесімен тығыз байланыстылығы. Бұл ең алдымен еңбек құралдарын шебер және сәнді безендіруден, өңдеуден көрінді. Олар ыңғайлы ғана емес, көзді қуануы, көңіл- күйді көтеріндей әсем де болуы тиіс еді. Мұндай көркемдік талғам ғасырлар бойы тәрбиеленген. Тәрбиенің мәңгілігі, қажеттілігі, қасиеттілігі жайлы ой түркі жазбасының ертедегі ескерткіштерімен дәлелденеді. Бұл тұрғыда ерекше қызығушылық туғызытындары және үлгі боларлықтары, әсіресе, орхон ескерткіштері (VII-VIIIғғ.). Мұнда халық педагогикасының күрделілігі және көпқырлығы бейнеленген. Оларда ата- анаға құрмет, адалдық пен әділеттілік, еңбекті құрметтеу, жаудың алдыңда қаймықпау, білуге құмарлық, қарттар мен үлкендерге қайырымды және сыпайы қарым- қатнас және т.б. ойлар айтылады.от Орхон ескерткіштерінде жекелеген педагогикалық жаңалықтар да баршылық: бұл болашақ батырлардың жас кезеңдеріне сипаттама, достар мен жаулардың мінезқұлықтық өзгешеліктерін бағалауға ұмтылыстар; халық мүдделі сапалардың тұлға бойында болуы үшін оның тиімді ықпал ету шарттарын қарастыру, мінез құлықты отанға қызмет етуді үйрете отыра, жоғары мақсаттарға бағыттау. Педагогикалық мәдениеттің деңгейі жөнінде тек нақты педагогикалық ескерткіштер мен шығармалар бойынша ғана емес, сондай-ақ тәрбиеленушілер мен олардың өлмес мұралары арқылы да пікір айтуға тура келеді. Осындай педагогика ғылымына жуықтап келген халық педагогтары барлық кезеңдерде, барлық халықтарда да болады. Олар кейін пайда болып дамыған халықтық негіздегі демократиялық педагогикалық жүйеге жағымды жағдайлар туғызады. Өткеннің көрнекті педагогтары халықтың педагогикалық көзқарастарын көп көңіл бөлді. Тәрбиенің халықтығы, табиғат пен үйлесімділігі идеясын дамытты, халық педагогикасынан мысалдарды халық даналығының бейнеленуі ретінде пайдаланды. Кез келген педагогтың данышпандығы мен ұлылығы халықтық педагогикалық мәдениетке жақындығымен, оның рухани қазынасының тереңіне мейлінше бойлау қабілетімен өлшенеді. Творчествалық күшті халықтан оның өмірінен, халықтық шығармашылықтан және онда көрініс берген тәжірибеден жинақтаған осындай көрнекті тұлғалардың бірі Ш.Уалиханов. Ол өзінің педагогикалық қызметін халық ауызша шығармашылығы туындыларын жинаудан бастады. Халыықтық эпостық поэма «Қозы Көрпеш және Баян Сұлу», қырғыз эпосы «Манас», халықтық әдет-ғұрыптар, жастар мен балалар ортасы дәстүрлері т.б. – мұның бәрі Ш.Уалиханов көрініс тапты. Халыққа білім беру үшін ең алдымен оның рухын түсіну керек. Өзінің ағартушылық қызметінде Ы.Алтынсарин осы ережені басшылыққа алды. Оның бірқатар шығармалары халықтық салықтардың жағымды және жағымсыз тұстарын зерттеуге олардың тәрбиелік мәнін айқындауға арналған. Көрнекті ғалым, ағартушы демократ отбасы және қоғамдық тәрбиенің озық дәстүрлерін ардақтап, сақтау және қажырылқпен дамытуға қызу үндейді. Халық педагогтары- потриоттар әрекеттерінде ортақтық мол. Халықтың педагогикалық даналығы Абайдың бүкіл қоғамдық қызметі мен идеялары ауммағын қамтиды. Оның тәрбие мақсаты мен бағыттры жайлы ойлары халықтық, талаптары халықтық, көптеген шығармалары ммазмұны халықтық. Халық мақал- мәтенлдерін ол өзіне тірек, сипаттауды керек етпейтін қағида ретінде пайдаланады, олардан өз ойларына дәлелдемелер табады.
Балаларды өткен тарихпен таныстыру жөніндегі халық қамқорлығы ерекше. Еркіндікке сүйіспеншілік пен рух өн бойын көктей өтетін қазақ халқының батырлар жырлары мақтануға тұрарлық. Олар ерекше шабытты талап ететін дара көріністер. Өткеннің ерліктері аңыз- әңгімелер, жыр- дастандарға өзек болған. Мәселен, ру- тайпалардың ұлыстық дәуірдегі осындай туындыларына Алып батыр, Қорқыт жөніндегі аңыздар, Оғуз, Алпамыс, Күлтегін туралы жыр дастандарды атауға болады. Олардың бала санасына ықпалы үлкен. Өз отбласы, руы, тайпасы, отанына сүйіспеншіліксіз өткен тарихына мақтанышсыз халық өз этникалық даралығын сақтап қала алмайтын еді. Балаларға батырлар барлық уақытта халықтық жоғары сана мен даралықтарды алып жүруші екендігі жайлы ойдың сіңірілуі осымен түсіндіріледі. Студенттердің білімдерін бақылауға арналған сұрақтар: 1.Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский, Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаевтың халықтық педагогикалық көзқарастары. 2. Ғалымдардың еңбектеріне хронологиялық таблица жасаңыз. Әдебиеттері: 1. Айдаров I., Орхон ескерткіштерінің тексті, Алматы,ғ, 1990 2. Алтынсарин Ы., Таңдамалы педагогикалық мұралары Алматы, 1991 3. Арғынбаев X, Қазақ халқының қол өнері, Алматы, 1987 4. Косков Г.Н., Этнопедагогика Чебоксары, 1990 5. Баласағұн, Құлты білік, Алматы, 1995 3-дәріс. Тұлға қалыптастырудағы халықтық педагогиканың негізгі факторлары. Жоспар: Тұқышқуалаушылық, орта, тәрбиеге деген халықтық көзқарас. Табиғат. Қарым-қатынас. Тұрмыс. Балалар ортасының уақытша топтар, артельдер, ұжымдар. Халықтық ойындар, жарыстар. жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|