Физичиские основы механики



бет2/2
Дата20.12.2021
өлшемі74,91 Kb.
#104147
1   2
Байланысты:
1,1-4,2 формулы каз-рус

=

Үдеудің тенгенциаль құраушысы

Тенгенциальная составляющая ускорения



1.1.3

X=x0 t+ )

Кинематиканың негізгі теңдеуі

Основное уравнение кинематики



Мұндағы;

Где;


х

Кез келген уақыт мезетіндегі материялық нүктенің координатасы

Координата материальной точки в любой момент времени






Х0

Бастапқы координата

Начальная координата






S0=V0t+

S=



Материялық нүктенің бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі жүріп өткен жолы

Путь,пройденный материальной точкой при разнопеременном движении






V=V0+at

Бір қалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі жүріп өткен жолы

Скорость при разнопеременном движении



Мұндағы;

Где;


V0

Бастапқы жылдамдық

Начальная скорость



1.1.4




Бұрыштық жылдамдық

Угловая скорость






V=ω•R

Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтырдың байланысы

Связь линейной и угловой скорости





Т=



Айналу периоды

Период вращения






=

Бұрыштық үдеу

Угловое ускорение






= R

Тангенциал үдеудің бұрыштық үдеумен байланысы

Связь тангенциального ускорения с угловым





S=R =R

V=Rw = R



Сызықтық және бұрыштық шамалар арасындағы байланыс

Связь между линейными и угловыми величинами



Мұндағы;

Где;


S

V

Нүктенің радиусы R шеңбер доғасы бойымен жүрген жолының ұзындығы

Длина, пути пройденного точкой по дуге окружности радиусом,R

Сызықтық жылдамдық

-линейная скорость












1.2МАТЕРИАЛЫҚ НҮКТЕНІҢ ДИНАМИКАСЫ

ДИНАМИКА МАТЕРИАЛЬНОЙ ТОЧКИ


1.2.1


=m

Дененің импульсі (қозғалыс мөлшері)

Импульс тела (количество движения)






=

Релятивистік механикадағы дененің импульсі

Импульс тела в релятивистской механике





F=

F=m


Ньютонның екінші заңы-механиканың негізгі теңдеуі

Второй закон Ньютона –основное уравнение механики


Мұндағы;


Где;






Денеге түсірілген барлық күштердің қорытқы күші

Равнодействующая всех сил,приложенных к телу






m

Дененің массасы

Масса тела






а

Үдеуі

ускорение







=-


Ньютонның үшінші заңы-денелердің бір-бірімен өзара әсерлесу күштері әрқашанда шамасы жағынан тең , бағыттары жағынан қарама-қарсы болады

Третий закон Ньютона -силы с которыми действуют друг на друга взаимодействующие тела,равны по величине и противоположныы по направлению




1.2.2

Fmp= N

Сырғанау үйкеліс күші

Сила трения скольжения



Мұндағы;

Где;





Сырғанау үйкеліс коэффициенті

Коэффициент трения скольжения





N


Қалыпты қысым күші

Сила нормального давления






Fупр,=-k l

Гук заңы

Закон Гука



Мұндағы;

Где;


к

Қатаңдық коэффициенті

Коэффициент жесткости






l

Созылу

удлинение






F=mg

Ауырлық күші

Сила тяжести



1.3. САҚТАУЛУ ЗАҢДАРЫ

ЗАКОНЫ СОХРАНЕНИЯ


1.3.1



dA=Fs*dS=FdS

Тұрақты күштің атқаратын жұмысы

Работа,совершаемая с постоянной силой



Мұндағы;

Где;

Fs



Күштің орын ауыстыру бағытына проекциясы

Проекция силы на направление силы и перемещения







А= *dr= *ds=




Күш пен орын ауыстыру бағыттарының арасындағы бұрыш
Айнымалы күштің S жолындағы атқаратын жұмысы работа , совршаемая переменной силой на пути S




A=K2-K1





Дененің кинетикалық энергияның өсімшесі

Приращение кинетической энергии тела



Мұндағы;

Где;

А


Денеге түсірілген барлық күштердің жұмысы

Работа результирющей всех сил,действующих на тело






A=П12





Өріс күштерінің жұмысы дененің сол өрістегі потенциалдық энергиясының кемуіне тең

Работа сил поля равна убыли потенциальной энергии тела в данном поле



1.3.2

Асыртқы21

Авнеш21




Жүйенің толық энергиясының өзгерісі жүйеге түсірілген сыртқы күштердің атқарған жұмысына тең

Изменение полной энергии системы равно работе,совершенной внешними силами,приложенными к системе





K=




V жылдамдықпен ілгерлемелі қозғалыстағы дененің кинетикалық энергиясы

Кинетическая энергия тела ,движущегося поступательно со скоростью






П=mgh

Жерден h биіктікке көтерілген дененің потенциалдық энергиясы

Потенциальная энергия тела,поднятого над Землей на высоту h






П=

Серпімді деформацияланғандененің потенциалдық энергиясы








К+П=const

Тек консервативтік күштер әсер ететін жүйеге ғана арналған энергияның сақталу заңы

Закон сохранения энергии для случая, когда действуют только консервативные силы










Е21=Ан.к.е

Толық энергияның өзгерісі консервативтік емес күштердің жұмысына тең

Изменение полной энерги равно работе неконсервативных сил







1.3.3

=

Жүйе импульсінің өзгеру заңы

Закон изменения ипульса

системы






Мұндағы;

Где;


F

Барлық сыртқы күштердің қосындысы








1.4.ҚАТТЫ ДЕНЕНІҢ ДИНАМИКАСЫ

ДИНАМИКА ТВЕРДОГО ТЕЛА



1.4.1

J=


Дененің инерция моменті

Момент инерции тела



Мұндағы;

Где;




Mi

Денені бөлшектерге бөлген кездегі элементар массалар

Элементарные массы, на которые можно розбить тело






Ri


Материалық нүктенің айналу осіне дейінгі ара қашықтығы

Расстояние материальной точки массой mi до оси вращения





J=mR2




Материялық нүктенің инерция моменті

Момент инерции материальной точки





J= dm




Массалар үздіксіз таралған жағдайда инерция моменті

Момент инерции в случае непрерывного распределения масс






J=jc+m



Штейнер теоремасы

Теорема штейнера



Мұндағы;

Где;


Jc



Дене инерциясының центрі арқылы өтетін оське қатысты инерция моменті

Момент инерции относительно оси прохоящей через центр масс






j



Алғашқы осьтен а қашықтықта орналасқан параллель оське қатысты инерция моменті

Момент инерции относительно параллельной оси ,отстоящей от первой на

Растояние а

1.4.2


K= J



Қозғалмайтын оське қатысты айналатын дененің кинетикалық энергиясы

Кинетическая энергия тела,вращающегося вокруг неподвижной оси




K= +




Жазық бойымен сырғамай домалап бара жатқан дененің кинетикалық энергиясы

Кинетическая энергия тела,катящегося по плоскости без скольжения



Мұндағы;

Где;


Vc



Дененің инерция центрнің жылдамдығы

Скорость центра масс тела






Jc



Дененің инерция центрі арқылы өтетін оське қатысты инерция моменті

Момент инерции относительно оси, проходящей через его центр масс





w


Дененің бұрыштық жылдамдығы

Угловая скорость тела



1.4.3

M=F*L



Қозғалмайтын нүктеге қатысты күш моменті

Момент силы относительно неподвижной точки



Мұндағы;

Где;

1


Күш иіні айналу осьінен күш әсер ететін түзуге түсірілген перпендикулярдың ұзындығы

Плечо силы кратчайшее расстояние между линией действия силы и осью вращения




Lz= =Jzw



Айналу осіне қатысты қатты дененің импульс моменті

Қозғалыс мөлшерінің моменті

Момент импульса количества движения твердого тела относительно оси вращения



Мұндағы;

Где;


r1



Z осінен қатысты дененің жекелеген бөлшегіне дейінгі қашықтық

Расстояние от оси z до отдельной частицы тела





m1V1




Бөлшектің импульсі

Импульс этой частицы







=
Mz=Jz =Jz



Қозғалмайтын дененің оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының теңдеулері

Уравнения динамики вращательного движения твердого тела относительно неподвижной оси







=const


Тұйық жүйеге арналған импульс моментінің сақталу заңы

Закон сохранения момента импульса для замкнутой системы






























1.5 БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС

ВСЕМИРНОЕ ТЯГОТЕНИЕ



1.5.1

F=G





Бүкіл әлемдік тартылыс заңы

Закон всемирного тяготения



Мұндағы;

Где;






Тартылыс тұрақтысы

Граватциялық тұрақты

Граватционная постоянная




R


Материалық нктенің арақашықтығы

Расстояние между точками







=


Тартылыс өрісінің потенциалы

Потенциал гравтационного поля



Мұндағы;

Где;

U


Массасы m материалық нүктенің потенциалдық энергиясы,потенциалдық энергия который обладает материальная точка массой m



g=- =




Тартылыс өрісінің кернеулігі

Напряженность поля тяготения



Мұндағы;

Где;

F


Массасы m материалық нүктеге әсер ететін тартылыс күші ,сила тяготения , действующая на материальную точку массой m



П=-



m1және m2 материялық нүктенің гравитациялық өзара әсерелесулерінің потенциалдық энергиясы

потенциальная энергия гравитационног взаимодействия материальных точек m1және m2






g=-grad

g=-( i+ j+ K



Тартылыс өрісінің потенциалы мен оның кернеулігі арасындағы байланыс

Связь между потенциалом поля тяготения и его напряженностью



Мұндағы;

Где;

I, j ,k


Координаталық осьтердің бірлік векторлар

Елиничные векторы координатных осей





F=mg




Ауырлық күші

Сила тяжести



1.61АРНАЙЫ САЛЫСТЫРМАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

ЭЛЕМЕНТЫ СПЕЦИАЛЬНОЙ ТЕОРИИ ОТНОСИТЕЛЬНОСТИ



1.6.1


Х,= y/=y

z/=z t/=




Лоренц туындылары

Преобразования лорнеца




Мұндағы;

Где;

V


Санақ жүйесінің қозғалыс жылдамдығы

Скорость движены системы отсчета





С


Вакуумдегі жарықтың таралу жылдамдығы

Скорость распространения света в вакууме



Мұндағы;

Где;






Денемен бірге қозғалатын сағат бойынша есептелген, екі оқиғанының арасындағы уақыт аралығы

Промежуток времени между двумя события

Отсчитанный движущимсия вместе с телом часами






/


Тыныштықтағы сағат бойынша есептелген ,сол екі оқиғалардың арасындағ уақыт аралығы

Промежуток времени между теми же событиями , отсчитанный покоящимся часами





L0





Шыбық тыныштық күйде болатын санақ жүйесіне қатысты өлшенген ұындығы

(меншікті ұзындығы)длина стержня, измеренная в системе отсчета , относительно которой

Старжень покоится (собственная длина)




L


Шыбық V жылдамдықпен қоғалатын санақ жүйесіне қатысты өлшенген ұзындығы длина, стержня , измеренная в система отсчета , относитеьно которой он движется со скоростью V



Vx=

Vy=Vy

Vz=




Жылдамдықтардың қосудың релятивистық заңы

Релятивистский закон сложения скоростей





m=




Релятивистік бөлшектің

Массасы


Масса релятивистской частицы



P=




Релятивистік бөлшектің импульсі

Импульс релятивистикой частицы







=


Релятивистік динамикаеың негізгі заңы

Основной закон релятивистской динамики






E=m =(m0c2+K)



Релятивистік бқлшектің толық энергиясы

Полная энергия релятивистикой частицы






K=(m-m0)c2



Осы бөлшектің кинетикалық энергиясы

Кинетическая энергия этой частицы





E2= c4+p2c2

Pc=





Релятивистік бөлшектің энергиясы мен импульсі арасындағы байланыс

Связь между энергией и импульсом релятивистикой частицы



1.7.Гидродинамика

1.7.1


P=pgh



h тереңдіктегі сұйық болғанының қысымы

давление столба жидкости или на глубние h




Мұндағы;

Где;


p



Сұйықтың тығыздығы

Плотность жидкости






pgV



Архимед заңы правила Архимеда

Мұндағы:

Где;




Архимед күші сила Архимеда




V

Денемен сырғытып шығарылған сұйықтық көлемі обьем вытесненной телом жидкости




const

Сорғалаудың үздіксіздігінің теңдеуі уравнение неразрывности

Мұндағы:

Где;


S

Ағын түтігінің көлденең қимасының ауданы площадь поперечного сечения трубки тока




V

Сұйық ағысының жылдамдығы

Скорость течения жидкости



1.7.2.

+ pgh+p= const

Идеал сығылмайтын сұйықтың станционарлық ағысына арналған Бернулли теңдеуі

Уравнение Бернулли для стационарного течения идеальной несжимаемой жидкости



Мұндағы:

где;


р

Қима үшін сұйықтың статикалық қысымы

Статическое давление жидкости для сечение






V

Сұйықтың жылдамдығы

Скорость жидкости










Осы қима үшін динамикалық қысым

Динамическое давление для этого же сечения






h

S


Қиманың орналасу биіктігі

Высота, на который расположено сечение

Жанасатын қабаттардың ауданы

Площадь соприкасающихся слоев






pgh

Гидростикалық қысым

Гидростатическое давление






V=

Торричелли формуласы

Формула Торичелли



Мұндағы:

где;


V

Ашық кең ыдыстағы сұйықтың кіші тесіктен ағып шығатын жылдамдығы

Скорость истечение жидкости из малого отверстия в открытом широком сосуде






h

Ыдыстағы сұйықтың деңгейіне қатасты тесіктің орналасу тереңдігі

Глубина,на которой находится отверстие относительно уровня жидкости в сосуде






Fr=-pS V

Ағып шыққан сорғының реакция күшісила ракция вытекающей струи


Мұндағы;

Где;


V

Сорғы ағысының жылдамдығы

Скорость течения струи






F=𝞰| |

Ішкі үйкеліс күшінің модулі

Модуль силы внутренног трения



Мұндағы;

Где;


𝞰

Тұтұырлық коэффициенті






ОХ осі бағытындағы жылдамдықтың өзгеру жылдамдығы (жылдамдық градиенті)

Быстрота изменения скорости в направлении оси ОХ (градиент скорости)


II.МОЛЕКУЛАЛАЫҚ ФИЗИКА ЖӘНЕ ТЕРМОДИНАМИКА

МОЛЕКУЛАРНАЯ ФИЗИКА И ТЕРМОДИНАМИКА

2.1 ИДЕАЛ ГАЗ ЗАҢДАРЫ

ЗАКОНЫ ИДЕАЛЬНОГО ГАЗА

2.2.1

Pv= RT

Идеал газ күйінің теңдуі

Уравнение состояния идеального газа



Мұндағы;

Где;


Р

Қысым

давление





m

Газдың массасы

Произвольная массас газа





V

Көлем

обьем





M

Газдың мольдік массасы

Молярная масса






R

Газ тұрақтысы

Газовая постоянная






Т

Термодинамикалық температуа

Термодинамическая температура






P=

Идеал газдар қоспасының қысымына арналған Дальтон заңы

Закон Дальтон для давления смеси идеальных газов



Мұндағы;

Где;


Pi

Парциал қысым

Парциальное қысым



2.1.2

pV=const

p1V1=p2V2



T==const:m=const жағдайы үшін Бойль-Мариотт заңы

Закон Бойля-Мариотта для T=const:m=const






=

P=const:m=const жағдайы үшін ГейЛюссак заңы

Закон Гей-Люссака для p=const: m=const






=

V=const:m=const жағдайы үшін Шарль заңы

Закон Шарля для V=const: m=const



2.1.3

P=nKT

Идеал газ күйінің теңдеуі

Давление состояния идеального газа



Мұндаңы;

Где;


n

Кһлем бірлігіндегі молекулалар саны молекулалар шоғыры

Число молекул в единице обьема концентрация






k

Больцман тұрақтысы k=1,38*10-23Дж/К

Постоянная Больцмана k=1,38*10-23Дж/К



Где;


мұндағы

P= nm0


Идеал газдың молекула-кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі

Молекулалардың орташа квдраттық жылдамдығы

Средняя квадратичная скорость молекул





P= E

Қысымның молекулалардың орташа кинетикалық энергиясымен байланысы

Основное уравнение молекулярнокинетической теории



Мұндағы

Где;


Е

Газдың барлық молекулаларының ілгерілмелі қозғалысының толық энергиясы

Суммарная кинетическая энергия поступательного движения всех молекул газа



2.1.4

С=

Заттың меншікті жылу сыйымдылығы

Удельная теплоемкость вещества




Мұндағы;

Где;


С

Заттың мольдік жылу сыйымдылығы

Молярная теплоемкость вещества






Cv=

Тұрақты көлемдегі идеал газдың мольдік жылу сыйымдылығы

Молярная теплоемкость при постоянном обьеме






UM=CvT

Идеал газдың бір мольінің ішкі энергиясы

Внутренная энергия одного моля идеального газа



Мұндағы;

Где;


Сv

Тұрақты көлемдегі идеал газдың жылу сыйымдылығы

Моярная теплоемкость газа при постоянном обьеме






U= CvT

Массасы m идеал газдың ішкі энергиясы

Внутренняя энергия произвольной массы






Cp=Cv+R

Тұрақты қысым кезіндегі газдың мольдік жылу сыйымдылығы Майер теңдеуі

Молярная теплоемкость газа при постоянном давлении уравнение Майера






U= pV

Идеал газдың ішкі энергиясы

Внутренная энергия идеального газа



Мұндағы;

Где;


P=const


Адиабаталық көрсеткіш

Показатель адиабаты

Идеал газ адиабатасының теңдеуі

Пуассон теңдеуі

Уравнение адиабаты идеального газа уравнение Пуассона


2.1.5

А1,2=

1 күйден 2 күйге өткен кездегі атқарылатын жұмыс

Работа, совершаемая при переходе из состояния 1 в состояние 2





A12=p(V2-V1)



Изобаралық процесс кезіндгі газдың атқаратын жұмыс

Работа газа при изобарическом процессе





A12= RTln


Изотермалық процесс кезіндегі газдыі атқаратын жұмысы

Работа газа при изотермическом процессе






A12=0


Изохоралық процесс кезіндегі газдың атқаратын жұмыс

Работа газа при изхорном прцессе






A= CV(T1-T2)

A=



Адиабаталық процес кезіндегі газдың жұмысы

Работа газа при адиабатическом процессе












2.2СТАТИСТИКАЛЫҚ ФИЗИКА

СТАТИСТИЧЕСКАЯ ФИЗИКА









P= n

P=



Ыдыс қабырғасына түсіретін газдың қысымы

Давление газа на стенки сосуда



Мұндағы;

Где;







Молекулалардың ілгермелелі қозғалысының кинетикалық энергиясының орташа мәні

Среднее значение кинетической энергии поступательного движения молекул









KT

Молекуланың орташа энергиясы

Средняя энергия молекулы



Мұндағы ;

Где;





I

= =

Молекуланың барлық еркіндік дәрежелерінің саны

Число всех степеней свободы молекулы

Адиабаталық көрсеткіш және еркіндік дәрежелер арасындағы байланыс

Связь между показателем адиабаты и числом степеней свободы молекул идеального газа



2.2.2




(V)=

4 ( ) V2e



Идеал газ молекулаларының жылдамдықтар бойынша туралы Максвеел заңы

Закон Максвеел для распределения молекул идеального газа по скоростям



Мұндағы;

Где;





f(V)

Молекулаларының жылдамдықтар бойынша таралу функциясы барлық N молеклалар арасында жылдамдықтарыV және (V+dV) интервалында болатын молекулалардың салыстырмалы санын анықтайды

Функция распределения молекул по скорорстям определяет относительное число молекул из общего числа N молекул, скорости которых лежат в интервал от V до(V+dV)









f( )=

(KT)- e


Идеал газ молеклаларының жылу қозғалыс энергиялары бойынша таралу туралы Максвелл заңы f(e) – молекулалардың жылу қозғалыс энергиялары бойынша таралу функциясы , ол барлық N кинетикалық энергиялар Е= E және интервалында болатын молекулалардың салыстырмалы санын d= анықтайды

Закон Максвелла для распределения молекул идеального газа по энергиям теплового движения , где функция распеределения молекул по энергиям теплового движения определяет относительное число молекул dN(e)/N из общего числа N-молекул , которые имеют кинетические энергии = , заключенные в интервале до ( )









Ph=p0e-Mg(h-h0)/RT


Барометрлік формула

Барометрическая формула



Мұндағы;

Где;





PhN P0


h және h=0 биітіктеріндегі газдың қысымы

давление газа на высоте h и h=0








n0=n0e-m0gh/KT



Сыртқы потенциал өрісіндегі Больцманның таралу заңы

Распределение Больцмана во внешнем потенциальном поле


Мұндағы;

Где;




n и n0




h және h0 биіктіктеріндегі молекулалардың көлем бірлігіндегі

саны (шоғыры)

концентрация молекул на высоте h и h0


2.2.3




Газ молекуласының 1с ішіндегі соқтығысуларының орташа саны

Среднее число соударений, испытываемых молекулой газа за 1с



Мұндағы;

Где;





d


Молекуланың эффективтік диаметрі

Эффективный диаметр молекулы,










n

Молекулалардың көлем бірлігіндегі саны шоғыры

Концентрация молекул











Молекулалардың орташа арифиметикалық жылдамдығы

Средняя арифметическая скорость молекул









= =

Газ молекулаларының еркін жүру жолының орташа ұзындығы

Средняя длина свободного пробега молекул газа








Q=-




Жылу өткізгіштік үшін Фурье заңы

Закон теплороводности Фурье



Мұндағы;

Где;




Q


t уақыт ішінде S ауданы арқылы жылу өткізгіштік арасында өтетін жылу мөлшері

теплота, прошедшая посредством теплопроводности через площадь S за время












Температура градиенті

Градиент температуры



Мұндағы;


Где;



= Cvp 1
Cv


Жылу өткізгіштігінің коэффициенті теплопроводности

Тұрақты көлемдегі идеал газдың меншікті жылу сыйымдылығы

Удельная теплопроводность газа при коэффициент постоянном обьеме








p



Газдың тығыздығы

Плотность газа








M=-D St




Диффузия үшін Фик заңы

Закон диффузия Фика



Мұндағы;

Где;




М


t Уақыт ішінде S ауданы арқылы диффузияның арқасында тасымалданатын зат массасы

Масса вещества , переносимая посредством диффузии через площадь S за время t












Тығыздықтың градиенті

Градиент плотности









D


Диффузия коэффициенті

Коэффициент диффузия



2.3 ТЕРМОДИНАМИКА

2.3.1

Q= U+A


Термодинамиканың бірінші бастамасы

Первое начало термодинамики



Мұндағы;

Где;


Q

Жүйенің қабылдаған немесе басқа денелерге берген жлу мөлшері

Количество теплоты, сообщенное системе или отданные ею






U

Оның ішкі энергияның өзгеруі

Изменение ее внутренней энергии






А


Жүйенің сыртқы күштерге қарсы атқарған жұмысы

Работа системы против внешних сил



Мұндағы;

Где;


dS

Тұйықталған жүйенің энтропиясы тек тарта алады

Энтропия изолированной системы, которая не может убывать






dS 0

Термодинамиканың екінші бастпамасы

Второе начало термодинамики





=S2-S1= =

1 күйден 2 күйге тепе-теңдікте өткен кездегі энтропияның өзгерісі

Изменение переходе из состояния 1 в состояние 2







𝞰= = =1-

Дөңгелек процесске циклге арналған термиялық пайдалы әсер коэффициенті

Термический коэффициент полезного действия для кругового процесса цикла



Мұндағы;

Где;


Q1

Жүйенің қабылдаған жылу мөлшері

Количество теплоты, полученное системой






Q2

Жүйенің берген жылу мөлшері

Количество теплоты , отданные системой






А

Цикл ішінде атқарылатын жұмыс

Работа, совершаемая за Цикл








Карно циклінің термиялық пайдалы әсер коэффициенті термический коэффициент полезного действия цикла Карно

Мұндағы;

Где;


Т1

Қыздырғыш температурасы

Температура нагревателя






Т2

Суытқыш температурасы

2.4.НАҚТЫ ГАЗДАР , СҰЙЫҚТАР ЖӘНЕ ҚАТТЫ ДЕНЕЛЕР

РЕАЛЬНЫЕ ГАЗЫ, ЖИДКОСТИ И ТВЕРДЫЕ ТЕЛА



2.4.1.

(p+ )(Vm-b)=RT

Бір моль үшін газ күйінің теңдеуі(Ван-дер-Ваальс теңдеуі)

Уравнение состояния реальных газов(уравнение Ван-дер-Ваальса)для моля газа



Мұндағы;

Где;


Vm

Мольдік көлем

Молярный обьем






А и b

Ван-дер-Ваальс тұрақтылары , олар әрбәр газ үшін әр түрлі мәндерге ие болады

Постоянные Ван-дер-Ваальса различные для различных газов






(p+ )( -b)=RT

Кез келген массалары нақты газ үшін Ван-дер Ваальс теңдеуі

Уравнение Ван-дер-Ваальса для произвольной массы газа






(p+ )(V-b)=RT




Мұндағы;

Где;


V=

Заттың мөлшері

Количество вещества






P1=

Молекулалрдың өзара әсерлесу күшіне байланысты ішкі қысым

Внутренные давление, , обусловенное силами взаимодействия молекул






V=(CvT- )

Нақты газдың ішкі энергиясы

Внутренная энергия реального газа



Мұндағы;

Где;


Cv

Тұрақты көлемдегі газдың мольдік жылу сыйымдылығы

Молярная теплоемкость газа при постоянном обьеме



2.4.2.

=

=

Беттік керілу

Поверхностное натяжение



Мұндағы;

Где;


F

Сұйықтың бетін шектейтін l контурға әсер ететін керілу күші

Сила поверхностного натяжения , действующая на контур l, ограничивающий поверхность жидкости






Е

Қабыршық бетінің ауданы ауданымен байланысқан беттік энергия

Поверхностая энергия , связнная с площадью поверхности пленки






h=

Каплляр түтіктегі сұйықтың көтерілу биіктіігі

Высота подьема жидкости в капиллярной трубке



Мұндағы;

Где;


Q

Жиектік бұрыш

Краевой угол






r

Капилляр радиусы

Радиус каплилляра








Сұйықтың тығыздығы

Плотность жидкости






g

Еркін түсу үдеуі

Ускорение свободног падения






Cv=3R

Дюлонг және Пти заңы

Закон Дюлонга и Пти



Мұндағы;

Где:


Cv

Химиялық қарапайым қатты денелердің мольдік атомдық жылу сыйымдылығы

Молярная атомная теплоемкость химически простых твердых тел



III.ЭЛЕКТРЛІК ЖӘНЕ МАГНЕТИЗМ

ЭЛЕКТРИЧЕСТВО И МАГНЕТИЗМ

3.1. ВАКУУМДАҒЫ ЭЛЕКТР ӨРІСІ

ЭЛЕКТРИЧЕСКОЕ ПОЛЕ В ВАКУУМЕ



3.1.1.

F=

Кулон заңы

Закон Кулона



Мұндағы;

Где;


F

Вауумдегі екі нүктелік q1 және q2 зарядтарының өзара әсерлесу күші

Сила взаимодействия двух точечных зарядов q1и q2 в вакууме






r

Зарядтардың арақашақтығы

Расстояние между зарядами








Электр тұрақты

Электричиская постоянная






=

Электр өрісінің кернеулігі

Напряженность электрического поля



Мұндағы;

Где;


q0

Сыншы оң заряд

Пробный положительный заряд






ФЕ=

Кернеулік векторының кез келген S бет арқылы ағыны

Поток вектора напряженности через произвольную поверхность S



Мұндағы;

Где;


En

dSауданы элементіне нормалі бағытындағы вектроының проекциясы

проекция вектора на направление нормали к элементу площадки dS






=

Гаусс теоремасы , мұндағы тұйықталған бет арқылы кернеулік векторрының ағыны беттің ішінде қоршалған зарядтардың алгебралық қосындысының электрлік тұрақтыға қатынасына тең

Теорема Гаусса , где поток вектора через замкнутую поверхность равен алгебраической сумме заключенных внутри этой поверхности даленной на






E=

q Нүктелік зарядтың өзінен r қашықтықтағы электр өрісінің кернеулігі

Напряженность электрического поля, созданног точечным зарядом q на расстоянии от него r






E=

Біртекті зарядталған шексіз жазықтық өрісінің кернеулігі

Напряженность поля бесконечной равномерно заряженной плоскости



Мұндағы;

Где,




=

Зарядтың беттік тығыздығы

Поверхностная плотность заряда






E=

Диапольдің одан r 1 қашықтықтағы нүктнсіндегіт электр өрісінің кернеулігі (l-диполь иені)

Напряженность поля диполя в точке, находщейся расстоянии r 1 от диполя (l-плечо диполя)



Мұндағы;

Где;


P=ql

Дипольдің электрлік моменті

Электрические момент диполя








Берілген нүктеге диполь центрінен жүргізілген радиус –вектор мен диполь осінің арасындағы бұрыш

Угол между осью диполя и радиусом вектором, проведенным из центра диполя в данную точку






Евнеш=

Біртекті зарядталған сфералық беттің сыртында жатқан нүктелердегі электр өрісінің кернеулігі Еішкі=0 напряженность поля равномерно заряженной сферической поверхности в точках , лежащих вне ее внутри сферы E

3.2ПОТЕНЦИАЛ

3.2.1.

=

Электр өрісінің потенциалы анықтауыш формула

Потенциал электричиского поля определяющая формула



Мұндағы;

Где;


П

Өрістің берілген нүктесінде орналастырылған сыншы q0 зарядының потенциалдық энергиясы

Потенциальная энергия пробного заряда, q0 помещенного в данную точку поля






=

Нүктелік зарядтың q зарядтан r қашықтықтағы электростатистикалық өрісінің потенциалы

Потенциал электростатического поля точечного заряда q на расстоянмм r от заряда






А=- П=q( )

q заряд 1-нүктеден 2-ші нүктеге орын ауыстырғанда атқаратын өріс күштерінің жұмысы

работа, совершенная силами поля по перемещению заряда q из т. 1 в т.2






A= dl=q dl

Сол сияқы

То же


Мұндағы;

Где;


Е1

dl бағытына Е кернеулік векторының проекциясы проекция вектора напряженности Е на направление dl

3.2.2.

=

E=-



Потенциалдар айырмасы мен кернеулік арасындағы байланыс

Связь напряженности и разности потенциалов



Мұндағы;

Где;




Потенциалдың ең жылдам өзгеру бағытында алынады, яғни күш сызығы бойында алынған

Берется в направлении быстрейшего изменения потенциала , т.е вдоль силовой линии






E=

Біртекті өріс үшін

Для однородного поля



Мұндағы;

Где;


l

Кернеулік сызықтапры бойымен һлшенген екі нүктенің ара қашықтығы

Расстояние между двумя точками измеренное вдоль силовой линии






E=-grad

E=-( )



Электорстатистикалық өрістің кернеулігі мен потенциал арасындағы байланыс

Связь между напряженностью и потенциалом электростатического поля



3.3. ЭЛЕКТР ӨРІСІНДЕГІ ДИЭЛЕКТРЛИКТЕР

ДИЭЛЕКТРИКИ В ЭЛЕКТРИЧЕСКОМ ПОЛЕ



3.3.1

P=

Поляризациалану векторы

Вектор поляризации




Мұндағы;

Где;


V

Диэлектрлік көлемі

Обьем диэлектрика






Pi

i-ші молекуланың дипольдік моменті

дипольный момент i-ш3 молекулы






P=x E

Поляризациялану векторы

Вектор поляризации



Мұндағы;

Где;


Е

Диэлектрліктің ішіндегі өріс кернеулігі

Напряженность поля внутри диэлектрика






Х

Диэлектриктің диэлектрлік қабылдағыштығы

Диэлектрическая восприимчивость диэлектрика






=I+X

Диэлектрдің диэлектрлің өтімділігі мен диэлектрлік қабылдағыштығы арасындағы байланыс

Связь между диэлектрической проницаемости с диэлектрической восприимчивостью






E=E0-

E=



Диэлектриктегі өрістің кернеулігі Е мен сыртқы өрісінің кернеулігі Е0 арасындағы байланыс

Связь между напряженностью Е поля в диэлектрике ми напряженностью Е0внешного поля



Мұндағы;

Где;


D= +P

Электр ығысу векторы

Электрлік индукция






D= +P







=

Гаусс теоремасы;тұйықталған бет арқылы D векторының ағыны оның зарядтарының алгебралық қосындысына тең

Теорема Гаусса; поток вектора D через замкнутую сумме заключенных внутри нее свободных зарядов



3.4. ЭЛЕКТР СЫЙЫМДЫЛЫҒЫ ӨРІС ЭНЕРГИЯСЫ

ЭЛЕКТРОЕМКОСТЬ ЭНЕРГИЯ ПОЛЯ.



3.5.1.

J=

Ток күші

Сила тока






J=

Ток тығыздығы

Плотность тока







J=

Кез келген S беті арқылы ток күші

Сила тока через любую поверхность






=ne

Өткізгіштегі токтың тығыздығы

Плотность тока в проводение



Мұндағы;

Где;




Өткізгіштегі зарядтардың реттелген қозғалысының жылдамдығы

Скорость упорядоченного движения зарядов в проводоние






n

Зарядтардың шоғыры

Концентрация зарядов






J=

Біртекті тізбектің учаскесіне яғни электр қозғаушы күштері жоқ арналған Ом заңы

Закон Ома для участка однородной т.е не содерщаей электродвижущих сил




Мұндағы;

Где;




Учаске ұштары арасындағы потенциалдар айырмасы

Разность потенциалов на концах участка






R

Оның кедергісі

Его сопротивление






P=p0(i+at)

Меншікті кедергінің температураға тәуелділігі

Зависимость удельного сопртивления от температуры



Мұндағы;

Где;


P0

0 температурадағы меншікті кедергі

Удельное сопротивление при 0






а

Кедергінің температуралық коэффициенті

Температурный коэффициент сопртивления






R=

Тізбектей қосылған өткізгіштердің кедеогісі

Сопротивление проводников при последовательном соединени






=

Параллель қосылған өткізгіштердің кедергіісі

Сопротивление проводников при параллельном соединении






J=

Біртекті емес тізбектің учаскесіне яғни электр қозғаушы күштері бар арналған Ом заңы

Закон Ома для участка неоднородной цепи т.е содержащей электродвижущие силы








Тұйық тізбекке арналған Ом заңы

Закон Ома для замкнутой цепи



Мұндағы;

Где;




Тізбекке әсер ететін

электр қозғаушы күштерінің алгебралық қосындысы

алгебрическая сумма всех э.д.с действующих в цепи





Rвенш

Сыртқы учаскенің кедергісі




Rвнутр

Ток көзінің кедергісі




=

Дифференциялдық түрдегі Ом заңы

Закон Ома в дифференциальной форме



Мұндағы;

Где;




Меншікті электр өткізгіштік

Уденльная электрическая









проводимность

3.5.2.

=0

Киргофтың бірінші заңы

Первый закон Киргхофа



Мұндағы;

Где;


Jk

Түйінде түйіскен тоқтардың алгебралық қосындысы

Алгебраическая сумма токов , сходящихся в узле






=

Кигрофтың екінші заңы

Закон второй Киргхофа






A=Jut=J2Rt= t

t уақыт ішіндегі токтың жұмысы

Работа ток за время t






P=UJ=j2R=

Токтың қуаты

Мощность тока



Мұндағы;

Где;


Q

Тізбекте учаскесінде t уақыт ішіндегі бөлініп шығарылған жылу мөлшері

Количество теплоты , выделяющейся в участке цепи за время t






Q=J2Rt=JUt

Джоуль-ленц заңы

Закон Джоуль-Ленца







W=jE= E2

Дифференциялдық түрдегі Джоуль-Ленц заңы

Закон Джоуля-Ленца в дифференциальной



Мұндағы;

Где;


W

Токтың меншікті жылулық қуаты

Удельная тепловая мощность тока



IV.ЭЛЕКТРОМАГНЕТИЗМ

4.1.ВАКУУМДЕГІ МАГНИТ ӨРІСІ

МАГНИТНОЕ ПОЛЕ В ВАКУУМЕ

4.1.1

=⦋ ⦌

Индукциясы біртекті магнит өрісіндегі тогы бар тұйыұ контурға әсер етуші механикалық момент

Механическии момент дейтвующей на замкнутой контур с током в однородном магнитном поле с индукцией






=JS

Тогы бар контурдың магниттік ағыны

Магнитный момент контура с током



Мұндағы;

Где;


S

Контурдың ауданы

Площадь контура






n

Контур бетіне түсірілген нормальдың бірлік векторы

Единичный вектро нормали к поверхности контура






d =

Био-Савар-Лаплас заңы

Закон Био-Савар-Лапласа



Мұндағы;

Где;


d

J тогы бар өткізгіштің ұзындығы элементі туғызатын өрістің магнит индукциясы

Магнит индукция поля, создаваемая элементом длины d j








Индукция анықталған нүктеден d элементіне жүргізілген радиус-вектор

Радиус-вектор, проведенный от d к точке, в которой определяется индукция






B= (cos

J тогы бар түзу сызықты өткізгіш тудырған өрістің кез келген А нүктесіндегі магнит индукциясы

Магнитная индукция в произвольной т.А поля, созданного прямолнейнным проводником с током J



Мұндағы;

Где;


а

А нүктесіне дейінгі қашықтық

Расстояние от т.А до проводника








Ток бағытымен өткізгіштің басымен соңынын А нүктесіне жүргізілген радиус-векторлар жасалған бұрыштар

Углы образаванные радиусом-вектором , провденным в т.А соответственно из начала и конца проводника , с направлением точка






B=

Тогы бар шексіз ұзын түзу өткізгіш тудырған өрістің магнит индукциясы

Магнитная индукция поля, создаваемого бесконечно длинным прямым проводником с током



Мұндағы;

Где;


R

Өткізгіш қисықтығының радиусы

Радиус кривизны проводника






B=

Тогы бар дөңгелек өткізгіштің центріндегі магнит өрісінің индукциясы

Магнитная индукция в центре крукового проводника с током






B=

J Тогы ағып өтетін L ұзындықты шеңбер доғасының центріндегі магнит индукциясы магнитная индукция в центре дуги окружности длиной L, обтекаемой током

Мұндағы;

Где;


R

Шеңбер радиусы

Радиус окружности






B= =

J тогы бар ұзын солениодтың ортасына жақын нүктелердегі магнит өрісінің индукциясы

Магнитная индукция на оси длинного на оси длинного солениода с током JB точках, близких к середение






B=

Магниттік өрісінің суперпозиция қабаттасуы

Принцип суперпозиция наложения магнитных полей






= =

Вакуумдағы магнит өрісіне арналған толық ток заңы магнит индукциясы векторының циркуляциясы туралы теорема

Закон полного тока для магнитного поля в вакууме теорема о циркуляцисия вектора магнитной индукции



Мұндағы;

Где;




Магнит тұрақтысы

Магнитная постоянная






dl

Контурдың айналу бағытымен алынған элементар ұзындығы бар вектор

Вектро элемантарной длины контура , направленной вдоль обхода контура






Bi=Bcosa

Кез келген формалы таңдап алынған айналу бағытын ескере отырып L контуры жанамасының бағытындағы векторының құраушысы

Составлающая вектора в направлении касательной контура L произвольной формы с выбранного направления обхода






а

dj векторларының арасындағы бұрыш

Угол между веторами dj








Контурмен қоршалатын токтардың алгебралық қосындысы

Алгебрическая сумма токов , охатываемых контуром



4.1.2.

Ф=

S беті арқылы өтетін магниттік индукция векторының ағыны магниттің ағыны

Поток вектора магнитной индукции магнитнии поток сквозь поверхность S



Мұндағы;

Где;


Bn

Ауданның dS элементіне нормаль бағытына векторының проекциясы

Проекция вектора на направление нормали к элементу площади dS






dA=JdФ

Тұрақты тогы бар тұйық контурдың орын ауыстырғандағы магнит өрісі күштердің атқарған жұмысы

Работа сил магнитного поля по перемещению замкнутного контура с постоянным током



Мұндағы;

Где;




Контурмен шектелген бет арқылы магниттік ағынның өзгеруі

Изменение магнитного потока сквозь поверхность , ограниченную контуром






dF=J⦋d ⦌

Ампер заңы

Закон Ампера



Мұндағы;

Где;


dF

Индукциясы магнит өрісінде орналастырылған J тогы бар өткізгіштің dl ұзындықты элементіне әсер етуші күш

Сила действующая на элемент длины dl проводника с током J помещенный в магнитное поле с индукцией






=q⦋ ⦌

Лоренц күші магнит өрісі жылдамдықпен қозғалатын q электрлік зарядқа әсер етуші күш

Сила Лоренца сила действующая на электрический заряд q движущийся со скоростью в магнитном поле



4.2.ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ИНДУКЦИЯ

ЭЛЕКТРОМАГНИТНАЯ ИНДУКЦИЯ



4.2.1.

=-

Электромагниттік индукцияның негізігі заңы Фарадей заңы

Основной закон электромагнитной индукции закон Фарадея



Мұндағы;

Где;




Индукцияның электр қозғаушы күші ЭҚК

Э.Д.С индукции






q=-

Контур арқылы магнит ағыны

Бойынша ағып өткен электр мөлшері

Количество электричества протекающего по контуру сопротивлением R, при изменения магнитного потока сквозь контур на величину





Ф=LJ

Магнит ағыны

Магнитнвй поток



Мұндағы;

Где;


L

Контурдың индуктивтілігі

Индуктивность контура






=-L

Өздік индукцияның электр қозғаушы күші

Э.д.с самоиндукции






L=

Cолениодтың тороидтың индуктивтілігі

Индуктивность контура



Мұндағы;

Где;


N

Солениод орамдарынң саны

Число витков солениода






l

Оның ұзындығы

Его длина






S

Көлденең қиманың ауданы

Площадь поперечного сечения






J=j0 (1- )

Тұрақты R мен L индуктивтілігне ие болатын электр қозғаушы күштері бар тізбектегі ток күшінің өзгеру заңы

Закон изменеия силы тока в цепи , обладающей постоянным сопротивлением R и индуктивностью L, содержащей постоянную э.д.с



Мұндағы

Где;


J0

Тізбекті тұйықтаған кездегі бастапқы ток күші J0=0

При замыкании цепи начальная сила тока J0=0








Тізбекті ажыратқандағы

При размыкании =0



4.2.2.

W=

Тұйықталған контурдағы токтың тудыратын магнит өрісінің энергиясы

Энергия магнитного поля, создаваемого током в замкнутом контуре






W= = =

Ұзын солениодтың магнит өрісінің энергиясының көлемдік тығыздығы

Обьемная плотность энергии магнитного поля длиной солениода



Мұндағы

Где;


Н

Магнит өрісінің кернеулігі

Напряженность магнитного поля




Достарыңызбен бөлісу:
1   2




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет