=
Үдеудің тенгенциаль құраушысы
Тенгенциальная составляющая ускорения
|
1.1.3
|
X=x0 t+ )
|
Кинематиканың негізгі теңдеуі
Основное уравнение кинематики
|
Мұндағы;
Где;
|
х
|
Кез келген уақыт мезетіндегі материялық нүктенің координатасы
Координата материальной точки в любой момент времени
|
|
Х0
|
Бастапқы координата
Начальная координата
|
|
S0=V0t+
S=
|
Материялық нүктенің бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі жүріп өткен жолы
Путь,пройденный материальной точкой при разнопеременном движении
|
|
V=V0+at
|
Бір қалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі жүріп өткен жолы
Скорость при разнопеременном движении
|
Мұндағы;
Где;
|
V0
|
Бастапқы жылдамдық
Начальная скорость
|
1.1.4
|
|
Бұрыштық жылдамдық
Угловая скорость
|
|
V=ω•R
|
Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтырдың байланысы
Связь линейной и угловой скорости
|
|
Т=
|
Айналу периоды
Период вращения
|
|
=
|
Бұрыштық үдеу
Угловое ускорение
|
|
= R
|
Тангенциал үдеудің бұрыштық үдеумен байланысы
Связь тангенциального ускорения с угловым
|
|
S=R =R
V=Rw = R
|
Сызықтық және бұрыштық шамалар арасындағы байланыс
Связь между линейными и угловыми величинами
|
Мұндағы;
Где;
|
S
V
|
Нүктенің радиусы R шеңбер доғасы бойымен жүрген жолының ұзындығы
Длина, пути пройденного точкой по дуге окружности радиусом,R
Сызықтық жылдамдық
-линейная скорость
|
|
|
|
1.2МАТЕРИАЛЫҚ НҮКТЕНІҢ ДИНАМИКАСЫ
ДИНАМИКА МАТЕРИАЛЬНОЙ ТОЧКИ
1.2.1
|
=m
|
Дененің импульсі (қозғалыс мөлшері)
Импульс тела (количество движения)
|
|
=
|
Релятивистік механикадағы дененің импульсі
Импульс тела в релятивистской механике
|
|
F=
F=m
|
Ньютонның екінші заңы-механиканың негізгі теңдеуі
Второй закон Ньютона –основное уравнение механики
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Денеге түсірілген барлық күштердің қорытқы күші
Равнодействующая всех сил,приложенных к телу
|
|
m
|
Дененің массасы
Масса тела
|
|
а
|
Үдеуі
ускорение
|
|
=-
|
Ньютонның үшінші заңы-денелердің бір-бірімен өзара әсерлесу күштері әрқашанда шамасы жағынан тең , бағыттары жағынан қарама-қарсы болады
Третий закон Ньютона -силы с которыми действуют друг на друга взаимодействующие тела,равны по величине и противоположныы по направлению
|
1.2.2
|
Fmp= N
|
Сырғанау үйкеліс күші
Сила трения скольжения
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Сырғанау үйкеліс коэффициенті
Коэффициент трения скольжения
|
|
N
|
Қалыпты қысым күші
Сила нормального давления
|
|
Fупр,=-k l
|
Гук заңы
Закон Гука
|
Мұндағы;
Где;
|
к
|
Қатаңдық коэффициенті
Коэффициент жесткости
|
|
l
|
Созылу
удлинение
|
|
F=mg
|
Ауырлық күші
Сила тяжести
|
1.3. САҚТАУЛУ ЗАҢДАРЫ
ЗАКОНЫ СОХРАНЕНИЯ
1.3.1
|
dA=Fs*dS=FdS
|
Тұрақты күштің атқаратын жұмысы
Работа,совершаемая с постоянной силой
|
Мұндағы;
Где;
|
Fs
|
Күштің орын ауыстыру бағытына проекциясы
Проекция силы на направление силы и перемещения
|
|
А= *dr= *ds=
|
Күш пен орын ауыстыру бағыттарының арасындағы бұрыш
Айнымалы күштің S жолындағы атқаратын жұмысы работа , совршаемая переменной силой на пути S
|
|
A=K2-K1
|
Дененің кинетикалық энергияның өсімшесі
Приращение кинетической энергии тела
|
Мұндағы;
Где;
|
А
|
Денеге түсірілген барлық күштердің жұмысы
Работа результирющей всех сил,действующих на тело
|
|
A=П1-П2
|
Өріс күштерінің жұмысы дененің сол өрістегі потенциалдық энергиясының кемуіне тең
Работа сил поля равна убыли потенциальной энергии тела в данном поле
|
1.3.2
|
Асыртқы=Е2-Е1
Авнеш=Е2-Е1
|
Жүйенің толық энергиясының өзгерісі жүйеге түсірілген сыртқы күштердің атқарған жұмысына тең
Изменение полной энергии системы равно работе,совершенной внешними силами,приложенными к системе
|
|
K=
|
V жылдамдықпен ілгерлемелі қозғалыстағы дененің кинетикалық энергиясы
Кинетическая энергия тела ,движущегося поступательно со скоростью
|
|
П=mgh
|
Жерден h биіктікке көтерілген дененің потенциалдық энергиясы
Потенциальная энергия тела,поднятого над Землей на высоту h
|
|
П=
|
Серпімді деформацияланғандененің потенциалдық энергиясы
|
|
|
К+П=const
|
Тек консервативтік күштер әсер ететін жүйеге ғана арналған энергияның сақталу заңы
Закон сохранения энергии для случая, когда действуют только консервативные силы
|
|
|
Е2-Е1=Ан.к.е
|
Толық энергияның өзгерісі консервативтік емес күштердің жұмысына тең
Изменение полной энерги равно работе неконсервативных сил
|
|
1.3.3
|
=
|
Жүйе импульсінің өзгеру заңы
Закон изменения ипульса
системы
|
|
Мұндағы;
Где;
|
F
|
Барлық сыртқы күштердің қосындысы
|
|
1.4.ҚАТТЫ ДЕНЕНІҢ ДИНАМИКАСЫ
ДИНАМИКА ТВЕРДОГО ТЕЛА
1.4.1
|
J=
|
Дененің инерция моменті
Момент инерции тела
|
Мұндағы;
Где;
|
Mi
|
Денені бөлшектерге бөлген кездегі элементар массалар
Элементарные массы, на которые можно розбить тело
|
|
Ri
|
Материалық нүктенің айналу осіне дейінгі ара қашықтығы
Расстояние материальной точки массой mi до оси вращения
|
|
J=mR2
|
Материялық нүктенің инерция моменті
Момент инерции материальной точки
|
|
J= dm
|
Массалар үздіксіз таралған жағдайда инерция моменті
Момент инерции в случае непрерывного распределения масс
|
|
J=jc+m
|
Штейнер теоремасы
Теорема штейнера
|
Мұндағы;
Где;
|
Jc
|
Дене инерциясының центрі арқылы өтетін оське қатысты инерция моменті
Момент инерции относительно оси прохоящей через центр масс
|
|
j
|
Алғашқы осьтен а қашықтықта орналасқан параллель оське қатысты инерция моменті
Момент инерции относительно параллельной оси ,отстоящей от первой на
Растояние а
|
1.4.2
|
K= J
|
Қозғалмайтын оське қатысты айналатын дененің кинетикалық энергиясы
Кинетическая энергия тела,вращающегося вокруг неподвижной оси
|
|
K= +
|
Жазық бойымен сырғамай домалап бара жатқан дененің кинетикалық энергиясы
Кинетическая энергия тела,катящегося по плоскости без скольжения
|
Мұндағы;
Где;
|
Vc
|
Дененің инерция центрнің жылдамдығы
Скорость центра масс тела
|
|
Jc
|
Дененің инерция центрі арқылы өтетін оське қатысты инерция моменті
Момент инерции относительно оси, проходящей через его центр масс
|
|
w
|
Дененің бұрыштық жылдамдығы
Угловая скорость тела
|
1.4.3
|
M=F*L
|
Қозғалмайтын нүктеге қатысты күш моменті
Момент силы относительно неподвижной точки
|
Мұндағы;
Где;
|
1
|
Күш иіні айналу осьінен күш әсер ететін түзуге түсірілген перпендикулярдың ұзындығы
Плечо силы кратчайшее расстояние между линией действия силы и осью вращения
|
|
Lz= =Jzw
|
Айналу осіне қатысты қатты дененің импульс моменті
Қозғалыс мөлшерінің моменті
Момент импульса количества движения твердого тела относительно оси вращения
|
Мұндағы;
Где;
|
r1
|
Z осінен қатысты дененің жекелеген бөлшегіне дейінгі қашықтық
Расстояние от оси z до отдельной частицы тела
|
|
m1V1
|
Бөлшектің импульсі
Импульс этой частицы
|
|
=
Mz=Jz =Jz
|
Қозғалмайтын дененің оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының теңдеулері
Уравнения динамики вращательного движения твердого тела относительно неподвижной оси
|
|
=const
|
Тұйық жүйеге арналған импульс моментінің сақталу заңы
Закон сохранения момента импульса для замкнутой системы
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.5 БҮКІЛ ӘЛЕМДІК ТАРТЫЛЫС
ВСЕМИРНОЕ ТЯГОТЕНИЕ
1.5.1
|
F=G
|
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы
Закон всемирного тяготения
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Тартылыс тұрақтысы
Граватциялық тұрақты
Граватционная постоянная
|
|
R
|
Материалық нктенің арақашықтығы
Расстояние между точками
|
|
=
|
Тартылыс өрісінің потенциалы
Потенциал гравтационного поля
|
Мұндағы;
Где;
|
U
|
Массасы m материалық нүктенің потенциалдық энергиясы,потенциалдық энергия который обладает материальная точка массой m
|
|
g=- =
|
Тартылыс өрісінің кернеулігі
Напряженность поля тяготения
|
Мұндағы;
Где;
|
F
|
Массасы m материалық нүктеге әсер ететін тартылыс күші ,сила тяготения , действующая на материальную точку массой m
|
|
П=-
|
m1және m2 материялық нүктенің гравитациялық өзара әсерелесулерінің потенциалдық энергиясы
потенциальная энергия гравитационног взаимодействия материальных точек m1және m2
|
|
g=-grad
g=-( i+ j+ K
|
Тартылыс өрісінің потенциалы мен оның кернеулігі арасындағы байланыс
Связь между потенциалом поля тяготения и его напряженностью
|
Мұндағы;
Где;
|
I, j ,k
|
Координаталық осьтердің бірлік векторлар
Елиничные векторы координатных осей
|
|
F=mg
|
Ауырлық күші
Сила тяжести
|
1.61АРНАЙЫ САЛЫСТЫРМАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
ЭЛЕМЕНТЫ СПЕЦИАЛЬНОЙ ТЕОРИИ ОТНОСИТЕЛЬНОСТИ
1.6.1
|
Х,= y/=y
z/=z t/=
|
Лоренц туындылары
Преобразования лорнеца
|
Мұндағы;
Где;
|
V
|
Санақ жүйесінің қозғалыс жылдамдығы
Скорость движены системы отсчета
|
|
С
|
Вакуумдегі жарықтың таралу жылдамдығы
Скорость распространения света в вакууме
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Денемен бірге қозғалатын сағат бойынша есептелген, екі оқиғанының арасындағы уақыт аралығы
Промежуток времени между двумя события
Отсчитанный движущимсия вместе с телом часами
|
|
/
|
Тыныштықтағы сағат бойынша есептелген ,сол екі оқиғалардың арасындағ уақыт аралығы
Промежуток времени между теми же событиями , отсчитанный покоящимся часами
|
|
L0
|
Шыбық тыныштық күйде болатын санақ жүйесіне қатысты өлшенген ұындығы
(меншікті ұзындығы)длина стержня, измеренная в системе отсчета , относительно которой
Старжень покоится (собственная длина)
|
|
L
|
Шыбық V жылдамдықпен қоғалатын санақ жүйесіне қатысты өлшенген ұзындығы длина, стержня , измеренная в система отсчета , относитеьно которой он движется со скоростью V
|
|
Vx=
Vy=Vy
Vz=
|
Жылдамдықтардың қосудың релятивистық заңы
Релятивистский закон сложения скоростей
|
|
m=
|
Релятивистік бөлшектің
Массасы
Масса релятивистской частицы
|
|
P=
|
Релятивистік бөлшектің импульсі
Импульс релятивистикой частицы
|
|
=
|
Релятивистік динамикаеың негізгі заңы
Основной закон релятивистской динамики
|
|
E=m =(m0c2+K)
|
Релятивистік бқлшектің толық энергиясы
Полная энергия релятивистикой частицы
|
|
K=(m-m0)c2
|
Осы бөлшектің кинетикалық энергиясы
Кинетическая энергия этой частицы
|
|
E2= c4+p2c2
Pc=
|
Релятивистік бөлшектің энергиясы мен импульсі арасындағы байланыс
Связь между энергией и импульсом релятивистикой частицы
|
1.7.Гидродинамика
1.7.1
|
P=pgh
|
h тереңдіктегі сұйық болғанының қысымы
давление столба жидкости или на глубние h
|
Мұндағы;
Где;
|
p
|
Сұйықтың тығыздығы
Плотность жидкости
|
|
pgV
|
Архимед заңы правила Архимеда
|
Мұндағы:
Где;
|
|
Архимед күші сила Архимеда
|
|
V
|
Денемен сырғытып шығарылған сұйықтық көлемі обьем вытесненной телом жидкости
|
|
const
|
Сорғалаудың үздіксіздігінің теңдеуі уравнение неразрывности
|
Мұндағы:
Где;
|
S
|
Ағын түтігінің көлденең қимасының ауданы площадь поперечного сечения трубки тока
|
|
V
|
Сұйық ағысының жылдамдығы
Скорость течения жидкости
|
1.7.2.
|
+ pgh+p= const
|
Идеал сығылмайтын сұйықтың станционарлық ағысына арналған Бернулли теңдеуі
Уравнение Бернулли для стационарного течения идеальной несжимаемой жидкости
|
Мұндағы:
где;
|
р
|
Қима үшін сұйықтың статикалық қысымы
Статическое давление жидкости для сечение
|
|
V
|
Сұйықтың жылдамдығы
Скорость жидкости
|
|
|
Осы қима үшін динамикалық қысым
Динамическое давление для этого же сечения
|
|
h
S
|
Қиманың орналасу биіктігі
Высота, на который расположено сечение
Жанасатын қабаттардың ауданы
Площадь соприкасающихся слоев
|
|
pgh
|
Гидростикалық қысым
Гидростатическое давление
|
|
V=
|
Торричелли формуласы
Формула Торичелли
|
Мұндағы:
где;
|
V
|
Ашық кең ыдыстағы сұйықтың кіші тесіктен ағып шығатын жылдамдығы
Скорость истечение жидкости из малого отверстия в открытом широком сосуде
|
|
h
|
Ыдыстағы сұйықтың деңгейіне қатасты тесіктің орналасу тереңдігі
Глубина,на которой находится отверстие относительно уровня жидкости в сосуде
|
|
Fr=-pS V
|
Ағып шыққан сорғының реакция күшісила ракция вытекающей струи
|
Мұндағы;
Где;
|
V
|
Сорғы ағысының жылдамдығы
Скорость течения струи
|
|
F=𝞰| |
|
Ішкі үйкеліс күшінің модулі
Модуль силы внутренног трения
|
Мұндағы;
Где;
|
𝞰
|
Тұтұырлық коэффициенті
|
|
|
ОХ осі бағытындағы жылдамдықтың өзгеру жылдамдығы (жылдамдық градиенті)
Быстрота изменения скорости в направлении оси ОХ (градиент скорости)
|
II.МОЛЕКУЛАЛАЫҚ ФИЗИКА ЖӘНЕ ТЕРМОДИНАМИКА
МОЛЕКУЛАРНАЯ ФИЗИКА И ТЕРМОДИНАМИКА
2.1 ИДЕАЛ ГАЗ ЗАҢДАРЫ
ЗАКОНЫ ИДЕАЛЬНОГО ГАЗА
2.2.1
|
Pv= RT
|
Идеал газ күйінің теңдуі
Уравнение состояния идеального газа
|
Мұндағы;
Где;
|
Р
|
Қысым
давление
|
|
m
|
Газдың массасы
Произвольная массас газа
|
|
V
|
Көлем
обьем
|
|
M
|
Газдың мольдік массасы
Молярная масса
|
|
R
|
Газ тұрақтысы
Газовая постоянная
|
|
Т
|
Термодинамикалық температуа
Термодинамическая температура
|
|
P=
|
Идеал газдар қоспасының қысымына арналған Дальтон заңы
Закон Дальтон для давления смеси идеальных газов
|
Мұндағы;
Где;
|
Pi
|
Парциал қысым
Парциальное қысым
|
2.1.2
|
pV=const
p1V1=p2V2
|
T==const:m=const жағдайы үшін Бойль-Мариотт заңы
Закон Бойля-Мариотта для T=const:m=const
|
|
=
|
P=const:m=const жағдайы үшін ГейЛюссак заңы
Закон Гей-Люссака для p=const: m=const
|
|
=
|
V=const:m=const жағдайы үшін Шарль заңы
Закон Шарля для V=const: m=const
|
2.1.3
|
P=nKT
|
Идеал газ күйінің теңдеуі
Давление состояния идеального газа
|
Мұндаңы;
Где;
|
n
|
Кһлем бірлігіндегі молекулалар саны молекулалар шоғыры
Число молекул в единице обьема концентрация
|
|
k
|
Больцман тұрақтысы k=1,38*10-23Дж/К
Постоянная Больцмана k=1,38*10-23Дж/К
|
Где;
мұндағы
|
P= nm0
|
Идеал газдың молекула-кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі
Молекулалардың орташа квдраттық жылдамдығы
Средняя квадратичная скорость молекул
|
|
P= E
|
Қысымның молекулалардың орташа кинетикалық энергиясымен байланысы
Основное уравнение молекулярнокинетической теории
|
Мұндағы
Где;
|
Е
|
Газдың барлық молекулаларының ілгерілмелі қозғалысының толық энергиясы
Суммарная кинетическая энергия поступательного движения всех молекул газа
|
2.1.4
|
С=
|
Заттың меншікті жылу сыйымдылығы
Удельная теплоемкость вещества
|
Мұндағы;
Где;
|
С
|
Заттың мольдік жылу сыйымдылығы
Молярная теплоемкость вещества
|
|
Cv=
|
Тұрақты көлемдегі идеал газдың мольдік жылу сыйымдылығы
Молярная теплоемкость при постоянном обьеме
|
|
UM=CvT
|
Идеал газдың бір мольінің ішкі энергиясы
Внутренная энергия одного моля идеального газа
|
Мұндағы;
Где;
|
Сv
|
Тұрақты көлемдегі идеал газдың жылу сыйымдылығы
Моярная теплоемкость газа при постоянном обьеме
|
|
U= CvT
|
Массасы m идеал газдың ішкі энергиясы
Внутренняя энергия произвольной массы
|
|
Cp=Cv+R
|
Тұрақты қысым кезіндегі газдың мольдік жылу сыйымдылығы Майер теңдеуі
Молярная теплоемкость газа при постоянном давлении уравнение Майера
|
|
U= pV
|
Идеал газдың ішкі энергиясы
Внутренная энергия идеального газа
|
Мұндағы;
Где;
|
P=const
|
Адиабаталық көрсеткіш
Показатель адиабаты
Идеал газ адиабатасының теңдеуі
Пуассон теңдеуі
Уравнение адиабаты идеального газа уравнение Пуассона
|
2.1.5
|
А1,2=
|
1 күйден 2 күйге өткен кездегі атқарылатын жұмыс
Работа, совершаемая при переходе из состояния 1 в состояние 2
|
|
A12=p(V2-V1)
|
Изобаралық процесс кезіндгі газдың атқаратын жұмыс
Работа газа при изобарическом процессе
|
|
A12= RTln
|
Изотермалық процесс кезіндегі газдыі атқаратын жұмысы
Работа газа при изотермическом процессе
|
|
A12=0
|
Изохоралық процесс кезіндегі газдың атқаратын жұмыс
Работа газа при изхорном прцессе
|
|
A= CV(T1-T2)
A=
|
Адиабаталық процес кезіндегі газдың жұмысы
Работа газа при адиабатическом процессе
|
|
|
|
2.2СТАТИСТИКАЛЫҚ ФИЗИКА
СТАТИСТИЧЕСКАЯ ФИЗИКА
|
|
P= n
P=
|
Ыдыс қабырғасына түсіретін газдың қысымы
Давление газа на стенки сосуда
|
Мұндағы;
Где;
|
|
|
Молекулалардың ілгермелелі қозғалысының кинетикалық энергиясының орташа мәні
Среднее значение кинетической энергии поступательного движения молекул
|
|
|
KT
|
Молекуланың орташа энергиясы
Средняя энергия молекулы
|
Мұндағы ;
Где;
|
|
I
= =
|
Молекуланың барлық еркіндік дәрежелерінің саны
Число всех степеней свободы молекулы
Адиабаталық көрсеткіш және еркіндік дәрежелер арасындағы байланыс
Связь между показателем адиабаты и числом степеней свободы молекул идеального газа
|
2.2.2
|
|
(V)=
4 ( ) V2e
|
Идеал газ молекулаларының жылдамдықтар бойынша туралы Максвеел заңы
Закон Максвеел для распределения молекул идеального газа по скоростям
|
Мұндағы;
Где;
|
|
f(V)
|
Молекулаларының жылдамдықтар бойынша таралу функциясы барлық N молеклалар арасында жылдамдықтарыV және (V+dV) интервалында болатын молекулалардың салыстырмалы санын анықтайды
Функция распределения молекул по скорорстям определяет относительное число молекул из общего числа N молекул, скорости которых лежат в интервал от V до(V+dV)
|
|
|
f( )=
(KT)- e
|
Идеал газ молеклаларының жылу қозғалыс энергиялары бойынша таралу туралы Максвелл заңы f(e) – молекулалардың жылу қозғалыс энергиялары бойынша таралу функциясы , ол барлық N кинетикалық энергиялар Е= E және интервалында болатын молекулалардың салыстырмалы санын d= анықтайды
Закон Максвелла для распределения молекул идеального газа по энергиям теплового движения , где функция распеределения молекул по энергиям теплового движения определяет относительное число молекул dN(e)/N из общего числа N-молекул , которые имеют кинетические энергии = , заключенные в интервале до ( )
|
|
|
Ph=p0e-Mg(h-h0)/RT
|
Барометрлік формула
Барометрическая формула
|
Мұндағы;
Где;
|
|
PhN P0
|
h және h=0 биітіктеріндегі газдың қысымы
давление газа на высоте h и h=0
|
|
|
n0=n0e-m0gh/KT
|
Сыртқы потенциал өрісіндегі Больцманның таралу заңы
Распределение Больцмана во внешнем потенциальном поле
|
Мұндағы;
Где;
|
|
n и n0
|
h және h0 биіктіктеріндегі молекулалардың көлем бірлігіндегі
саны (шоғыры)
концентрация молекул на высоте h и h0
|
2.2.3
|
|
|
Газ молекуласының 1с ішіндегі соқтығысуларының орташа саны
Среднее число соударений, испытываемых молекулой газа за 1с
|
Мұндағы;
Где;
|
|
d
|
Молекуланың эффективтік диаметрі
Эффективный диаметр молекулы,
|
|
|
n
|
Молекулалардың көлем бірлігіндегі саны шоғыры
Концентрация молекул
|
|
|
|
Молекулалардың орташа арифиметикалық жылдамдығы
Средняя арифметическая скорость молекул
|
|
|
= =
|
Газ молекулаларының еркін жүру жолының орташа ұзындығы
Средняя длина свободного пробега молекул газа
|
|
|
Q=-
|
Жылу өткізгіштік үшін Фурье заңы
Закон теплороводности Фурье
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Q
|
t уақыт ішінде S ауданы арқылы жылу өткізгіштік арасында өтетін жылу мөлшері
теплота, прошедшая посредством теплопроводности через площадь S за время
|
|
|
|
Температура градиенті
Градиент температуры
|
Мұндағы;
Где;
|
|
= Cvp 1
Cv
|
Жылу өткізгіштігінің коэффициенті теплопроводности
Тұрақты көлемдегі идеал газдың меншікті жылу сыйымдылығы
Удельная теплопроводность газа при коэффициент постоянном обьеме
|
|
|
p
|
Газдың тығыздығы
Плотность газа
|
|
|
M=-D St
|
Диффузия үшін Фик заңы
Закон диффузия Фика
|
Мұндағы;
Где;
|
|
М
|
t Уақыт ішінде S ауданы арқылы диффузияның арқасында тасымалданатын зат массасы
Масса вещества , переносимая посредством диффузии через площадь S за время t
|
|
|
|
Тығыздықтың градиенті
Градиент плотности
|
|
|
D
|
Диффузия коэффициенті
Коэффициент диффузия
|
2.3 ТЕРМОДИНАМИКА
2.3.1
|
Q= U+A
|
Термодинамиканың бірінші бастамасы
Первое начало термодинамики
|
Мұндағы;
Где;
|
Q
|
Жүйенің қабылдаған немесе басқа денелерге берген жлу мөлшері
Количество теплоты, сообщенное системе или отданные ею
|
|
U
|
Оның ішкі энергияның өзгеруі
Изменение ее внутренней энергии
|
|
А
|
Жүйенің сыртқы күштерге қарсы атқарған жұмысы
Работа системы против внешних сил
|
Мұндағы;
Где;
|
dS
|
Тұйықталған жүйенің энтропиясы тек тарта алады
Энтропия изолированной системы, которая не может убывать
|
|
dS 0
|
Термодинамиканың екінші бастпамасы
Второе начало термодинамики
|
|
=S2-S1= =
|
1 күйден 2 күйге тепе-теңдікте өткен кездегі энтропияның өзгерісі
Изменение переходе из состояния 1 в состояние 2
|
|
𝞰= = =1-
|
Дөңгелек процесске циклге арналған термиялық пайдалы әсер коэффициенті
Термический коэффициент полезного действия для кругового процесса цикла
|
Мұндағы;
Где;
|
Q1
|
Жүйенің қабылдаған жылу мөлшері
Количество теплоты, полученное системой
|
|
Q2
|
Жүйенің берген жылу мөлшері
Количество теплоты , отданные системой
|
|
А
|
Цикл ішінде атқарылатын жұмыс
Работа, совершаемая за Цикл
|
|
|
Карно циклінің термиялық пайдалы әсер коэффициенті термический коэффициент полезного действия цикла Карно
|
Мұндағы;
Где;
|
Т1
|
Қыздырғыш температурасы
Температура нагревателя
|
|
Т2
|
Суытқыш температурасы
|
2.4.НАҚТЫ ГАЗДАР , СҰЙЫҚТАР ЖӘНЕ ҚАТТЫ ДЕНЕЛЕР
РЕАЛЬНЫЕ ГАЗЫ, ЖИДКОСТИ И ТВЕРДЫЕ ТЕЛА
2.4.1.
|
(p+ )(Vm-b)=RT
|
Бір моль үшін газ күйінің теңдеуі(Ван-дер-Ваальс теңдеуі)
Уравнение состояния реальных газов(уравнение Ван-дер-Ваальса)для моля газа
|
Мұндағы;
Где;
|
Vm
|
Мольдік көлем
Молярный обьем
|
|
А и b
|
Ван-дер-Ваальс тұрақтылары , олар әрбәр газ үшін әр түрлі мәндерге ие болады
Постоянные Ван-дер-Ваальса различные для различных газов
|
|
(p+ )( -b)=RT
|
Кез келген массалары нақты газ үшін Ван-дер Ваальс теңдеуі
Уравнение Ван-дер-Ваальса для произвольной массы газа
|
|
(p+ )(V-b)=RT
|
|
Мұндағы;
Где;
|
V=
|
Заттың мөлшері
Количество вещества
|
|
P1=
|
Молекулалрдың өзара әсерлесу күшіне байланысты ішкі қысым
Внутренные давление, , обусловенное силами взаимодействия молекул
|
|
V=(CvT- )
|
Нақты газдың ішкі энергиясы
Внутренная энергия реального газа
|
Мұндағы;
Где;
|
Cv
|
Тұрақты көлемдегі газдың мольдік жылу сыйымдылығы
Молярная теплоемкость газа при постоянном обьеме
|
2.4.2.
|
=
=
|
Беттік керілу
Поверхностное натяжение
|
Мұндағы;
Где;
|
F
|
Сұйықтың бетін шектейтін l контурға әсер ететін керілу күші
Сила поверхностного натяжения , действующая на контур l, ограничивающий поверхность жидкости
|
|
Е
|
Қабыршық бетінің ауданы ауданымен байланысқан беттік энергия
Поверхностая энергия , связнная с площадью поверхности пленки
|
|
h=
|
Каплляр түтіктегі сұйықтың көтерілу биіктіігі
Высота подьема жидкости в капиллярной трубке
|
Мұндағы;
Где;
|
Q
|
Жиектік бұрыш
Краевой угол
|
|
r
|
Капилляр радиусы
Радиус каплилляра
|
|
|
Сұйықтың тығыздығы
Плотность жидкости
|
|
g
|
Еркін түсу үдеуі
Ускорение свободног падения
|
|
Cv=3R
|
Дюлонг және Пти заңы
Закон Дюлонга и Пти
|
Мұндағы;
Где:
|
Cv
|
Химиялық қарапайым қатты денелердің мольдік атомдық жылу сыйымдылығы
Молярная атомная теплоемкость химически простых твердых тел
|
III.ЭЛЕКТРЛІК ЖӘНЕ МАГНЕТИЗМ
ЭЛЕКТРИЧЕСТВО И МАГНЕТИЗМ
3.1. ВАКУУМДАҒЫ ЭЛЕКТР ӨРІСІ
ЭЛЕКТРИЧЕСКОЕ ПОЛЕ В ВАКУУМЕ
3.1.1.
|
F=
|
Кулон заңы
Закон Кулона
|
Мұндағы;
Где;
|
F
|
Вауумдегі екі нүктелік q1 және q2 зарядтарының өзара әсерлесу күші
Сила взаимодействия двух точечных зарядов q1и q2 в вакууме
|
|
r
|
Зарядтардың арақашақтығы
Расстояние между зарядами
|
|
|
Электр тұрақты
Электричиская постоянная
|
|
=
|
Электр өрісінің кернеулігі
Напряженность электрического поля
|
Мұндағы;
Где;
|
q0
|
Сыншы оң заряд
Пробный положительный заряд
|
|
ФЕ=
|
Кернеулік векторының кез келген S бет арқылы ағыны
Поток вектора напряженности через произвольную поверхность S
|
Мұндағы;
Где;
|
En
|
dSауданы элементіне нормалі бағытындағы вектроының проекциясы
проекция вектора на направление нормали к элементу площадки dS
|
|
=
|
Гаусс теоремасы , мұндағы тұйықталған бет арқылы кернеулік векторрының ағыны беттің ішінде қоршалған зарядтардың алгебралық қосындысының электрлік тұрақтыға қатынасына тең
Теорема Гаусса , где поток вектора через замкнутую поверхность равен алгебраической сумме заключенных внутри этой поверхности даленной на
|
|
E=
|
q Нүктелік зарядтың өзінен r қашықтықтағы электр өрісінің кернеулігі
Напряженность электрического поля, созданног точечным зарядом q на расстоянии от него r
|
|
E=
|
Біртекті зарядталған шексіз жазықтық өрісінің кернеулігі
Напряженность поля бесконечной равномерно заряженной плоскости
|
Мұндағы;
Где,
|
=
|
Зарядтың беттік тығыздығы
Поверхностная плотность заряда
|
|
E=
|
Диапольдің одан r 1 қашықтықтағы нүктнсіндегіт электр өрісінің кернеулігі (l-диполь иені)
Напряженность поля диполя в точке, находщейся расстоянии r 1 от диполя (l-плечо диполя)
|
Мұндағы;
Где;
|
P=ql
|
Дипольдің электрлік моменті
Электрические момент диполя
|
|
|
Берілген нүктеге диполь центрінен жүргізілген радиус –вектор мен диполь осінің арасындағы бұрыш
Угол между осью диполя и радиусом вектором, проведенным из центра диполя в данную точку
|
|
Евнеш=
|
Біртекті зарядталған сфералық беттің сыртында жатқан нүктелердегі электр өрісінің кернеулігі Еішкі=0 напряженность поля равномерно заряженной сферической поверхности в точках , лежащих вне ее внутри сферы E
|
3.2ПОТЕНЦИАЛ
3.2.1.
|
=
|
Электр өрісінің потенциалы анықтауыш формула
Потенциал электричиского поля определяющая формула
|
Мұндағы;
Где;
|
П
|
Өрістің берілген нүктесінде орналастырылған сыншы q0 зарядының потенциалдық энергиясы
Потенциальная энергия пробного заряда, q0 помещенного в данную точку поля
|
|
=
|
Нүктелік зарядтың q зарядтан r қашықтықтағы электростатистикалық өрісінің потенциалы
Потенциал электростатического поля точечного заряда q на расстоянмм r от заряда
|
|
А=- П=q( )
|
q заряд 1-нүктеден 2-ші нүктеге орын ауыстырғанда атқаратын өріс күштерінің жұмысы
работа, совершенная силами поля по перемещению заряда q из т. 1 в т.2
|
|
A= dl=q dl
|
Сол сияқы
То же
|
Мұндағы;
Где;
|
Е1
|
dl бағытына Е кернеулік векторының проекциясы проекция вектора напряженности Е на направление dl
|
3.2.2.
|
=
E=-
|
Потенциалдар айырмасы мен кернеулік арасындағы байланыс
Связь напряженности и разности потенциалов
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Потенциалдың ең жылдам өзгеру бағытында алынады, яғни күш сызығы бойында алынған
Берется в направлении быстрейшего изменения потенциала , т.е вдоль силовой линии
|
|
E=
|
Біртекті өріс үшін
Для однородного поля
|
Мұндағы;
Где;
|
l
|
Кернеулік сызықтапры бойымен һлшенген екі нүктенің ара қашықтығы
Расстояние между двумя точками измеренное вдоль силовой линии
|
|
E=-grad
E=-( )
|
Электорстатистикалық өрістің кернеулігі мен потенциал арасындағы байланыс
Связь между напряженностью и потенциалом электростатического поля
|
3.3. ЭЛЕКТР ӨРІСІНДЕГІ ДИЭЛЕКТРЛИКТЕР
ДИЭЛЕКТРИКИ В ЭЛЕКТРИЧЕСКОМ ПОЛЕ
3.3.1
|
P=
|
Поляризациалану векторы
Вектор поляризации
|
Мұндағы;
Где;
|
V
|
Диэлектрлік көлемі
Обьем диэлектрика
|
|
Pi
|
i-ші молекуланың дипольдік моменті
дипольный момент i-ш3 молекулы
|
|
P=x E
|
Поляризациялану векторы
Вектор поляризации
|
Мұндағы;
Где;
|
Е
|
Диэлектрліктің ішіндегі өріс кернеулігі
Напряженность поля внутри диэлектрика
|
|
Х
|
Диэлектриктің диэлектрлік қабылдағыштығы
Диэлектрическая восприимчивость диэлектрика
|
|
=I+X
|
Диэлектрдің диэлектрлің өтімділігі мен диэлектрлік қабылдағыштығы арасындағы байланыс
Связь между диэлектрической проницаемости с диэлектрической восприимчивостью
|
|
E=E0-
E=
|
Диэлектриктегі өрістің кернеулігі Е мен сыртқы өрісінің кернеулігі Е0 арасындағы байланыс
Связь между напряженностью Е поля в диэлектрике ми напряженностью Е0внешного поля
|
Мұндағы;
Где;
|
D= +P
|
Электр ығысу векторы
Электрлік индукция
|
|
D= +P
|
|
|
=
|
Гаусс теоремасы;тұйықталған бет арқылы D векторының ағыны оның зарядтарының алгебралық қосындысына тең
Теорема Гаусса; поток вектора D через замкнутую сумме заключенных внутри нее свободных зарядов
|
3.4. ЭЛЕКТР СЫЙЫМДЫЛЫҒЫ ӨРІС ЭНЕРГИЯСЫ
ЭЛЕКТРОЕМКОСТЬ ЭНЕРГИЯ ПОЛЯ.
3.5.1.
|
J=
|
Ток күші
Сила тока
|
|
J=
|
Ток тығыздығы
Плотность тока
|
|
J=
|
Кез келген S беті арқылы ток күші
Сила тока через любую поверхность
|
|
=ne
|
Өткізгіштегі токтың тығыздығы
Плотность тока в проводение
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Өткізгіштегі зарядтардың реттелген қозғалысының жылдамдығы
Скорость упорядоченного движения зарядов в проводоние
|
|
n
|
Зарядтардың шоғыры
Концентрация зарядов
|
|
J=
|
Біртекті тізбектің учаскесіне яғни электр қозғаушы күштері жоқ арналған Ом заңы
Закон Ома для участка однородной т.е не содерщаей электродвижущих сил
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Учаске ұштары арасындағы потенциалдар айырмасы
Разность потенциалов на концах участка
|
|
R
|
Оның кедергісі
Его сопротивление
|
|
P=p0(i+at)
|
Меншікті кедергінің температураға тәуелділігі
Зависимость удельного сопртивления от температуры
|
Мұндағы;
Где;
|
P0
|
0 температурадағы меншікті кедергі
Удельное сопротивление при 0
|
|
а
|
Кедергінің температуралық коэффициенті
Температурный коэффициент сопртивления
|
|
R=
|
Тізбектей қосылған өткізгіштердің кедеогісі
Сопротивление проводников при последовательном соединени
|
|
=
|
Параллель қосылған өткізгіштердің кедергіісі
Сопротивление проводников при параллельном соединении
|
|
J=
|
Біртекті емес тізбектің учаскесіне яғни электр қозғаушы күштері бар арналған Ом заңы
Закон Ома для участка неоднородной цепи т.е содержащей электродвижущие силы
|
|
|
Тұйық тізбекке арналған Ом заңы
Закон Ома для замкнутой цепи
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Тізбекке әсер ететін
электр қозғаушы күштерінің алгебралық қосындысы
алгебрическая сумма всех э.д.с действующих в цепи
|
|
Rвенш
|
Сыртқы учаскенің кедергісі
|
|
Rвнутр
|
Ток көзінің кедергісі
|
|
=
|
Дифференциялдық түрдегі Ом заңы
Закон Ома в дифференциальной форме
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Меншікті электр өткізгіштік
Уденльная электрическая
|
|
|
проводимность
|
3.5.2.
|
=0
|
Киргофтың бірінші заңы
Первый закон Киргхофа
|
Мұндағы;
Где;
|
Jk
|
Түйінде түйіскен тоқтардың алгебралық қосындысы
Алгебраическая сумма токов , сходящихся в узле
|
|
=
|
Кигрофтың екінші заңы
Закон второй Киргхофа
|
|
A=Jut=J2Rt= t
|
t уақыт ішіндегі токтың жұмысы
Работа ток за время t
|
|
P=UJ=j2R=
|
Токтың қуаты
Мощность тока
|
Мұндағы;
Где;
|
Q
|
Тізбекте учаскесінде t уақыт ішіндегі бөлініп шығарылған жылу мөлшері
Количество теплоты , выделяющейся в участке цепи за время t
|
|
Q=J2Rt=JUt
|
Джоуль-ленц заңы
Закон Джоуль-Ленца
|
|
W=jE= E2
|
Дифференциялдық түрдегі Джоуль-Ленц заңы
Закон Джоуля-Ленца в дифференциальной
|
Мұндағы;
Где;
|
W
|
Токтың меншікті жылулық қуаты
Удельная тепловая мощность тока
|
IV.ЭЛЕКТРОМАГНЕТИЗМ
4.1.ВАКУУМДЕГІ МАГНИТ ӨРІСІ
МАГНИТНОЕ ПОЛЕ В ВАКУУМЕ
4.1.1
|
=⦋ ⦌
|
Индукциясы біртекті магнит өрісіндегі тогы бар тұйыұ контурға әсер етуші механикалық момент
Механическии момент дейтвующей на замкнутой контур с током в однородном магнитном поле с индукцией
|
|
=JS
|
Тогы бар контурдың магниттік ағыны
Магнитный момент контура с током
|
Мұндағы;
Где;
|
S
|
Контурдың ауданы
Площадь контура
|
|
n
|
Контур бетіне түсірілген нормальдың бірлік векторы
Единичный вектро нормали к поверхности контура
|
|
d =
|
Био-Савар-Лаплас заңы
Закон Био-Савар-Лапласа
|
Мұндағы;
Где;
|
d
|
J тогы бар өткізгіштің ұзындығы элементі туғызатын өрістің магнит индукциясы
Магнит индукция поля, создаваемая элементом длины d j
|
|
|
Индукция анықталған нүктеден d элементіне жүргізілген радиус-вектор
Радиус-вектор, проведенный от d к точке, в которой определяется индукция
|
|
B= (cos
|
J тогы бар түзу сызықты өткізгіш тудырған өрістің кез келген А нүктесіндегі магнит индукциясы
Магнитная индукция в произвольной т.А поля, созданного прямолнейнным проводником с током J
|
Мұндағы;
Где;
|
а
|
А нүктесіне дейінгі қашықтық
Расстояние от т.А до проводника
|
|
|
Ток бағытымен өткізгіштің басымен соңынын А нүктесіне жүргізілген радиус-векторлар жасалған бұрыштар
Углы образаванные радиусом-вектором , провденным в т.А соответственно из начала и конца проводника , с направлением точка
|
|
B=
|
Тогы бар шексіз ұзын түзу өткізгіш тудырған өрістің магнит индукциясы
Магнитная индукция поля, создаваемого бесконечно длинным прямым проводником с током
|
Мұндағы;
Где;
|
R
|
Өткізгіш қисықтығының радиусы
Радиус кривизны проводника
|
|
B=
|
Тогы бар дөңгелек өткізгіштің центріндегі магнит өрісінің индукциясы
Магнитная индукция в центре крукового проводника с током
|
|
B=
|
J Тогы ағып өтетін L ұзындықты шеңбер доғасының центріндегі магнит индукциясы магнитная индукция в центре дуги окружности длиной L, обтекаемой током
|
Мұндағы;
Где;
|
R
|
Шеңбер радиусы
Радиус окружности
|
|
B= =
|
J тогы бар ұзын солениодтың ортасына жақын нүктелердегі магнит өрісінің индукциясы
Магнитная индукция на оси длинного на оси длинного солениода с током JB точках, близких к середение
|
|
B=
|
Магниттік өрісінің суперпозиция қабаттасуы
Принцип суперпозиция наложения магнитных полей
|
|
= =
|
Вакуумдағы магнит өрісіне арналған толық ток заңы магнит индукциясы векторының циркуляциясы туралы теорема
Закон полного тока для магнитного поля в вакууме теорема о циркуляцисия вектора магнитной индукции
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Магнит тұрақтысы
Магнитная постоянная
|
|
dl
|
Контурдың айналу бағытымен алынған элементар ұзындығы бар вектор
Вектро элемантарной длины контура , направленной вдоль обхода контура
|
|
Bi=Bcosa
|
Кез келген формалы таңдап алынған айналу бағытын ескере отырып L контуры жанамасының бағытындағы векторының құраушысы
Составлающая вектора в направлении касательной контура L произвольной формы с выбранного направления обхода
|
|
а
|
dj векторларының арасындағы бұрыш
Угол между веторами dj
|
|
|
Контурмен қоршалатын токтардың алгебралық қосындысы
Алгебрическая сумма токов , охатываемых контуром
|
4.1.2.
|
Ф=
|
S беті арқылы өтетін магниттік индукция векторының ағыны магниттің ағыны
Поток вектора магнитной индукции магнитнии поток сквозь поверхность S
|
Мұндағы;
Где;
|
Bn
|
Ауданның dS элементіне нормаль бағытына векторының проекциясы
Проекция вектора на направление нормали к элементу площади dS
|
|
dA=JdФ
|
Тұрақты тогы бар тұйық контурдың орын ауыстырғандағы магнит өрісі күштердің атқарған жұмысы
Работа сил магнитного поля по перемещению замкнутного контура с постоянным током
|
Мұндағы;
Где;
|
dФ
|
Контурмен шектелген бет арқылы магниттік ағынның өзгеруі
Изменение магнитного потока сквозь поверхность , ограниченную контуром
|
|
dF=J⦋d ⦌
|
Ампер заңы
Закон Ампера
|
Мұндағы;
Где;
|
dF
|
Индукциясы магнит өрісінде орналастырылған J тогы бар өткізгіштің dl ұзындықты элементіне әсер етуші күш
Сила действующая на элемент длины dl проводника с током J помещенный в магнитное поле с индукцией
|
|
=q⦋ ⦌
|
Лоренц күші магнит өрісі жылдамдықпен қозғалатын q электрлік зарядқа әсер етуші күш
Сила Лоренца сила действующая на электрический заряд q движущийся со скоростью в магнитном поле
|
4.2.ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ИНДУКЦИЯ
ЭЛЕКТРОМАГНИТНАЯ ИНДУКЦИЯ
4.2.1.
|
=-
|
Электромагниттік индукцияның негізігі заңы Фарадей заңы
Основной закон электромагнитной индукции закон Фарадея
|
Мұндағы;
Где;
|
|
Индукцияның электр қозғаушы күші ЭҚК
Э.Д.С индукции
|
|
q=-
|
Контур арқылы магнит ағыны
Бойынша ағып өткен электр мөлшері
Количество электричества протекающего по контуру сопротивлением R, при изменения магнитного потока сквозь контур на величину
|
|
Ф=LJ
|
Магнит ағыны
Магнитнвй поток
|
Мұндағы;
Где;
|
L
|
Контурдың индуктивтілігі
Индуктивность контура
|
|
=-L
|
Өздік индукцияның электр қозғаушы күші
Э.д.с самоиндукции
|
|
L=
|
Cолениодтың тороидтың индуктивтілігі
Индуктивность контура
|
Мұндағы;
Где;
|
N
|
Солениод орамдарынң саны
Число витков солениода
|
|
l
|
Оның ұзындығы
Его длина
|
|
S
|
Көлденең қиманың ауданы
Площадь поперечного сечения
|
|
J=j0 (1- )
|
Тұрақты R мен L индуктивтілігне ие болатын электр қозғаушы күштері бар тізбектегі ток күшінің өзгеру заңы
Закон изменеия силы тока в цепи , обладающей постоянным сопротивлением R и индуктивностью L, содержащей постоянную э.д.с
|
Мұндағы
Где;
|
J0
|
Тізбекті тұйықтаған кездегі бастапқы ток күші J0=0
При замыкании цепи начальная сила тока J0=0
|
|
|
Тізбекті ажыратқандағы
При размыкании =0
|
4.2.2.
|
W=
|
Тұйықталған контурдағы токтың тудыратын магнит өрісінің энергиясы
Энергия магнитного поля, создаваемого током в замкнутом контуре
|
|
W= = =
|
Ұзын солениодтың магнит өрісінің энергиясының көлемдік тығыздығы
Обьемная плотность энергии магнитного поля длиной солениода
|
Мұндағы
Где;
|
Н
|
Магнит өрісінің кернеулігі
Напряженность магнитного поля
|
Достарыңызбен бөлісу: |