Физика пәнінен формулалар жинағЫ
жүктеу/скачать 0,95 Mb.
|
FORMULY (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Тіркес сөздердің белгіленуі, сан мәндері мен жазылуы
- Есептеулерге қажет өлшем бірліктер
- Көкжиекке бұрыш жасай қозғалған дене
- Динамика және гидродинамика
- Дененің сұйықта жүзу шарттары
- Жұмыс. Энергия. Сақталу заңдары
- Конденсаторлардың жалғануы
- Зарядталған дененің магнит өрісіндегі қозғалысы
- Тербелістер мен толқындар
- Кванттық және атомдық физика
- Салыстырмалылық теориясы
|
ФИЗИКА ПӘНІНЕН ФОРМУЛАЛАР ЖИНАҒЫ Тұрақты шамалар: еркін түсу үдеуі, Солтүстік полюсте Экваторда, Географиялық ендікте Теңіз деңгейінде, Хан тәңірі шыңында Электрон заряды Электрон массасы Электр тұрақтысы Пропорционалдық коэффициент Вакуумдегі жарық жылдамдығы Планк тұрақтысы 1м.а.б.=1.6605406·10-27кг = 931МэВ=1,49·10-10Дж Массаның атомдық бірлігі Тіркес сөздердің белгіленуі, сан мәндері мен жазылуы
Есептеулерге қажет өлшем бірліктер 1 км=1000м=103м 1 дм=0,1м=10-1м 1 см=0,01м=10-2м 1 мм= 0,001м=10-3м 1 га=10 000м2=104м2 1 л= 1 дм3=0,001м3=10-3 м3 1 мл=0,001л=1 см3 1 кН=1000 Н=103Н 1 т= 1000 кг= 103кг 1 г=0,001 кг=10-3 кг 1 мг= 0,000001 кг=10-6кг 1кПа=1000 Па= 103Па 1гПа=100 Па=102Па 1мм сын. Бағ.=133 Па 1 кДж=1000 Дж=103Дж 1 кВт=1000 Вт=103Вт Кинематика жылдамдық (м/с) орын ауыстыру (м) уақыт (м) орташа жылдамдық (жүрген жолдар бірдей) орташа жылдамдық орташа жылдамдық жүрген уақыт бірдей болғандағы орташа жылдамдық орын ауыстыру (м) уақыт (м) немесе Үдеу (м/с2) Орташа жылдамдық Лездік жылдамдық Лездік үдеуЖол функциясынан уақыт бойынша туынды алсаң, жылдамдықты табасың! Жылдамдық функциясынан уақыт бойынша туынды алсаң, үдеуді табасың! Жол функциясынан екі рет уақыт бойынша туынды алсаң, үдеуді табасың! Бірдей уақыт ішінде дененің жүріп өткен жолдары тақ сандар қатарының қатынасына тең: Үдеудің формуласынан табылған жылдамдық Теңбаяулайтын қозғалыс (м) Теңүдемелі қозғалыс (м) уақыт белгісіз болғанда жолды есептеу Егер бастапқы орын ауыстыруды ескеру керек болса, барлық жолды табу үшін формула Бастапқы жылдамдықсыз қозғалыс заңы (м) Соңғы жылдамдықтың жол мен үдеуге тәуелділігі Дене төмен лақтырылғандағы жылдамдық Дене жоғары лақтырылғандағы жылдамдық (+) – вертикаль төмен қозғалса, (-) – вертикаль жоғары қозғалса жоғары лақтырылған дененің максимал биіктігі жоғары лақтырылғандағы көтерілу уақыты Түсу уақыты (с) қозғалыс жылдамдығы Жерге түскен кездегі жылдамдық (м/с) немесе Айналу жиілігі (1 с-1) немесе Айналу периоды (с) Центрге тартқыш үдеу (м/с2) Центрге тартқыш үдеу (м/с2) Сызықтық жылдамдық Бұрыштық жылдамдық ( ) Бұрыштық жылдамдық пен сызықтық жылдамдықтың байланысы Жылдамдықтарды қосудың классикалық заңы Қарсы қозғалыста, жылдамдықтар қосылады, бағыттас болса, азайтылады! Салыстырмалы жылдамдық Көкжиекке бұрыш жасай қозғалған дене Бастапқы жылдамдық пен кез келген уақыттағы жылдамдықтың құраушылары: дененің осьтерге координаталары көтерілу уақыты (ол түсу уақытына тең) жалпы ұшу уақыты Дененің көтерілу биіктігі Дененің ұшу қашықтығы Динамика және гидродинамика тығыздық (кг/м3) масса (кг) көлем (м3) Гук заңы (Н) екі серіппе тізбектей жалғанса ( ) екі серіппе параллель жалғанса( ) Қатаңдығы k серіппені ортасынан тең екіге бөлсе, бір бөліктің қатаңдығы 2 k болады. Гук заңы - стерженнің салыстырмалы ұзаруы - механикалық кернеу, - беріктік қорын табу стерженнің көлденең қимасының ауданы Юнг модулі Ауырлық күші (Н) салмақ (кг) үйкеліс күші (Н) қысым (Па) қысым күші (Н) күш түсетін дененің ауданы (м2) гидравликалық пресс сұйық бағанының ыдыстың табанына түсіретін қысымы Қатынас ыдыстар Cұйықтың үздіксіз теңдеуі Бернулли заңы Архимед заңы Дененің сұйықта жүзу шарттары: батады жүзеді қалқып шығады беттік керілу беттік керілу күші беттік керілу энергиясы аудан арқылы көлемді табу капиллярдағы сұйық бағанасының қысымы сызықтық және бұрыштық жылдамдық арқылы өрнектелген центрге тартқыш күш дене тыныштықта болса, салмақ дене жоғары көтерілсе (асқын салмақ) (ойыс) дене төмен қарай қозғалса (салмақсыздық) (дөңес) Ньютонның ІІ заңы Ньютонның ІІІ заңы Бүкіләлемдік тартылыс заңы Бірінші ғарыштық жылдамдық (денені Жер орбитасына шығару үшін қажет ең минимал жылдамдық) Бірінші ғарыштық жылдамдық Екінші ғарыштық жылдамдық (денені Жердің тартылыс аясынан шығару үшін қажет ең минимал жылдамдық)
1. Күн жүйесінде планеталар Күнді айнала эллипстік орбита бойымен қозғалады, бір фокусында Күн тұрады. 2. Планетаның радиус векторы бірдей уақыт аралығында бірдей аудандарды сызып өтеді. 3. Барлық планеталар үшін эллипстің үлкен жарты осі кубының планетаның Күнді айналу периодының квадратына қатынасы бірдей болады: Жұмыс. Энергия. Сақталу заңдары , Механикалық жұмыс (Дж) болса, А=0; болса, А>0; болса, А<0 дене көтерілген жағдайдағы жұмыс үйкеліс күштерінің жұмысы дене үдемелі қозғалғандағы жұмыс денені серпімді деформациялағанда қуат арқылы есептелетін жұмыс кинетикалық энергия (Дж) кин. энерг. өзгерісі бойынша жұмыс кин. энергия туралы теорема (Дж) потенциалдық энергия (Дж) пот. энерг. өзгерісі бойынша жұмыс пот. энергия туралы теорема (Дж) серп. деформац. дененің пот. энерг. толық механикалық энергия қуат (Вт) лездік қуат Механизмнің ПӘК-і дене импульсі ( ), кейде қозғалыс мөлшері деп те атайды күш импульсі, ( ) Импульстің сақталу заңы Молекулалық физика Кельвин және Цельсий шкаласының байлан Молекула диаметрі Заттың салыстырмалы молекулалық массасы Зат мөлшері жалпы масса Молекула саны Газ молекулаларының концентрациясы МКТ-ң негізгі теңдеуі (Клаузиус теңдеуі) газдың тығыздығы , орташа квадраттық жылдамдық Больцман тұрақтысы Универсал газ тұрақтысы температура мен энергия байланысы Идеал газ күйінің теңдеуі , , Менделеев – Клапейрон теңдеуі Газ заңдары: Изотермиялық процесс Бойль-Мариотт заңы Изобаралық ұлғаю Гей-Люссак заңы Изохоралықпроцесс Шарль заны Термодинамика Температура денені қыздыру немесе суыту үшін заттың меншікті жылу сыйымдылығы Отынның жану жылуы Балқу немесе кристалдану жылуы Булану немесе конденсациялану жылуы Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы Термодинамиканың І-заңы Идеал газдың ішкі энергиясы: немесе , изотерм. процесс үшін термод. І заңы изохор. процесс үшін термод. І заңы Газдың атқарған жұмысы изобаралық процесс үшін термод. І заңы адиабаталық процесс үшін термод. І заңы Жылу машиналарының ПӘК-і сұйықты ток арқылы қыздырғандағы ПӘК орнаған температураны табу Электростатика Электр өрісі күш сызықтарымен сипатталады: оң зарядтан басталып, теріс зарядқа енеді. Кулон заңы ХБЖ-да Кулон заңы - заряд пен жазықтың әсерлесу күші, кейде Электр тұрақтысы Пропорционалдық коэффициент Электр өрісінің кернеулігі SI жүйесіндегі кернеулік екі параллель пластина арасындағы электр өрісі жазықтың өріс кернеулігі Cфера немесе шар ішінде кернеулік нөлге тең !!! және - заряд тығыздығы, , - шар үшін екі нүктелік зарядтың әсерлесу энергиясы , Өріс потенциалы Электр өрісі күштерінің атқаратын жұмысы Потенциалдар айырымы немесе кернеу Конденсатордың электрсыйымдылығы Конденсаторлардың электрсыйымдылығы Жазық конденсатордың сыйымдылығы жазық конденсатордың кернеуі Сфералық конденсатордың сыйымдылығы Шардың сыйымдылығы Конденсаторлардың жалғануы: А) параллель: , Б) тізбектей: , , Зарядталған конденсатор энергиясы энергия энергия тығыздығы энергия тығыздығы Тұрақты ток Ток күші (1 Ампер) Электрон саны арқылы ток күшін есептеу Заряд Кернеу (1 Вольт) Тізбек бөлігі үшін Ом заңы Электр кедергісі мен кернеу Өткізгіш кедергісінің материалына тәуелд-гі меншікті кедергі кедергінің температураға тәуелділігі Өткізгіштерді тізбектей жалғау - егер кедергілері бірдей болса, жалпы кедергіні табу Өткізгіштерді параллель жалғау - егер кедергілері бірдей болса, жалпы кедергіні табу Электр тогының жұмысы (Джоуль) Джоуль-Ленц заңы Электр тогының қуаты ( Ватт) Электр қозғаушы күші (1 Вольт) Ішкі кедергіден бөлінетін энергия Толық тізбек үшін Ом заңы Электр тізбегінің ПӘК-і Электролиз үшін Фарадей заңы заттың электрохимиялық эквиваленті, кг/А·с валенттілік, Фарадей тұрақтысы типті жартылай өткізгіштер – электрондық өткізгіштер, типті жартылай өткізгіштер – кемтіктік өткізгіштер типті және типті жартылай өткізгіштерді бөлетін шекараны ауысу деп атайды. Таза жартылай өткізгіште электрондар мен кемтіктердің саны бірдей , Электродинамика Магнит индукциясы (Тл) тогы бар өткізгіш ұзындығы, м Механикалық момент арқылы магн индук. Ампер күші Ампер күшінің бағыты сол қол ережесімен анықталады: сол қолымыздың алақанына магнит индукция векторы кіретіндей етіп, тік төрт саусақтың бағытын ток бағытына сәйкестендірсек, онда тік бұрышқа бұрылған бас бармағымыз Ампер күшінің бағытын көрсетеді. Лоренц күші, α – υ мен В арасындағы бұрыш Лоренц күшінің бағыты сол қол ережесімен анықталады: сол қолымыздың алақанына магнит индукция векторы кіретіндей етіп, тік төрт саусақтың бағытын жылдамдық бағытына сәйкестендірсек, онда тік бұрышқа бұрылған бас бармағымыз оң зарядқа әсер ететін Лоренц күшінің бағытын көрсетеді. Егер заряд қарама – қарсы болса, күш қарама – қарсы бағытта болады. Нүкте тұрса, ток бағыты бізге қарай, икс тұрса, ток бағыты бізден әрі қарай бағыты солтүстіктен оңтүстікке қарай N → S Оң бұранда магнит өрісінің күш сызықтарының бағытын көрсетеді. Сол қол – өткізгішке әрекет ететін күштің бағытын көрсетеді.
Электрон магнит өрісінде түзу сызықты қозғалады. Бөлшектің жылдамдық векторы өріс сызықтарына перпендикуляр болса – траектория шеңбер, болмаса – винттік сызық болады.
Ферромагнетиктің температурасы Кюри температурасынан жоғары болса, ол өзінің ферромагнетиктің қасиетінен айырылады. Электр өрісінің ағыны Магниттік ағын (Вб) Күш моменті Электромагниттік индукция заңы, ЭҚК-і Қозғалыстағы өткізгіштің ЭҚК-і Өздік индукция Өшпейтін тербелістер периодты түрде өзгеретін индукциялық ЭҚК-і Индукциялық ЭҚК-інің әсерінен тұйық өткізгіштегі индукциялық ток Магнит өрісінің энергиясы м.ө. энергиясының көлемдік тығыздығы магниттік қысым Анод +, катод - Ток жоғары бағытталса, магнит индукция векторының бағыты сағат тіліне қарсы, және керісінше. Тербелістер мен толқындар немесе Тербеліс жиілігі (1 Гц) немесе Тербеліс периоды (с) ЭМ толқын ұзындығы ЭМТ әртүрлі заттардағы ұзындығы циклдік жиілік гармоникалық тербеліс теңдеуі тербеліс фазасы гарм. тербеліс жылдамдығы гарм. тербеліс үдеуі Матем. маятниктің тербеліс периоды тербеліс жиілігі мен периоды Серіппелі маятник тербеліс периоды Тербеліс бағытына перпендикуляр таралу – көлденең толқын Дыбыс қаттылығы – амплитуда, дыбыс тоны – жиілік 20000Гц-тен жоғары ультрадыбыс, 20 Гц-тен төмен инфрадыбыс Серіппелі маятник тербелісінің энергиясы Толқын жылдамдығы (м/с) Толқын жиілігі (Гц) Томсон формуласы Циклдік жиілік айнымалы токтың ток күші айнымалы токтың ЭҚК-і айнымалы токтың кернеуі ток күшінің әсерлік (амплитудалық) мәні кернеудің әсерлік мәні ЭҚК-ң әсерлік мәні индуктивтік кедергі сыйымдылық кедергі толық кедергі айнымалы ток тізбегі үшін Ом заңы ток жиілігі тербелістің фазалар айырымы айнымалы токтың қуаты айнымалы ток тізбегіндегі жылу мөлшері резонанстық жиілік , сыйымдылық пен индуктивтілік трансформатор кернеуі мен орам саны трансформатор коэффициенті төмендеткіш жоғарылатқыш Оптика Жарықтың түсу бұрышы мен шағылу бұрышы тең Жарықтың сынуының екінші заңы Әртүрлі заттарда ЭМТ таралу жылдамдығы сынудың салыстырмалы көрсеткіші толық ішкі шағылу Сыну көрсеткіші түсу бұрышына тәуелді емес, ортаның оптикалық қасиетімен анықталады. Жинағыш линзамен алынған кескіндердің сипаттамасы
Шашыратқыш линзамен алынған кескін әрқашан жалған, тура, кішірейтілген болады. Линзаның оптикалық күші Жұқа линзаның формуласы (+) – кескін шын болса (жинағыш) (-) – кескін жалған болса (шашыратқыш)
Адамның ең жақсы көру ұзақтығы 25 см. Көз – шын, төңкерілген, кішірейтілген кескін береді. Алыстан көргіштік түзеу үшін–жинағыш линза (торлама сырты) Жақыннан көргіштік түзеу үшін–шашыратқыш линза (ішінде)
анық көру қашықтығы, 25 см лупаның фокус аралығы
егер жауабы жұп сан болса mах, тақ сан болса min екі көршілес тесіктің шеттерінен шыққан сәулелердің жол айырымы жол айырымы, дифракциялық тор тұрақтысы дифракциялық тор периоды көршілес екі дифр жолақтардың арақашықтығы, саңылау мен экран арасы, саңылаулардың арақашықтығы фазалардың жол айырымы Кванттық және атомдық физика Планк формуласы фотоэффект үшін Эйнштейн теңдеуі , Атом ядроларының заряды Эйнштейн қатынасы (Дж) фотоэффекттің қызыл шекарасы фотон импульсі қуат арқылы фотон санын табу Байланыс энергия Меншікті байланысты энергия Ядролық энергия массалық сан Электрон саны протон санына тең Сәуленің жұтылған дозасы (Гр) организмде жұтылған радиация энергиясы Альфа – және бета – ыдыраулар Радиоактивті ыдырау заңы Бета-ыдыраудағы нейтронның протон мен электронға түрлену формуласы нейтрон (Уран-235 изотопы ядросының бөліну формуласы) Сутегі изотоптары ядроларының бірігуі Алюминийді α-бөлшекпен атқылау арқылы фосфор радиоизотопын алу формуласы нейтрондармен кольбат-59 изотопын атқылап кобальт-60 радиоизотопын алу де Бройль толқын ұзындығы Салыстырмалылық теориясы Электромагниттік толқындардың кез-келген ортадағы жылдамдықтары Жарық жылдамдығының тұрақтылық принципі Жылдамдықтарды қосудың релятивтік заңы Энштейннің масса мен энергияның өзара байланысы туралы заңы массаны анықтау формуласы импульсті табу жүктеу/скачать 0,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|