Физиология (гректің physis – табиғат, logos – ілім)
сұрақ. Мембраналық насостардың жұмыс істеу принциптері
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
физиология
- Бұл бет үшін навигация:
- 14 сұрақ. Клеткалық мембрананың негізгі қасиеттері.
| 13 сұрақ.
Мембраналық насостардың жұмыс істеу принциптері. Ионды заттардың ерекше қуатты пайдаланып электрохимиялық градиентке өтуі белсенді тасымалдау деп аталады. Ол екі түрге бөлінеді: иондар және органикалық заттар (әсіресе қанттар мен аминқышқылдарын) дәртті, яғни күш - қуат жұмсап тасу. Мұндай тасымал катарына пиноцитоздар-жасушаның зат ерiген сұйықты ішу құбылысын да жатқызады. Белсенді тасымал аденозинтрифосфат (АФ) ыдыраған кезде бөлінетін энергиямен қамтамасыз етіледі. Егер тасымалдау кезінде АУФ ыдырау қуаты пайдаланылса, онда бұл белсенді тасымалдауды көрсетеді. Бұл арнайы тасушы нәруыздар Na, K - AТФ азa және Сa - AТФ азaмен қамтамасыз етіледі. Ферменттің пішіделуі (конформация) тасымалданатын иондармен ұқсастыққа байланысты, яғни әр түрлі байланыстырушы қабілеттерге байланысты. Мысал ретінде натрий-калий сорғысы (Na, K-сорғы) деп аталатын құбылысты көрсетуге болады. Na және AТФ иондары мембранаға іштен, ал K иондары - сыртынан өтеді. Жасушаға өтетін екі K ионы үшін үш ион Na шығарылады. Осылайша, жасуша iшi теріс, ал сырты оң заряд боп, мембрананың екі жағында потенциал айырмасы туады. Натрий ионының сыртқа көп ауысуына байланысты шығатын электр тогы пайда болады. Сонымен қатар мембранада екінші белсенді тасымал жүреді. Ол молекула мен иондарды, мөлшерлік градиентке қарсы басқа өтіп жаткан заттардың қуатын пайдаланып тасиды.Мысалы, глюкоза, аминқышқылдары аш ішектің шырышты қабығынан, оның жасушасына Na қатысуымен сіңеді (симпорт). Бұл жасушалардан шығатын осы катиондардың белсенді тасымалы жасайтын электрохимиялық айырмашылықтарға байланысты болады. Мида Na-сорғының жұмысы медиаторлардың кері жұтылуына (реабсорбция) байланысты. Медиаторлар (дәнекерлеушілер) қоздырғыш түркілердің әсерінен жүйке ұшында бөлінеді. 14 сұрақ. Клеткалық мембрананың негізгі қасиеттері. Биологиялық мембрана жасушалардың және жасушаішілік бөлшектердің (ядро, митохондрия, хлоропласттар, пластидтер) бетінде орналасқан молекулалық өлшемдегі ақуыз-липидті құрылымның жұқа қабығы болып табылады. Биологиялық мембрана жасушадағы тұздардың, қанттың, амин қышқылдарының, иондардың және басқа да заттардың алмасу өнімдерінің концентрациясын, өткізгіштіктің қасиеттеріне байланысты олардың тасымалдануын және алмасуын реттейді. Жасушаның протоплазмасын қоршайтын биологиялық мембрана жасуша мембранасы деп аталады. Жасушалық мембрана белокты және липидті молекулалардың Қос қабатынан тұрады. Биологиялық мембрананың құрылысы мен ерекшелігі туралы нақты ғылыми деректер КСКС ғасырдың басында белгілі болды. 1902 жылы неміс ғалымы Е. Overton мембранда май тәрізді заттар бар деген пікір білдірді. 1926 жылы американдық биологтар Е. Гортер және Ф. Grendel адамның қызыл қан жасушасының қабығынан Осы затты бөліп алды. Ал 1935 жылы ағылшын ғалымдары Л. Даниелли және Доусон қ.және американдық биолог Дж. Robertson биологиялық мембрананың құрылымдық модельін ұсынды. Содан кейін электронды микроскоптар мен рентгендік анықтау әдістерін пайдалана отырып, жасушаның барлық бөліктерінде биологиялық мембранның ұқсастығы бар екені анықталды. Биологиялық мембрана-бұл әсіресе күрделі құрылымды зат. Ол ферментативті ақуыздардан, спецификалық рецепторлардан, электрондарды тасымалдаушылардан, энергия өңдеу құрылымдарынан, сондай-ақ гликопротейндер мен гликолипидтерден тұрады. Мембраналық ақуыздардың көпшілігі тесілген мембрана арқылы өтеді,ал кейбіреулері ішінара өтеді немесе оған тиеді. Мембраналық ақуыздар әртүрлі функцияларды орындайды (мысалы, антиген гликопротейндердің рөлі). Кейбір химиялық реакциялар (мысалы, хлоропластарда болатын Фотосинтездің жарықтық реакциялары немесе митохондрийдегі оксиді фосфоризасиясының процесі) биологиялық мембранада орын алады. Сонымен qatar, биологиялық мембрана жасушаларды қоршайды және жасушалардың морфологиялық тұтастығын сақтайды, оларды сыртқы ортадан оқшаулайды.[1] Негізгі мембрана (basal мембрана); (мембрана басаліс, лат. мембрана-jargon, басаліс-негізгі) - епителиялды тіннің епителиялды жасушаларының және олардың астындағы бос дәнекер тіндердің шекарасында орналасқан құрылым. [1] Жасуша мембрана (Келл membrane); (гр. кытолемма, пластмолемма кытос-жасуша; lemma-қабық, мембрана) - сыртқы протоплазманы жабатын, оны сыртқы ортадан бөліп, онымен байланыстыратын жасуша. Клеткалық мембрана клетканың сыртқы түрін анықтайды. Жасушалық мембрана орташа қалыңдығы 10 НМ липопротейнді мембранаға негізделген. Мембрананың сыртқы бетінде гликокаликстің қабаты, ал оның ішкі бетінде-субмембраналық тірек-жинайтын аппарат орналасқан. Плазмолемма сыртқы және ішкі ақуыздардан, орташа билипидті қабаттардан тұрады. Қоршаған ортаның зақымдануы мен қолайсыз әсерінің сальдарынан жасушалық мембрана жасушалары. Плазмолемманың сыртқы бетінде әр түрлі гормондарды, медиаторларды және арнайы антигендерді анықтайтын рецепторлар бар.[1] Плазмалық мембрана-плазмалық мембрана)-қалыңдығы 6-10 НМ плазмолемма негізін құрайтын билипидті-белоктық құрамның жасушалық қабығы. Екі қабатты липидті мембрана фосфолипидтерден, сфингомиелиндерден және холестериннен тұрады. Плазмалық мембрана билипидті мембранамен байланысты интегралды, жартылай интегралды және перифериялық белоктардың молекулаларынан тұрады. Плазмалық мембрана липидтерден 40% - ға, ақуыздардан 60% - ға тұрады.[1] Торлы мембрана-бұл ситоплазманы сыртқы ортадан немесе басқа жасушалы қабықтан бөлетін мембрана. Тор мен сыртқы орта арасында зат алмасу, тор қозғалысы, бір-бірімен байланысуы орын алады. Гликопротейн рецепторлары жануарлар жасушаларының мембранасының сыртқы бетінде орналасқан. Торлы қабықтың мембраны вируспен торлы қабатта үлкен орын алады. Мысалы, шабуыл жасайтын вирус, ең алдымен, сол рецепторларға жабысады, содан кейін талшықты мембрана белгілі бір учаскені бұзады және жасушаға өтеді. Жасушалық мембрана тор ішінде жаңа пайда болған вирустардың пайда болуына, тордағы белгілі бір орындар ыдырағанда немесе пиноситоз болғанда қатысы бар. Жасушалық мембранада вирустардың бүрку процесі көбеюдің соңғы кезеңінде жүреді. Бұл липидтердің, гликолипидтердің, гликопротейндердің және көптеген вирустардың қоры болады. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|