Физиология (гректің physis – табиғат, logos – ілім)
Рефлекстік доға. Моно- және полисинапстық рефлекстік доғалар
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
физиология
| Рефлекстік доға. Моно- және полисинапстық рефлекстік доғалар.
Рефлекторлы доға (жүйке доға) — рефлексті жүзеге асыру кезінде жүйке импульстерінің өтетін жолы. Рефлекторлық доға тұрады: рецептор-тітіркенуді қабылдайтын жүйке буыны; афферентті буын-орталық жүйке жүйесіне сезімтал нерв ұштарынан импульстерді беруді жүзеге асыратын рецепторлы нейрондардың орталық жүйке талшықтары- өсінділері; орталық буын-жүйке орталығы (міндетті емес элемент, мысалы, аксон- рефлекс); эфферентті буын-жүйке орталығынан эффектке жүйке импульсін беруді жүзеге асырады; эффектора-қызметі рефлекстің нәтижесінде өзгеретін атқарушы орган. Ажыратылады: моносинаптикалық, екі нейронды рефлекторлық доғалар; полисинаптикалық рефлекторлық доғалар (үш және одан да көп нейрондарды қамтиды). Полисинаптикалық рефлекторлық доға: рецептордың жүйке импульсі сезімтал (афференттік) нейрон бойынша жұлынға беріледі. Сезімтал нейронның жасушалық денесі жұлын миынан тыс жұлын ганглиінде орналасқан. Мидың сұр затындағы сезімтал нейронның аксоны бір немесе бірнеше ендірме нейрондармен синапс арқылы байланысқан,олар, өз кезегінде, моторлы (эфферентті) нейронның дендриттерімен байланысты. Соңғысының аксоны сигналды вентральді түбірінен эффекторға (бұлшық етке немесе безге) жібереді. Адамның қарапайым рефлекторлы доғасы екі нейроннан — сенсорлы және қозғалғыш (мотонейрон) құрылған. Қарапайым рефлекстің мысалы тізе рефлексі болуы мүмкін. Басқа жағдайларда рефлекторлық доғаға үш (және одан да көп) — сенсорлық, кірістіру және қозғалу нейрондарынан құрылған. Рефлекстің қарапайым түрі саусақты түйреуішпен шаншу кезінде пайда болатын рефлекс. Бұл жұлын рефлексі, оның доғасы бас арқылы емес, жұлын арқылы өтеді. Сенсорлық нейрондардың өсінділері жұлынның артқы түбірінің құрамында кіреді, ал қозғалыс нейрондарының өсінділері жұлынның алдыңғы құрамынан шығады. Сенсорлық нейрондардың денелері жұлын түйінінің артқы түбіріне ( дорсальды ганглияда), ал салмалы және қозғалғыш — жұлынның сұр затында болады. Жоғарыда сипатталған қарапайым рефлекторлы доға адамға қоршаған ортаның өзгерістеріне автоматты түрде (еріксіз) бейімделуге мүмкіндік береді, мысалы,қолға ауырсыну тітіркендіргіші әсер еткен жағдайда тартып алу, жарық жағдайына байланысты қарашықтың көлемін өзгертуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ол ағзаның ішінде өтетін процестерді реттеуге көмектеседі. Мұның бәрі ішкі ортаның тұрақтылығын сақтауға, яғни гомеостазды қолдауға ықпал етеді. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|