Г. А. Амрина Әдістемелік Кеңес отырысында мақұлданды
в)дәріханада дайындалатын құтыларда стерильді ерітінділерді
жүктеу/скачать 3,73 Mb.
|
4. ДӘРІС КЕШЕНІ латын тілі МІ
- Бұл бет үшін навигация:
- Adverbia numeralia — сан есім-үстеулер
- Қосымша рөлде латын және грек сандық
| в)дәріханада дайындалатын құтыларда стерильді ерітінділерді жазу (үлкен көлемде) стерильдеу туралы нұсқау беру керек:
Rp.: Solutionis Natrii chloridі isotonicae 0,9% - 500 ml Sterilisetur! Da. Signa. Тері астына. г) Импланттар – дене тініне енгізуге арналған қатты дәрілік түрлер. РЕЦЕПТУРАДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚЫСҚАРТУЛАР
10.4.4. Иллюстративті материал. 10.4.6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс) 1. Рецепт дегеніміз не (анықтама беріңіз)? 2. Рецептілік бланкілердің қандай түрлерін білесіз? 3. Рецепт құрылымы (рецепт қандай бөліктерден тұрады)? 4. Рецептің қандай бөліктері латын тілінде жазылады? 5. Рецептің латын бөлігінде қандай грамматикалық нысаны қолданылады? 6. Дәрілердің атауларын және олардың санын санамалау тәртібі? 7. Дәрілік заттардың, дәрілік өсімдіктердің және химиялық элементтердің атаулары қалай жазылады? 8. Рецептегі дәрілік заттың мөлшері қалай белгіленеді? 9. Егер бірнеше дәрі бірдей мөлшерде қатарынан жазылса, не істеу керек? 10. Рецепт жазу кезінде стандартты рецептуралық оралымдарды қолдану. 11. Сигналатура қалай ресімделеді? 12. Дәрілік зат дегеніміз не? 13. Дәрілік препарат дегеніміз не? 14. Дәрілік түрі дегеніміз не? 15. Дәрілік түрлердің жіктелуі. 16. Жұмсақ дәрілік түрлерді атаңыз. 17. Жұмсақ дәрілік түрлерді рецептіде жазу (жағылмалар, пасталар, линименттер, суппозиторийлер, пластырлар). 18. Инъекциялық дәрілік түрлерді атаңыз. 19. Инъекциялық дәрілік түрлерін рецепте жазу (ампулалар, стерильді ұнтақтар, құтыдағы ерітінділер). 20. Рецептурада қандай арнайы сөйлемшелер қолданылады? 11.4.1. Тақырып 6. Сөздің құрамы. Сөзжасамы. Термин элементтері. 11.4.2. Мақсаты. Сөз құрамымен, сөзжасам ережелерімен, терминэлемент (ТЭ) ұғымымен таныстыру. Білу: медициналық терминологиядағы терминэлементтер; латын және грек ТЭ приставкаларын. 11.4.3. Дәріс тезистері. Сөз құрамы Латын сөздерінің құрамдас бөліктері: түбірі, қосымшасы, жұрнағы, жалғауы Түбірі-бұл барлық сөздер үшін бірдей өзіндік мәні бар сөздің бөлігі. Мысалы: medicus, medicina, medicinalis Приставкалар мен жұрнақтар қосымша мәнге ие және сөздің міндетті емес бөліктері болып табылады. Мысалы: cоsta-қабырға, costalis-қабырғалық, intercostalis-қабырға аралық. Бір түбірден жаңа сөздер пайда болады. Сондықтан олар сөз құрастырушы бөліктері деп аталады Сөздер болуы мүмкін: 1. туынды емес-егер сөз қарапайым, бір жақты болса және басқасынан шығарылмаса (cоsta, lobus, vertebra) 2. туынды-басқа сөзден жасалған (costalis, lobulus, vertebralis) Соңы-сөз соңында орын алатын сөздің бір бөлігі, сөз өзгерту мағынасы бар (ол өзгерген кезде тектің, санның, септіқтін, жақтың грамматикалық мәні өзгереді)) Сөздің өзгермейтін бөлігі – сөздің негізі. Сөзжасамы қосымша, жұрнақты қосу арқылы ғана емес, сонымен қатар екі немесе одан да көп негізді қосу арқылы (күрделі сөздер). Терминологияда тұрақты мәні бар префикстер, жұрнақтар термин-элементтер деп аталады. Латын және грек терминэлементтері-приставкалар(префикстер)
Сөз ортасында кездесетін термин-элементтер (ТЭ)
11.4.4. Иллюстративті материал. 11.4.6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс) 1. Латын сөздерінің құрамдас бөліктері? 2. Сөздің түбірі, анықтамасы? 3. Префикс, жұрнақ анықтамасы, функциялары? 4. Жалғау анықтамасы, функциясы? 5. Сөздің негізі, анықтамасы? 6. Күрделі сөздер, күрделі сөздердің мәні қалай қалыптасады? 7. Терминэлементтер дегеніміз не? 8. Грек-латын дублеттері деген не? 9. Медициналық терминдердің құрылымы. 10. Термин-элементтерді атаңыз. 12.4.1. Тақырып 7. Медициналық терминдердің құрылымы. 12.4.2. Мақсаты. Клиникалық терминнің құрылымымен таныстыру. Білу керек: аурулар мен патологиялық жағдайлар атауларындағы ТЭ. 12.4.3. Дәріс тезистері. КЛИНИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯ КЛИНИКАЛЫҚ ТЕРМИНДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ТИПТЕРІ 1. Бір сөзбе терминдер. Әрқашан-зат есім. Pneumonia(пневмония), abscessus (абсцесс), caries (кариес), infarctus (инфаркт) деген қарапайым сөз болуы мүмкін. Бірақ бір сөзбен термин грек тілінен шыққан (сирек латын тілінен) дәлелді элементтерден тұруы мүмкін: nephritis(нефрит: nephr – бүйрек, itis - қабыну), bronchoscopia(бронхоскопия: broncho - бронхтар, scopia – зерттеу), haemostasis (гемостаз: haemo – қан, stasis – тоқтату). 2. Екі сөзбе-сөз терминдер. а)қилысқан анықтамамен asthma bronchiale-бронх демікпесі osteoarthrosis chronica-созылмалы остеоартроз б)килыспаған анықтамамен КЛИНИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯДАҒЫ СӨЗЖАСАУ ТӘСІЛДЕРІ Клиникалық терминологиядағы сөзжасам анатомиялық терминологиядағы сөзжасамынан біршама ерекшеленеді. Әрбір сөзжасам элементі белгілі бір мағынаға ие және терминнің жалпы мәнін анықтайды. Сөз жасаудың негізгі жолдарын қарастырайық: 1. префикс арқылы: per-tussis (көкжөтел: per-әсерінің күшеюі, tussis-жөтел, яғни көкжөтел күшейтілген жөтел жүреді) 2. жұрнақты: gastr-itis (гастрит: gastr-асқазан, itis-қабынуы, яғни гастрит-Асқазан шырышты қабығының қабынуы) 3. префикс-жұрнақты: in-toxicat-io (интоксикация: in-ішінде, tox-у, io-процесс, яғни улану-ағзаның улы заттармен ішкі улануы) 4. қосу: а) қарапайым қосу: haemo-philia (гемофилия: haemo– қан, philia - бейімділік, яғни гемофилия-қан кетуге бейімділіктің жоғарылауымен жүретін ауру) б) қосу +жұрнақталу: osteo-arthr-itis (остеоартрит:osteo - сүйек,arthr - буын,itis - қабыну, яғни остеоартрит-сүйек пен буындардың қабынуы) NB.: қосу кезінде әртүрлі негіздер пайдаланылуы мүмкін: - haemo-lysis: haemo – қан, lysis – бұзылу, яғни гемолиз – қан жасушаларының бұзылуы, - haemato – logia: haemato – қан, logia – ғылым, яғни гематология-қан жүйесі туралы ғылым, -қысқартылған негіздер (tox – aemia: tox – у, aemia-қан, яғни токсемия-қандағы улы заттардың болуы), 5. қосарлы терминдер: а) егер негіздердің бірі – ide, -al, -Ar, -os, -IC қатпарлардан құралса, онда осы жұрнақтарға құрайтын негіздің қысқаруы болуы мүмкін: glandula thyreoidea → thyreo-tomia (thyreo - қалқанша безі, tomia - кесу, яғни тиреотомия – қалқанша безінің кесілуі). Бірақ бұл жұрнақтар сөзжасамда сақталуы мүмкін: thyreoid-itis (thyreoid – қалқанша безі, itis– қабыну, яғни тиреоидит – қалқанша безінің қабынуы) б) егер құрайтын сөз күрделі болса, онда негіздердің бірі, көбінесе "cyto"болса, оны қоспауға болады, терминнің мәні өзгермейді: leucocytopenia → leucopenia (leuco - ақ, Cyto – клетка, penia – жетіспеушілігі, яғни лейкоцитопения = лейкопения = қандағы лейкоциттердің жеткіліксіз саны). 12.4.4. Иллюстрациялық материал. 12.4.6. Бақылау (кері байланыс) 1. Клиникалық терминнің құрылымы. 2. Клиникалық терминдердің түрлері. 3. Клиникалық терминологиядағы сөзжасау тәсілдері. 4. Клиникалық терминнің мәні қалай анықталады? 5. Берілген мәнмен клиникалық терминді қалай құруға болады? 6. Клиникалық термин құрылымында қандай жұрнақтар мен префикстер қолданылады? 13.4.1. Тақырып 8. Сандық есім. 13.4.2. Мақсаты. Сан есімімен таныстыру. Оқыту: сандық және реттік сандық, латын және грек сандық-медициналық терминдердегі префикстер. 13.4.3. Дәріс тезистері. Сан есім Бұл сабақта біз сандық және реттік санды қарастырамыз. Оларды бірте-бірте жатқа білу керек.
Қарапайым сандық саннан тек unus, a, um — біреуі, duo, duae, duo — екі, tres, tria — үш тегі мен құлауы бойынша өзгереді. 4-тен 100-ге дейін, сондай-ақ 1000-ға бейім емес. Номинацияның аяқталуы ерлер мен орта тектің II БЕЙІМДІЛІГІ БОЙЫНША, ал әйелдер-бірінші:ducentōrum puerōrum, ducentōrum aedificiōrum, бірақ: ducentārum feminārum.
Adverbia numeralia — сан есім-үстеулер
Қосымша рөлде латын және грек сандық
13.4.4. Иллюстративті материал. 13.4.6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс) 1. Сандық түрлері. 2. Сандық сандық, мысалдар. 3. Реттік сандық, мысалдар. 4. Қосымша ретінде қолданылатын латын және грек сандарын атаңыз. 4.5. Әдебиеттер 4.5.1 Негізгі әдебиеттер 1. Городкова Ю.И. «Латинский язык». Учебник. М., «Гэотар-медиа», 2016. 2. Чернявский М.Н.Латинский язык и основы фармацевтической терминологии, М., «Медицина», 2015. 3. Тананушко К.А. Lingua Latina: Учебник латинского языка, Минск, «Харвест», 2012 4.5.2 Қосымша әдебиеттер 1.Панасенко Ю.Ф. Основы латинского языка с медицинской терминологией: учебник – М., «Гэотар-медиа», 2018. 2. Шульц Ю.Ф. Латинский язык и основы терминологии, М., 2012. 3. Авксентьева А.Г. Латинский язык и основы медицинской терминологии, Ростов-на-Дону «Феникс», 2007. 4. Кодекс Республики Казахстан от 18.09.09 г. «О здоровье народа и системе здравоохранения». 5. Кодекс Республики Казахстан от 18.09.09 г. «О здоровье народа и системе здравоохранения» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 13.01.2014г) 4.5.3 Интернет-ресурстары https://lingualatina.ru/osnovnoi-uchebnik жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||