География және табиғатты пайдалану
жүктеу/скачать 26,75 Kb.
|
Желеубек А СОЖ ГИС
|
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ФАКУЛЬТЕТІ География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: ЖҚЗ деректерімен жұмыс істеуге арналған QGIS, GIS және MultiSpec ашық ГАЖ-пакеттерінің ерекшеліктері мен мүмкіндіктері. Орындаған: Желеубек А.Е 2-курс, мамандық кадастр-7 топ Қабылданды: Зулпыхаров К.Б. Алматы, 2023 ж. МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ...............................................................................................................3 НЕГІЗГІ БӨЛІМІ 1. ЖҚЗ деректерімен жұмыс істеуге арналған QGIS, GIS.........................4 2. ГАЖ-пакеттерінің ерекшеліктері мен мүмкіндіктері............................6 ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................9 ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ......................................................................................10 КІРІСПЕ
Жерді қашықтықтан зондтау мәселелері мен келешегі, осы саладағы халықаралық құқықтық базаның тиімділігіне талдау берілген. Құқықтық талдаудың жалпы және арнайы әдістері қолданылды. Жұмыстың негізгі нәтижелері техникалық тұрғыдан қашықтықтан зондтау анықтамасы мен тұжырымдамасы мамандар арасында келіспеушілік тудырмайтынын, бірақ қашықтықтан зондтаудың халықаралық құқықтық мәртебесі бойынша бірлікке қол жеткізу мүмкін еместігін дәлелдеуден тұрады. Ол халықаралық ғарыш құқығының негізгі көздерінде кездеспейді. 1986 жылғы Қашықтықтан зондтау принциптері көптеген жағынан жетіспейді және ескірген, бірақ олар қашықтықтан зондтауды реттейтін бірден-бір әмбебап халықаралық құрал болып қала береді және 30 жылдан астам уақыт бойы дауланбады. Ғарыштық мониторинг еркіндігі, мемлекеттің егемендігі және қашықтықтан зондтау деректеріне қолжетімділік арасындағы қатынас сияқты ірі даулы мәселелер бойынша мемлекеттердің мүдделерінің теңгерімі құрылды. Нәтижелер іс жүзінде маңызды, өйткені олар халықаралық деңгейдегі жаңа құқықтық актілерге негіз бола алады, ұзақ мерзімді перспективада БҰҰ және басқа да халықаралық ұйымдар шеңберінде қашықтықтан зондтау саласындағы ынтымақтастықты одан әрі кеңейту маңызды, өңірлік және екіжақты келісімдер жасасу және ұлттық заңнаманы әзірлеу. Қашықтықтан зондтаудың құқықтық негіздерін қалыптастыру «жұмсақ заңдар» нормаларын ұлттық заңдарға біріктіру, оларды халықаралық шарттарда бекіту және нәтижесінде әдет-ғұрып құқығы мен халықаралық заң. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 1. ЖҚЗ деректерімен жұмыс істеуге арналған QGIS, GIS Қазіргі таңда көптеген әртүрлі ГАЖ бағдарламалары бар. Олардың кейбіреулері кең мүмкіндіктерге ие және бір көшірме үшін ондаған мың доллар тұрады. Сонымен қатар, сіз тегін GIS қосымшаларын таба аласыз. Бір немесе басқа қосымшаны таңдау жеке қалаулар мен қаражаттың болуымен анықталады. Бұл оқулықта біз QGIS-ті қолданамыз. QGIS толығымен тегін және сіз оны достарыңызға кез келген мөлшерде көшіріп, тарата аласыз. Егер сіз осы нұсқаулықты қағаз түрінде алсаңыз, QGIS көшірмесін де алған боларсыз. Ғаламшардағы тіршілік ортасы аэроғарыштық навигациялық жүйелермен қатар заманауи техника мен технологиялары пайдаланыла отырып жер бедерін суретке тусіру арқылы зерттеледі. Қашықтықтан түрлі апараттарды алудын кең тараған, жетілдірілген түрі - ол қашықтықтан зондтау. Бірақ бұл сала қазіргі таңда әлі де жеткілікті дамымаған. Себебі, Жер бетін зерттеудегі мәліметтерді пайдалану аясы күннен-күнге өсуде. Кең аумақты қамту деңгейінің жоғары мүмкіндігі бойынша аэрофототүсірілім спектрін кеңейту - жасалынатын жұмыстар санының күрт асырылуына себебін тигізеді. Спутниктік жүйелер арқылы су, ауа, топырақ, жануарлар мен өсімдікдер әлемін, пайдалы қазбалар мен кен орындарын зерттеумен катар, топографиялық картографиялау мен түрлі масштабтаны карталардын жанартылуына бірталай себебін тигізді. Мысалы, ғаламдык жерсеріктік жүйе (GPS) картографияға үлкен ықпалын тигізді. Сонымен қатар компьютерлік технологияның дамуы да алынған деректерді жинау, өңдеу және сақтау мүмкіндігін туғызды. Болып жаткан өзгерістерді, яғни, сарқылып жаткан кен орындарындағы жер бедерінің өзгеруін, жаңадан ашылған кен орындарын, қалалардың өсуін, жаңадан салынып жатқан зауыттарды, фабрикаларды, ғимараттар мен ғимараттарды бақылау үшін жаңартылған карталар талап етіледі. Сондықтан, қазіргі таңда алдыға қойылған басты мақсат ол - спутниктік навигациялық жүйені қолдана отырып, жер бедерінің өзгерісін зерттеу және оны карта бетіне түсіру. Бұл жердегі біздің міндетіміз замануи технологияларды қолдану жасалынатын жұмыстын тез және нақты нәтиже беретінін дәлелдеу. QGIS жұмысы 2002 жылдың мамыр айында басталды, ал сол жылдың маусым айында SourceForge алаңында жоба құрылды. QGIS құру мақсаты-геоақпараттық жүйелерді пайдалануды пайдаланушы үшін жеңіл және түсінікті ету, ол QGIS жасаушылары ішінара қол жеткізді: Quantum GIS интерфейсі сол GRASS интерфейсіне қарағанда (QGIS көп жағдайда негізделген) Өшпейтін пайдаланушы үшін әлдеқайда түсінікті, ал кейбір аспектілерде тіпті кең таралған проприетарлық ГАЖ-дан асып түседі. Векторлық және растрлық деректерді әр түрлі форматтарда және проекцияларда ішкі немесе жалпы форматқа түрлендірусіз қарауға және бір-біріне қоюға болады. Келесі негізгі пішімдер қолдау: • PostGIS қолдану арқылы PostgreSQL кеңістіктік кестелері, GeoJSON, ESRI, MapInfo, SDTS (Spatial Data Transfer Standard) және GML (Geography Markup Language) және т. б. қоса алғанда OGR кітапханасымен орнатылған векторлық форматтар. • GDAL (Geospatial Data Abstraction Library), GeoTIFF, Erdas IMG, ArcInfo ASCII Grid, JPEG, PNG және т. б. сияқты кітапхана қолдайтын растр форматтары мен графиктері. • Растрлық бейнелердің қолдау көрсетілетін түрлерімен бірге World-файл пішімдері; • SpatiaLite деректер базасы; • grass растрлық және векторлық форматтары. QGIS бағдарламасының негізгі функционалдық мүмкіндіктері QGIS бастапқыда PostGIS кеңістіктік кестелерді көруші ретінде ойластырылған, бірақ уақыт өте келе есептердің кең спектрін шешуге қабілетті толық функционалды ГАЖ-ға айналды. 1. Геоданттарды құру • бейнелерді кеңістіктік байланыстыру (геокодтау); • векторлық (shape) файлдарды жасау және өңдеу, соның ішінде топологияны қолдайтын; • атрибутивтік деректерді жасау және өңдеу; • GPS деректерін импорттау және экспорттауға арналған құралдар; • кеңістіктік деректер қорының кестелерін жасау және өңдеу; • OpenStreetMap деректерін түсіру және өңдеу. 2. Геоданттарды басқару • стандартты проекцияларды қолдау (2 700-ден астам), сондай-ақ координаттардың әр түрлі жүйелері арасындағы ауысу параметрлерін; • пайдаланушы проекцияларын құру; • "ұшу" қайта мамандандыру; • векторлық және растрлық қабаттарды қайта мамандандыру; • топологияны тексеру; • атрибуттарды қарау/ іздеу (SQL-сұрау салулар); • объектілерді анықтау/ таңдау (SQL-сұрау салулар). 3. Геодеректерді талдау • геоөңдеу функциялары: буферлік аймақтар, кесу, біріктіру және т.б.; • кеңістіктік сұраныстар; • атрибут өрістерінің калькуляторы; • растр калькуляторы; • морфометриялық талдау; • геоданттарды талдаудың ең кең мүмкіндіктері QGIS геоөңдеу фреймворкін ұсынады, атап айтқанда — пайдаланушылық скриптам 500-ден астам басқа ашық ГИС алгоритмдеріне (атап айтқанда, GRASS, SAGA, Orfeo Toolbox), пайдаланушы скриптам. Сонымен қатар, ол пакеттік геоөңдеу және талдау үлгілерін жасау мүмкіндіктерінің арқасында процестерді автоматтандыруға мүмкіндік береді. 4. Геодеректерді ұсыну • векторлық және растрлық қабаттардың символикасын өзгерту; • объектілерге қол қою; • карталар мен атластарды жасау үшін карталарды құрастырушы • карталарды ғаламторда жариялау. GPS, жаһандық позициялау жүйесі — GPS қабылдағышы бар кез келген адамға әлемнің кез келген жерінде өзінің нақты орнын табуға мүмкіндік беретін спутниктік жүйе. GPS навигацияда көмекші ретінде пайдаланылады, мысалы, ұшақтарда, қайықтарда және саяхатшыларда. GPS қабылдағышы ендік, бойлық және (кейде) биіктігін есептеу үшін спутниктерден келетін сигналдарды пайдаланады. Көптеген қабылдағыштарда орындарды (бағыт нүктелері ретінде белгілі), жоспарланған маршрутты құрайтын орындардың ретін және треклогты немесе уақыт бойынша қабылдағыштың қозғалысын қадағалау мүмкіндігі бар. Жол нүктелері, маршруттар және жолдар GPS деректеріндегі мүмкіндіктердің үш негізгі түрі болып табылады. QGIS жол нүктелерін нүктелік деңгейлерде көрсетеді, ал маршруттар мен жолдар сызықтық жол қабаттарында көрсетіледі. GPS деректерін сақтауға арналған ондаған түрлі файл пішімдері бар. QGIS пайдаланатын пішім GPX (GGPS eXchange пішімі) деп аталады, бұл стандартты алмасу пішімі болып табылады, ол бір файлда кез келген жол нүктелерінің, маршруттардың және тректердің санын қамтуы мүмкін. 2. MultiSpec ашық ГАЖ-пакеттерінің ерекшеліктері мен мүмкіндіктері Географиялық ақпараттық жүйе (GIS, geographic (al) information system, GIS) — кеңістіктік келісілген мәліметтерді (кеңістіктік мәліметтерді) жинауды, сақтауды, өңдеуді, қол жеткізуді, визуализациялауды және таратуды қамтамасыз ететін ақпараттық жүйе. ГАЖ кеңістіктік объектілер туралы мәліметтерді олардың цифрлық бейнелері түрінде қамтиды. ГАЖ бағдарламалық, аппараттық, ақпараттық, құқықтық, кадрлық және ұйымдастырушылық қолдаумен қамтамасыз етіледі. Ақпараттық жүйелер теориясы тұрғысынан ГАЖ – кеңістіктік мәліметтермен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйелердің үлкен класы. Қазіргі ГАЖ-да ақпаратты кешенді өңдеу жүзеге асырылады – оны жинаудан бастап сақтауға, жаңартуға және ұсынуға дейін. Осыған байланысты ГАЖ әртүрлі позициялардан қарастырылуы мүмкін. ГАЖ басқару жүйелері жер мен ресурстарды оңтайлы басқару, қаланы басқару, көлік пен сауданы басқару, мұхиттарды пайдалану немесе басқа да кеңістіктік мүмкіндіктер үшін шешім қабылдауды қолдау үшін қалай құрастырылған. Сонымен қатар шешім қабылдау үшін басқалармен қатар әрқашан картографиялық деректер пайдаланылады. Географиялық ақпараттық жүйе (ГАЖ), кеңістік базасының құрастырушысы және әркелкі мәліметтер мен ақпараттарды біріктірудің негізі ретінде аумақтық басқармалардағы шешімдерді қабылдаудың басты элементі балып саналады. Әлемдік тәжірибе табиғи ресурстарды, инфрақұрылымдарды, қоршаған ортаның ахуалын, жалпы аумақты тиімді басқару ГАЖ-дың ықпалына қатысты екенін көрсетіп отыр. ГАЖ өз бағытын дамыта отырып, ақпараттық технологиялармен шешілетін көптұрғыдағы мәселелерді шешуде қолданылуда. Бұл технология негізгі үш рөлді атқарады - геоақпараттық қосымшалар үшін қолданбалы технологиялық тұғыр ретінде, геокеңістіктік мәліметтерді ақпараттық жүйеде басқару және кеңістіктік мәліметтер базасындаға әр түрлі ақпараттарды біріктіру ортасы ГАЖ-дың технологиялық ортасы басқару шешімдеріне ықпал ете отырып, жан-жақтан тоғысқан талдауларға қолдау көрсетеді. Геожүйе ретінде ГАЖ-ға картографиялық ақпараттық жүйелер (ТМД), автоматтандырылған картографиялық жүйелер (АБЖ), автоматтандырылған фотограмметриялық жүйелер (АПС), жер-ақпараттық жүйелер (LIS), автоматтандырылған кадастрлық жүйелер (АБЖ) сияқты технологиялар (ең алдымен ақпаратты жинау технологиялары) кіреді. . тағыда басқа. Мәліметтер базасына негізделген жүйе ретінде ГАЖ әртүрлі әдістер мен технологиялар арқылы жиналған мәліметтердің кең ауқымымен сипатталады. ГАЖ көмегімен шешілетін сараптамалық тапсырмалардың маңыздылығына байланысты ГАЖ құрамына кіретін сараптамалық жүйелердің рөлі артып келеді. Модельдеу жүйелері ретінде ГАЖ басқа автоматтандырылған жүйелерде қолданылатын модельдеу әдістері мен процестерінің максималды санын пайдаланады. Жобалық шешімдерді алу жүйесі ретінде ГАЖ негізінен компьютерлік жобалау әдістерін қолданады және типтік компьютерлік жобалауда кездеспейтін бірқатар арнайы жобалау мәселелерін шешеді. Ақпаратты ұсыну жүйесі ретінде ГАЖ заманауи мультимедиялық технологияларды пайдалана отырып, құжаттарды қамтамасыз етудің автоматтандырылған жүйелерін (ASDO) әзірлеу болып табылады. Бұл әдеттегі карталармен салыстырғанда ГАЖ шығыс деректерінің көбірек көрінуін анықтайды. Мәліметтерді шығару технологиялары әртүрлі жүктемелері бар картографиялық ақпараттың визуалды көрінісін жылдам алуға, бір шкаладан екіншісіне өтуге және атрибуттық мәліметтерді кесте немесе график түрінде алуға мүмкіндік береді. Қолданбалы ГАЖ жүйелері ретінде олар көлікте, навигацияда, геологияда, географияда, әскери істерде, топографияда, экономикада, экологияда және т.б. ГАЖ кең мүмкіндіктерінің арқасында олардың негізінде тақырыптық карта жасау қарқынды дамып келеді. ГАЖ мүмкіншіліктері: ГАЖ кеңістіктік сұраныстар жасап,оның анализін талдап шығарады. ГАЖ-дың мәліметтер базасында іздеулер салып, кеңістіктік сұраныстар жасауы көптеген шығындардың мөлшерн азайтады. Геоақпараттық жүйе-бұл шешімдерді шығаратын арнайыы құрал емес, оны қабылдауды жылдамдататын , тиімділігін арттыратын жүйе.Ол әр түрлі кретирийлер бойынша жоспарлау органдарының сұраныстары, территориялық мәселелер шешу, нысандарды оптимальды түрде орналастыру бойынша сұраныстарға жауап береді. ГАЖ-да карталарға ерекше мән берген ГАЖ-да карталар жасау бқрыннан келе жатқан дәстүрлі қолдық немесе автоматтық картографиялаудан гөрі қарапайым келеді.Ол мәліметтер базасын құрудан басталады. Бастапқы мәліметтер көзі ретінде кәдімгі қағаз карталардың оцифровкасын қолдануға болады. ГАЖ-да жасалатын карталар үздіксіз болуы және белгілі бір масштабпен байланыстырылмауы мүмкін. Мұндай мәліметтер базасы негізінде кез келген территориядағы , масштабтағы керекті символды белгілеу арқылы, тағы басқа карталарды жасап шығаруға болады. MultiSpec — американдық Пурдю университетінің ғалымдары әзірлеген мультиспектрлі кескіндерді компьютерлік өңдеуге арналған бағдарлама. Бағдарламаны пайдалану оңай, функциялары кең, кескін өңдеу мамандары арасында жақсы танымал және тегін таратылады. Жүйе көп аймақты кескіндерді (мысалы, Resurs-O, Landsat спутниктерінен алынған), сондай-ақ гиперспектрлік кескіндерді (жақында жасалған жүйелермен алынған, мысалы, AVIRIS және MODIS сканерлері) өңдеуге мүмкіндік береді. Пакет мектепте және университетте экологиялық білім беруде және басқа салаларда кеңінен қолданылады. Қазіргі уақытта бірнеше мың тіркелген пайдаланушылар бар. Бағдарлама дискіде аз орын алады, оны 386 процессоры бар компьютерден және Windows жүйесінен бастап көптеген компьютерлерде пайдалануға болады. Осыған байланысты кейбір қарапайым функциялар (графиктерді салу, суреттерді қолмен өңдеу) MS Excel, Adobe Photoshop және т.б. сияқты жалпыға қолжетімді бағдарламалық пакеттер арқылы жүзеге асырылады. Бұл қымбат коммерциялық кескіндерді өңдеу пакеттеріне (мысалы, ERDAS Imagine, ER Mapper, ENVI) қол жеткізу болмаған жағдайда өте маңызды. Бұған қоса, MultiSpec-тің осы пакеттермен пайдалы бірегей мүмкіндіктері бар. MultiSpec файлдағы жолдар мен бағандар санына, спектрлік аймақтарға және т.б. негізгі шектеулер дискілік кеңістік пен қол жетімді компьютер жадысының көлемімен белгіленетіндей жүзеге асырылады. Жалпы алғанда, бағдарлама заманауи деңгейде орташа және жоғары спектрлік өлшемдер мен ақылға қонымды көлемдегі кескіндерді талдауға мүмкіндік береді. ҚОРЫТЫНДЫ ГАЖ салыстырмалы түрде жаңа сала – ол 1970 жылдары пайда болды. Бұрын компьютерленген ГАЖ қымбат жабдықтары бар ірі компаниялар мен университеттерге ғана қолжетімді болатын. Қазіргі уақытта компьютері немесе ноутбугі бар кез келген адам GIS бағдарламалық құралын пайдалана алады. Уақыт өте келе GIS қолданбаларын пайдалану оңайырақ болды - бұрын ГАЖ-мен жұмыс істеу үшін арнайы дайындық қажет болды, бірақ қазір ГАЖ-ды пайдалануды бастау әлдеқайда оңай, оны тіпті әуесқойлар мен қарапайым пайдаланушылар жасай алады. Жоғарыда айтылғандай, ГАЖ тек бағдарламалық қамтамасыз ету ғана емес, олар электронды геодеректерді басқару мен пайдаланудың барлық аспектілеріне қатысады. • ГАЖ қолданбасы кеңістіктік деректерді көруге мүмкіндік береді және ГАЖ маңызды бөлігі болып табылады. • GIS қолданбасында әдетте мәзірлер, құралдар тақталары, карта аймағы және шартты белгілер болады. • ГАЖ қолданбалары векторлық және растрлық деректерді пайдаланады. • Кеңістіктік деректерді кеңістіктік емес деректермен байланыстыруға болады. Геоақпараттық жүйеде мәліметтер негізінің көзі – ақпаратпен қамтамасыз ету. Мұнда жобаларды ақпаратпен қамтамасыз ету үшін жалпы құнының 90% шығынын қажет етеді. Геогарафиялық карталарды материалдардың көзі үшін пайдалану мәліметтер базасында ыңғайлы және тиімді. Бірінші мұнда атрибутты сипатамалар; Картографиялық көздерден алынған мәліметтер; екіншіден кеңістікті бейнелеу; Үшіншіден қазырғы кезде матириалдарды цифірлік пішіндерге айналдыру технологиясы ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. https://kpfu.ru/portal/docs/F1685823411/GIS.pdf 2. https://ppt-online.org/461309 3. https://kk.wikipedia.org/wiki/Географиялық_ақпараттық_жүйе 4. https://www.esri-cis.com/ru-ru/what-is-gis/overview 5. http://www.geogr.msu.ru/science/aero/acenter/int_sem3/multispec_rus.htm 6. Керимбай Н.Н. Геоинформатикалық негіздері Учебное пособие Алматы,– 2006 7. Тикунов В.С.Геоинформатика. Изд-во МГУ, М. 2005 жүктеу/скачать 26,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|