Географиялық детерминизм Қоғамдық детерминизмнің формалары
жүктеу/скачать 15,32 Kb.
|
1 2
Байланысты:детерминизм
- Бұл бет үшін навигация:
- Географиялық детерминизм Қоғамдық детерминизмнің формалары
- Демографиялық детерминизм
- Технологиялық детерминизм
- Тарихи зерттеулерде детерминизм формаларының бірін қолдану мысалы.
|
Детерминизм барлық құбылыстар мен процестердің өзара байланысы мен өзара сенімділігі туралы ілім, әмбебап себептілік туралы ілім. Детерминизмге сәйкес, дүниеде болып жатқанның бәрі, оның ішінде адам өмірі мен адамзат тарихының барысы тағдырмен, құдайлармен немесе Құдаймен (тағдыр туралы ілім, теологиялық детерминизм), немесе табиғатпен (космологиялық детерминизм), немесе адамның еркі (антропологиялық және этикалық детерминизм), немесе қоғамның дамуы (әлеуметтік детерминизм). Осы негізде еркіндік туралы түсінік анықталады, оның ішінде адамдарда таңдау жасауға, демек, жеке жауапкершілікке, шын мәнінде, орын жоқ деген қорытынды жасалады. Бұл формада детерминизмді бір ғана, нақты белгіленген, мүмкін болатын болашақ бар деген тұжырым ретінде анықтауға болады. Географиялық детерминизм Қоғамдық детерминизмнің формалары – бұл натуралистік ілімдердің бір түрі, онда қоғамдар мен халықтардың дамуындағы басты рөл олардың географиялық орналасуы мен табиғи жағдайларына байланысты. Бұл жағдайда географиялық ортаның – климаттың, өзендердің, флораның, фаунаның, пайдалы қазбалардың маңызы абсолюттенеді, адам қызметінің қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің күрделілігі ескерілмейді. Демографиялық детерминизм қоғамның дамуындағы халықтың айқындаушы рөлі туралы тезиске негізделген ереже. ХІХ ғасырдың аяғы — ХХ ғасырдың басындағы демографиялық детерминизмнің пессимистік формасы. халықтың өсуін бұқараның кедейлігі мен кедейлігінің қайнар көзі ретінде қарастырған Т.Р.Мальтустың идеялары болды. Барлық қоғамдық құбылыстардың демографиялық факторға тәуелділігін анықтайтын демографиялық детерминизмнің оптимистік формасы кеңінен дамыды. Технологиялық детерминизм кез келген жеткілікті ауқымды деген идея техникалық және технологиялық өзгерістер белгілі бір әлеуметтік өзгерістерге алып келеді. Тарихи зерттеулерде детерминизм формаларының бірін қолдану мысалы. Демографиялық детерминизмнің оптимистік формасы барлық қоғамдық құбылыстардың А.Кост ұсынған тарихи процесті кезеңдеуге негіз болған демографиялық факторға тәуелділігін анықтайды. Бұл кезеңдеу алты дәуірден тұрады: феодализм, мұнда халық бекіністі елді мекендерде тұратын жеке отбасылардан тұрады; коммуникализм халық санының өсуі елді мекендердің негізгі нысаны қалаларға айналуына алып келеді; статизм халық санының көбейгені сонша, Рим типіндегі ірі полис-қалалар өмір орталықтарына айналуда; төртінші және бесінші дәуірлерде халық санының өсуі бәсеңдеп, басқарудың монархиялық формасы орнайды; алтыншы ғасыр — буржуазиялық революциялардан басталады: халық санының көбеюі шекаралардың кеңеюіне, астаналардың өсуіне ықпал етеді, қол еңбегі машинамен ауыстырылады, әлеуметтік теңсіздік тереңдейді, заң шығарушы билік пайда болады және оқшауланады. . Географиялық детерминизмнің көрнекті өкілдері XVIII ғасырдағы француз ағартушысы Ш.Монтескье болды. Монтескье географиялық ортаның рөлін зерттеуді адам табиғаты мәселесін түсіндіруден бастайды. Оның пікірінше, климаттық жағдайлар адамның жеке ерекшеліктерін, оның дене бітімін, мінезі мен бейімділігін анықтайды. Мәселен, мысалы, суық белдеуде адамдар күштірек және физикалық тұрғыдан күштірек болады, өйткені "суық ауа денеміздің сыртқы талшықтарының ұштарын қысады, бұл олардың кернеуін арттырады және аяқ-қолдардан жүрекке қан ағымын арттырады.". Оңтүстік халықтары табиғатынан жалқау, сондықтан олар ерлік істерге қабілетсіз. Белгілі бір заңдылықтарды, әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді қабылдағаннан кейін олар олармен қоштаспайды, өйткені олар тыныштықты қалайды. Монтескье құлдықтың пайда болу мәселелерін талдай отырып, адамдар жазаланудан қорқып, барлық жұмысты атқаратын ыстық елдерде құлдық ақылға қайшы келмейді, өйткені құлдықсыз бұл елдерде прогресс болмайды деп есептейді. . Климаттық жағдайларды француз ойшылы көп әйел алу және моногамдық отбасы деп түсіндіреді. жүктеу/скачать 15,32 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2