Гүлдеу және тозаңдау Гүлдің диаграммасы мен формуласы

Гүл өсімдіктер сабағында бір-бірден (көкнәр, қызғалдақ, айва, шабдалы және т. б.) немесе тобымен орналасады. Өсімдік өркендеріне немесе бұтақтарына топтанып орналасқан ұсақ гүлдер жиынтығын гүл шоғыры деп атайды. Гүл шоғыры бұтақтарында гүлдер орналасқан өркеннің түрін өзгерткен ерекше типі болғандықтан, оны шартты түрде репродуктивті мүшелерге жатқызады. Гүл шоғырында вегетативті өркендер болатын ортаңғы жапырақтар болмайды. Гүл шоғырының өсінде жоғарғы жапырақ категориясына жататын гүл жапырақтар не­месе жабын жапырақтар жетіледі, осылардың қолтығында болатын гүл бүршіктерінен гүлдер өсіп шығады. Гүлдер тікелей гүл шоғырының өсінде, гүл жапырақтарының қолтығында не­месе гүл сағағында орналасады. Сол сияқты гүл шоғырларына гүл сағақтарында жетілетін гүл жапырақшалар тән. Гүл шоғыры оның морфологиялық құрылысы, құрамына енетін гүлдердің көлемі және саны жағынан алуан түрлі. Сондықтан, оның жоғарыда келтірілген ережесі үнемі толықтырып отыруды қажет етеді. Мысалы, қоғаның гүл шоғырындағы гүлдер саны 300 мыңға жетсе, корифа пальмасының гүл шоғырының ұзындығы 10 м, гүлдер саны 6 млн болады.

Гүл шоғырындағы жапырақтар әр түрлі. Егер гүл жапырақтарының жапырақ тақталары жақсы жетілсе, ондай гүл шоғары фрондозды (латынша from, frondis — жапырақ, көк) деп аталады (мысалы, үш түсті шегіргүл, таңқурай). Брактеозды делінетін гүл жапырақтары қабыршақ тәрізді (брактеялар) болып келген гүл шоғырлары (мысалы, меруертгүл, серігүл, шие). Жалаңаш (эбрактеозды) гүл шоғырларында гүл жапырақтары редукцияланған: жабайы шомыр, жұмыршақ және басқа крестгүлділер.

Бұтақтану дәрежесіне қарай гүл шоғырларын жай және күрделі деп бөледі. Жай гүл шоғырларында гүлдер негізгі өске бірден орналасады және бұтақтану реті екіден артпайды (жол-желкен, мойыл). Күрделі гүл шоғырларында негізгі өске жеке гүл шоғырлары (оларды парциальды немесе элементар деп атай­ды) орналасады да, бұтақтануы үш, төрт, кейде одан артық қатарға жетеді (серігүл, шәңкіш және т.б.).