Гомолог ұғымын және гомологтық айырмашылықты білу

Органикалық қосылыстардың гомологтық қатарлары. № 11 көрсетілім «Алкандардың алғашқы бес өкілінің және сызықты құрылымды спирттердің модельдері». Органикалық қосылыстардың номенклатурасы.

• 9.4.3.4- гомолог ұғымын және гомологтық айырмашылықты білу.

• 9.4.3.5 -органикалық қосылыстардың негізгі кластары: алкандар, алкендер, алкиндер,арендер, спирттер,альдегидтер, карбон қышқылдары, аминқышқылдары үшін IUPAC номенклатурасын қолдану.

• Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

• Гомологтар дегеніміз – жалпы формулалары бірдей, химиялық қасиеттері ұқсас,ал құрамдары СН2 тобына өзгеріп отыратын заттар.
• Салыстырмалы молекулалық массасының өсу ретімен орналасқан гомологтар гомологтық қатар түзеді.
• СН2 – топтары гомологтық айырма деп аталады.
• Қаныққан көмірсутектер (алкандар) гомологтық қатарын мысалмен қарастырамыз.
• 1.Метан СН4
• 2. Этан С2Н6
• 3. Пропан С3Н8
• 4. Бутан С4Н10
• 5. Пентан С5Н12
• 6. Гексан С6Н14
• 7. Гептан С7Н16 және т.б.
• Кез келген келесі гомологтың формуласы алдыңғы көмірсутек формуласына гомологтық айырымды СН2 қосу арқылы алынады.
• Гомологтық қатардың барлық мүшелерінің құрамы жалпы формуламен /СnH2n+2/ өрнектеледі. n – көміртектің саны.
• Гомологтық қатардың бір мүшесінің қасиеттерін біле отырып сол қатардың басқа мүшелерінің қасиеттері туралы қорытынды жасауға болады.
• Мұндай гомологтық қатарлар органикалық қосылыстардың барлық кластарына тән.

• № 11 көрсетілім «Алкандардың алғашқы бес өкілінің және сызықты құрылымды спирттердің модельдері».

• 1.Метан СН4
• 2. Этан С2Н6
• 3. Пропан С3Н8
• 4. Бутан С4Н10
• 5. Пентан С5Н12

• 1.Метанол СН3 ОН
• 2. Этанол С2Н5 ОН
• 3. Пропанол С3Н7 ОН
• 4. Бутанол С4Н9 ОН
• 5. Пентанол С5Н11 ОН

• Жүйелік номенклатура бойынша (IUPAC) қосылысты атау үшін:
• 1) ең ұзын тармақталмаған тізбекті таңдап аламыз;
• 2) бүйір тізбектегі орын басушылар тізбектің басына жақын болатындай етіп сол тізбекті нөмірлейміз;
• 3) негізгі тізбектің нешінші көміртегінде (реттік нөмері) қандай орын басушы тұрғанын атап барып , негізгі тізбекті нөмірлейміз.
• Көмірсутек құрамындағы бір сутектің орнын басып тұратын бөлшекті радикал деп атайды. Қосылысты атау үшін радикалдардың аттарын білу керек. Алканнан – алкилрадикалы түзіледі (-ан жалғауы –ил жалғауына алмастырылады және бір сутегі түсіп қалады)
• Метан СН 4; СН3 – метил
• Этан С2Н6; С2Н5 – этил
• Пропан СН3- СН2 –СН3; С3Н7 –пропил
• Бутан СН3- СН2 –СН2 - СН3; С4Н9 – бутил
• Төмендегі қосылыстарды (IUPAC) номенклатурасы бойынша атап көрейік.
• 1 2 3 4 5
• СН3- СН2 –СН2 – СН2- СН3 қалыпты пентан (н-нормальный)
• 1 2 3
• СН3- СН –СН3 2- метил пропан
• |
• СН3
•  
• С2Н5
• 1 2 3 4| 5 6
• СН3- СН2 –СН2 – С- СН2 – СН3 4,4 – диэтил-гексан
• |
• С2Н5

• 4 3 2 1
• СН3- СН –СН - СН3 3 метил- бутанол -2
• | |
• СН3 ОН
• Спирттердің гомолоктарын жүйлік номенклатура бойынша атағанда алдымен радикалды сосын көмірсутектің негізгі тізбегін атап , гидроксил байланысып тұрған көміртек атомының нөмірін көрсетеді . Спирттерде сәйкес көмірсутектердің атына –ол деген жұрнақ қосып айтады және бір немесе бірнеше сутек атомдары гидроксил тобына алмасады.

• Тапсырмалар: /Барлық тапсырмаларды жұмыс дәптерлеріңізге орындаңыздар/
• 1-тапсырма
• Алкандардың гомологтық қатарын молекулалық және құрылымдық формуласын жазамыз
• 2-тапсырма
• Қаныққан бір атомды спирттердің гомологтық қатарын жазамыз
• 3-тапсырма
• Төмендегі қосылыстарды ИЮПАК (IUPAC) жүйелік номенклатурасы бойынша атауларын жазыңыздар және берілген қосылыстардың құрылымдық формулаларын жазыңыздар.
• 1) СН3- СН – СН - СН3
• | |
• СН3 СН3
• 2)
• СН3
• |
• СН3- С – СН - СН3
• | |
• СН3 ОН
• 3) 2-бутил пентан
• 4) 2,2,4 триметилпентан

• Үй тапсырмасы

• Оқулықтан 93 – 97 беттер § 51, § 52 оқу

• Оқулықтағы 95 беттегі 4,5,6 - тапсырмаларды, орындаңыздар