- Субстраттар мен иондар үшін мембраналардың өткізгіштігін өзгерту арқылы және ферменттердің активтілігін өзгерту жолымен әсер ететін гормондар.
- Мысалы, бұл механизм бойынша инсулин әсер етеді.
Қалқанша безі Қалқанша және қалқанша маңы бездерінің гормондары Кальций мен фосфаттар алмасуын реттейтін гормондар: кальцитонин - қалқанша безінде паратгормон - қалқанша маңы безінде түзіледі. - гипокальциемиялық және гипофосфатемиялық әсер көрсетеді.
- Сүйектің резорбциясын тежейді.
Паратгормон - гиперкальциемиялық және гипофосфатемиялық әсер көрсетеді.
- Сүйектің резорбциясын арттырады.
Паратгормон - Сүйектің органикалық заттарының ыдыраун және кальций тұздарының (цитрат және фосфаттар түрінде) сүйектен шығуын күшейтеді.
Бүйректе : - фосфаттардың реабсорбциясын төмендетеді,
- кальцийдің реабсорбциясын жоғарлатады.
Тиреоидты гормондар (Т3, Т4) - қалқанша безінің фолликулярлық жасушаларында түзіледі.
- Бұл гормондар негізгі алмасудың (энергия алмасуын) жылдамдығын, тіндердің өсуін, жетілуін, белоктар, липидтер, көмірсулар алмасуын, су-минерал заттар алмасуын, ОЖЖ, АІЖ қызметін, гемопоэзді, т.б. реттейді.
Қалқанша безінің гипофункциясы Кретинизм Эндемиялық зоб - Таулы аймақтардың тұрғындарында жиі болады, себебі олар ішетін суда, өсімдіктерде йод жетіспейді.
- Тиреоидты гормондардың жетіспеушілігі.
- Сондықтан, ас тұзына, ұнға йод қосады.
Эндемиялық зоб Қалқанша безінің гиперфункциясы: базедов немесе Грейвс ауруы Ұйқы безінің гормондары Инсулин - β-жасушаларында түзіледі.
- Гипогликемиялық, анаболикалық әсер көрсетеді.
- Глюкозаның қаннан жасушаларға түсуін, жасушаларда глюкозаның тотығуын, гликоген, белоктар, липидтер синтезін, липонеогенезді жоғарлатады.
Контринсулярлық гипергликемиялық гормондар - Ұйқе безінің α–жасушаларында глюкагон түзіледі. Ол бауырда гликогенолизді және амин қышқылдар мен глицериннен глюконеогенезді жоғарлатады.
- Бүйрек ұсті безінің милы қабатында адреналин түзіледі. Ол бауырда гликогенолизді күшейтеді.
Глюкокортикостероидтар - Бүйрек ұсті безінің қыртыс қабатының шоғырлы аймағында түзіледі.
- Бұлшық ет, лимфоидтық, дәнекер тіндерінде – белоктардың ыдырауын
- аяқ-қолдарда майлардың ыдырауын, ал бетінде, дененің жоғары жағында майлардың түзілуін күшейтеді.
- Жасушалық мембраналардың өткізгіштігін төмендетеді. Глюкоза мен амин қышқылдардың жасушаларға түсуі тежеледі.
- Бауырдағы амин қышқылдардан глюконеогенез есебінен гипергликемия дамиды.
Қантты диабет (ҚД) Инсулинге тәуелді ( I түрі) -Адам жас болғанда аутоиммундық реакция нәтижесінде инсулин түзетін жасушалар бұзылады. (II түрі) – Жас ұлғайған сайын инсулиннің секрециясы төмендейді немесе инсулин рецепторының сезімталдығы төмендегенде. - Диабеттің ІІ түрімен ауратын адамдар барлық қантты диабетпен ауратын адамдардың 80-90 % құрайды.
- Глюкозаның қандағы қалыпты мөлшері: 3,4-6,1 ммоль/л.
- Бүйректік межесі : 8,8 мМоль/л жоғары.
Қантты диабет кезінде: - гипергликемия, глюкозурия
- гиперкетонемия, кетонурия
- полидипсия (шөлдеу), полиурия
- зәрдің меншікті салмағы жоғарылаған
Қантты диабеттің диагностикасы - Қандағы глюкозаның деңгейін глюкометрмен (портативтік аспап) анықтау.
- Уринарлық глюкотест. Қалыпты жағдайда глюкоза зәрде болмайды.
- Қан плазмасында және зәрде кетон денелерін анықтау.
Достарыңызбен бөлісу: |
