Графика. Орфография. Орфоэпия
Hh атқарады. Сондықтан х және һ дыбыстарының орнына Нһ
жүктеу/скачать 2,09 Mb. Pdf көрінісі
|
Н.-Уәлиев-МОНОГРАФИЯ
| Hh
атқарады. Сондықтан х және һ дыбыстарының орнына Нһ жазылады. Мысалы, ha , jaha , hor ogra , habar, ga har, qaharman . - ль дыбыстар тіркесі бар шетел сөздерінің орфографиясы. Шет тілінен енген альт, альтернация т.б. терминдердің дыбыстық құрамындағы - ль тәрізді жіңішке дауыссыздармен келеді. Қазақ тілі дауыссыздарының жуан/жіңішке инварианттары жоқ. Айтылымда дауыссыздардың жуан/жіңішкелігі дауыстылардың жуан/жіңішкелігіне байланысты. Альт, альтернация, альфа, альтиметр, факультет, фольклор, вальс, ансамбль тәрізді едәуір терминдік атауларда дауыссыз дыбыстардың жіңішкелік тұрпатын дауыстының билігімен жазу тиімді болып табылады. Мысалы: á , á r a s a, á a, á r, á , оr, á s, á sa b т.б. Өйткені, А.Байтұрсынұлы айтқандай, дауыссыздардың жуан-жіңішкелігі дауыстылардың билігінде болады. Ь белгісімен жазылған сөздердің емлесі жеке қарастырылады. Себебі ь белгісі әрдайым түсіріліп жазылмайды, кейде орнына қосымша и немес е дыбыстарының қажеттілігі байқалады. Мысалы, барьер - bar r ( barer emes ), интерьер - r r ( r r emes ), рельеф - r ( relef emes), пьеса - sa ( pesa emes), курьер - r r ( r r emes). Бильярд, коньяк, итальян, фортепьяно сияқты сөздерде «ь» белгісінен кейінгі я латыннегізді әліпбиде а әріп тіркесімен таңбаланады. Мысалы, билиард - b ar , италиан - a a , фортепиано - or a o. Ст дауыссыздарының сөз аяғында келуі қазақ тілінің дыбыстық заңымен үйлесе қоймайтыны белгілі. Мысалы, анархист, социалист, журналист, коммунист, формалист, манифест т.б. қоғамдық-саяси, ғылыми терминдер идеологиялық қысым бойынша орыс тілінің емле ережесімен жасалды. Бірақ қосымша жалғанғанда анархиске, социалиске, журналиске, коммуниске, формалиске, манифеске делініп, қазақ тіліне біршама икемделеді. Дегенмен бұндай терминдерді a arh s, sos a s, j r a s, o s, or a s, a s, s o s, rogra s, s ara s, r s деп, тіл заңдылығына толық икемдеп жазу тиімді болмақ. лл, сс, мм дыбыстар тіркесіне біткен сөздердің бір сыңары түсіріліп жазылады. Сонымен қатар, класс, металл, прогресс , грамм, берилл, масс- медиа, конгресс-холл, пресс-релиз т.б. атаулардың да орфографиялануын ережеде қайта қарау керектігі – сөз аяғының «геминант» дыбыстарға аяқталуы қазақ тілінің дыбыстық заңымен сәйкеспейтіндіктен,болашақ ережеде бұндай терминдер клас - as, метал - a , прогрес - rogr s, грам - gra ,берил - b r , мас-медиа - mas- a, конгрес-хол - kongres-ho , прес- релиз - pres-r z түрінде орфографиялануы қажет, өйткені сөздің жазылуын «қызметсіз» тұрған басы артық әріптерден арылтуды орынды деп есептейміз. Сөз аяғында [ жүктеу/скачать 2,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|