Графика. Орфография. Орфоэпия
у ] дыбысы дауыстылардан соң жалаң [ у
жүктеу/скачать 2,09 Mb. Pdf көрінісі
|
Н.-Уәлиев-МОНОГРАФИЯ
| у
] дыбысы дауыстылардан соң жалаң [ у ] болып, айтылымда [ тау ], [ дәу ] түрінде дыбысталады, жазылымы да солай. Ал дауыссыздан соң келсе, [ ұу ], [ үу ] түрінде [ тұу ], [ түзүу ] болып айтылады, тұу деп жазылса да, ту деп жазылса да әртүрлі оқылмайды, айтылымдарында айырма жоқ. Сондықтан кезінде А.Байтұрсынұлының төте жазуындағы бұл үлгі (1912 ж.) кирилше әліпбиде тиянақ тауып, дәстүрге айналды. Өйткені қосарлап таңбаланса да, даралап таңбаланса да айтылымында, А.Байтұрсынұлы атап көрсеткендей, еш айырма жоқ. Екіншіден, жазу-сызуға қойылатын жинақылық, ықшамдылық талабына сай келетіндіктен, аталмыш дыбыс тіркестерінің дара түрде таңбалануы дәстүрге айналды. Ендігі жерде қазақ жазуының латын әліпбиіне көшуімен байланысты шұбалаңқылыққа ұрынбау үшін А.Байтұрсынұлы көрсетіп берген үлгіге артықшылық берудің қажет дейтін дәстүрлі пікір бар. Сондай-ақ жазудағы аталмыш дәстүрлі норманы қайта қарау керек, дыбыстар, морфемалардың буын жігі әріп тасасында бүркеленбей жазылуға тиіс дейтін де пікір жоқ емес. Мысалы, қыйын, жабұу, кійім, т.б. Дәстүрлі бірінші пікір бойынша ұйыту, киіну, тарихи, кейіту тәрізді т.б. сөздер латын әліпбиімен төмендегіше орфографияланады : (6 таңба) sa as (7 таңба) (7 таңба) á (6 таңба) ar h (8 таңба) a (7 таңба) (10 таңба) (7 таңба) a (8 таңба) Ал екінші пікір бойынша бұл типтес сөздер латын әліпбиінде қосар әріппен төмендегіше орфографияланады: ( 5 таңба) sa as ( 6 таңба) ( 5 таңба) a ( 4 таңба) ar h ( 6 таңба) a ( 5 таңба) ( 8 таңба) ( 6 таңба) a ( 6 таңба) Сондықтан екі тел дыбысты бір әріппен жиын, суар деп орфографиялауды дәстүрлі норма бойынша теріске шығарумен келісе қоюға болмайды. Ерін қатысы жағынан [ жүктеу/скачать 2,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|