СӨЖ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
СӨЖ 1. Археология зерттеулерінің тарихы
Мақсаты: ХҮІІІ-ХХ ғғ. аралығындағы археологиялық зерттеулер мен зерттеушілер және археологиялық зерттеу нысандары бойынша толық мағлұмат алу
Негізгі сұрақтар:
ХҮІІІ ғ. зерттеулер
ХІХ-ХХ ғғ. Зерттеулер
Әдістемелік нұсқау: Европадағы алғашқы археологиялық зерттеулер (ХҮІІІ ғ.). Ресейде археологиялық зерттеулердің басталуы (ХҮІІІ ғ.). ХІХ-ХХ ғасырлардағы археология. Ежелгі Шығыс өркениеттерінің ашылуы. Антик өркениетін зерттеу. Америкадағы үндіс өркениеттерінің ашылуы. Европа, Азия мен Африкада тас ғасырының зерттелуі. Европа қола ғасырының зерттелуі. Евразия ертетемірінің зертелуі. Евразия ортағасырлық мәдениеттерін зерттеу. Ресей археологиясы. Қазақстан археологиясы дамуының кезеңдері. Орта Азия археологиясы. Қытай археологиясы. Моңғолия археологиясы.
Әдебиеттер:
Археология зарубежной Азии М., 1986.
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Исин А.И. Шыңғыстау, Берел, Шілікты, Абыралы: 1999-2003 жж. Археологиялық зерттеулер. Семей, 2004.
Қазақстан тарихы. А., 1-том. 2010.
СӨЖ 2. Археологиялық ескерткіштер және олардың түрлері
Мақсаты: Ескерткіш түрлерінің ең басты ерекшеліктері. Археологиялық ескерткіштердің түрлері: петроглифтер, қоныстар, тұрақтар, жерлеу орындары, қалалар мен елді мекендер туралы түсініктерін қалыптастырып, археологиялық ескерткіштерді зерттеудің кезеңдері жайлы мәліметтер алу.
Негізгі сұрақтар:
Петроглифтер
Қоныстар
Тұрақтар (үңгірлер)
Жерлеу орындары
Қалалар мен елді мекендер
Әдістемелік нұсқау: Қазақстандаңы археологиялық ескерткіштерді түрі сен сипатына, айырмашылықтары мен ерекшеліктеріне қарай талдау. Соымен қатар археологиялық ескерткіштердің негізгі түріне жататын: петроглифтер, қоныстар, тұрақтар, жерлеу орындары, қалалар мен елді мекендер туралы түсінік қалыптастыру үшін үшін көрекі құралдар мен аудио, видео материалдар арқылы берілуі керек.
Әдебиеттер:
Авдусин Д. Археология. М., 2001
Мартынов А.И. Археология СССР М., 1982.
Гарди Жан-Клод . Теоретическая археология М., 1983.
Елеуов М. Археологиялық зерттеулердің әдістері. Түркістан, 2006.
Археология зарубежной Азии М., 1986.
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
СӨЖ 3 тақырып. Тас ғасыры археологиясы
Мақсаты: Тас кезеңінің археологиялық кезеңдері мен ескерткіштері, олардың орналасқан аймақтары туралы жан-жақты мағлұмат беру.
Негізгі сұрақтар:
Тас ғасыры және оның хронологиялық кезеңдері.
Төменгі ертетас дәуірнамасы мен сипаттамасы.
Қазба адамдар тарихы.
Әдістемелік нұсқау: Пікір таласта Қазақстандағы тас ғасыры ескерткіштері тақырыбын қарастыра отырып, ерте, орта жаңатас ескерткіштерін, тас индустриясысы жайында мағлұматты игеру мақсаттарын объективті түрде саралауға себепші болады және сабақ өткізу барысында студенттің белсенділігін нығайтады. Плейстоценнен голоценге өту. Мұзбасудың шегінуі. Оңтүстік Қазақстанның мезолит ескерткіштері. Материалдық мәдениетке сипаттама. Табиғат жағдайлары мен еңбек құралдарының әсерінен шаруашылықта болатын өзгерістердің археологиялық деректермен дәлелденуі. Тұрмыста садақ пен жебенің пайда болуы. Тас еңбек құралдары: микролиттер мен макролиттер. Тобыл, Нұра, Ертіс өзендері жағаларындағы ескерткіштер. Еңбек құралдарындағы айырмашылықтар. Мезолиттің тарихи орны мәселелеріне назар салып, саралау қажет.
Әдебиеттер:
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Авдусин Д.А. Полевая археология СССР М., 1980.
Гарди Жан-Клод . Теоретическая археология М., 1983.
Елеуов М. Археологиялық зерттеулердің әдістері. Түркістан, 2006.
Алпысбаев Х.А. Памятники нижнего палеолита Южного Казахстана А., 1979.
СӨЖ 4. Қазақстандағы қола ғасыры
Мақсаты: Қола ғасырының дәуірнамасы мен сипаттамасы, Орталық Қазақстан ескерткіштері, Шығыс Қазақстан ескерткіштері,Солтүстік және Солтүстік Батыс Қазақстан, Арал өңірі, Онтустік Қазақстан мен Жетісудағы қола, қола қоныстарының мүлкі, қола молаларының мүлкі, қола козелері, егіншілік, тау – кен ісі мен металлургия құралдары, қола ғасырының құрылуы, қола ғасырының әшекейлері, қола ғасырының ескерткіштері жайлы дерек көздері арқылы мағлұмат алу.
Негізгі сұрақтар:
Қола ғасырының дәуірнамасы мен сипаттамасы
Орталық Қазақстан ескерткіштері
Шығыс Қазақстан ескерткіштері
Солтүстік және Солтүстік Батыс Қазақстан
Арал өңірі, Онтустік Қазақстан мен Жетісудағы қола
Егіншілік, тау – кен ісі мен металлургия құралдары
Қола ғасырының ескерткіштері
Әдістемелік нұсқау: Қола ғасырының жалпы сипаттамасы және кезеңдерге бөлудің дамуы: малды бағып өсіру, жайылымдық-жайлауда өсіру, көшпелі мал өсірушілікке ауысу. Патриархат. Мүлік теңсіздігі, жеке отбасының пайда болуы. Этникалык қауымның дамуы.
Қазақстан территориясындағы Андронов жене Беғазы-Дәндібай мәдениеті. Үй кәсіпшілігі, -тұрғын үй шаруашылығы, дін және өнер. Археологиялық ескерткіштер (қоныстар, молалар, рудниктер, петроглифтер). Тасты бұлақ, Атасу, Таутары, Таңбалытас т.б. Артефактілер типологиясы. Ескерткіштердің тараған территориясы.
Керамика. Қола қорыту өндірісінің жоғары дәрежесі. Қолөнершілер мамандығының бөлінуі. Сазбалшықтан шеңбер жасаудың пайда болуы. Жерлеу салты. Ботай, Тоқсанбай алғашқы қала үлгілері.
Әдебиеттер:
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Елеуов М. Археологиялық зерттеулердің әдістері. Түркістан, 2006.
Археология зарубежной Азии М., 1986.
Маргулан А., Акишев К., Оразбаев А., Кадырбаев М. Древняя культура Центрального Казахстана А., 1966.
Сорокин В.С. Могильник бронзовой эпохи Тасты-Бута в І в.в Западном Казахстане. М.-Л., 1962.
Черников С. Восточный Казахстан в эпоху бронзы. М., 1960.
СӨЖ 5. Қазақстандағы ертетемір
Мақсаты: Тасмола мәдениеті, Майенер, Берел, Құлажорға ескерткіштері, Солтүстік және Солтүстік – Батыс Қазақстанның ертетемірі, Арал аймағындағы ертетемір, Онтүстік Қазақстан мен Жетісудың ертетемірі ескерткіштері жайында түсінік қалыптастыру.
Негізгі сұрақтар:
Тасмола мәдениеті
Майенер, Берел, Құлажорға ескерткіштері
Солтүстік және Солтүстік – Батыс Қазақстанның ертетемірі
Арал аймағындағы ертетемір
Онтүстік Қазақстан мен
Жетісудың ертетемірі ескерткіштері
Әдістемелік нұсқау: Ерте темір дәуірі. Көшпелі мал шаруашылығына жаппай өту. Тасмола мәдениеті, Майенер, Берел, Құлажорға ескерткіштері. Ерте темір дәуіріндегі тайпалар. Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері тасмола мәдениеті. Орталық Қазақстанды мекендеген тайпалар. Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірі.
Әдебиеттер:
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Акишев К.А. Курган Иссык. М., 1978.
Өмірбекова М. Скифтер мен сақтар мәдениеті. А., 2003.
Самашев З., Жумабекова Г., Базарбаева Г., Сунгатай С. Берел. А., 2000.
Черников С. Загадка Золотого кургана М., 1965.
СӨЖ 6. Сақ мәдениеті
Мақсаты: Сақ ескерткіштері, Бесшатыр қорғаны, Есік қорғаны, Берел обалары, сақтардың тұрмыс заттары мен әшекейлері, сақтардың құралдары мен қарулары, сақ қоныстары туралы жалпы түсінік қалыптастыру.
Негізгі сұрақтар:
Сақ ескерткіштері
Бесшатыр қорғаны
Есік қорғаны
Берел обалары
Сақтардың тұрмыс заттары мен әшекейлері
Сақтардың құралдары мен қарулары
Сақ қоныстары
Әдістемелік нұсқау: Үйсіндер және қаңлылар (Б.з.б. П - б.з.Ү ғ.ғ.). Сақтардың мәдени-тарихи мұрасын қабылдап жалғастырған үйсіндер мен каңлылар және савраматтар-сарматтар. Үйсіндер мемлекеті Жетісуда, қаңлылар мемлекеті Сырдарияда. Соғыс жүйесі. Соғыс және мемлекеттік ұйымдардың негізі - рулық-тайпалық құрылым. Үйсіндер мен каңлылардың Қытаймен, ғұндармен, Орта Азия мемлекеттерімен саяси және этномәдени байланыстары.
Әдебиеттер:
Акишев А.К. Искусство и мифология саков. А., 1984.
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Акишев К.А. Курган Иссык. М., 1978.
Өмірбекова М. Скифтер мен сақтар мәдениеті. А., 2003.
Самашев З., Жумабекова Г., Базарбаева Г., Сунгатай С. Берел. А., 2000.
Черников С. Загадка Золотого кургана М., 1965.
СӨЖ 7. Үйсін мен қаңғұй екерткіштері
Мақсаты: Үйсін ескерткіштері, Қаңғұй ескерткіштері, еңбек құралдары, қарулары, тұрмыс заттары мен әшекейлері жайында түсінік беру.
Негізгі сұрақтар:
Уйсін ескерткіштері
Қаңғұй ескерткіштері
Еңбек құралдары
Қарулары
Тұрмыс заттары мен әшекейлері
Әдістемелік нұсқау: Үйсіндер және қаңлылар (Б.з.б. П - б.з.Ү ғ.ғ.). Сақтардың мәдени-тарихи мұрасын қабылдап жалғастырған үйсіндер мен каңлылар және савраматтар-сарматтар. Үйсіндер мемлекеті Жетісуда, қаңлылар мемлекеті Сырдарияда. Соғыс жүйесі. Соғыс және мемлекеттік ұйымдардың негізі - рулық-тайпалық құрылым. Үйсіндер мен каңлылардың Қытаймен, ғұндармен, Орта Азия мемлекеттерімен саяси және этномәдени байланыстары.
Әдебиеттер:
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Взаимодействие кочевых культур и древних цивилизаций А., 1989
Грач А.Д. Древние кочевники в центре Азии А., 1980.
СӨЖ 8. Ежелгі түркілердің археологиясы
Мақсаты: Ежелгі түркілер ескерткіштері, Түркі молалары, Түркі қарулары мен тұрмыс заттары, тас тұғырлар туралы деректерді жан-жақты талдау
Негізгі сұрақтар:
Ежелгі түркілер ескерткіштері.
Түркі молалары
Түркі қарулары мен тұрмыс заттары.
Тас тұғырлар
Әдістемелік нұсқау: Түрік қағанаты (552-603 жж.)- Евразиядағы тұңғыш көшпелі империя. Түрік тарихы және ғүндар мемлекеті. Түріктер және ғүндардың мемлекеттік, мәдени дәстүрлері. Қазақстан Түрік қағанатының құрамында. Қағанат шекараларының Иранға, Солтүстік Кавказға және Қара теңіз жағалауларына дейін ұлғайтуы. Византия, Иран жене Қытаймен қарым-катынасы. Қағанаттың екіге бөлінуі. Батыс-Түрік қағанатының (603-704 жж.) саяси тарихы. Соғыс-әкімшілік жүйесі, этноәлеуметтік құрылымы. Тайпалық иерархия. Батыс-Түрік кағанатының әлсіреуі. Әулеттердің ауысуы.
Әдебиеттер:
Археологические памятники Казахстана А., 1977.
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Досымбаева А. Мерке – священная земля тюрков Жетысу. А., 2002.
Ермоленко Л.Н. Каменные изваяния Казахстанских степей. Н., 2004.
Шер Я. Каменные изваяния Семиречья. М., 1966.
СӨЖ 9. Ортағасырлық түркілер археологиясы
Мақсаты: Жерлеу ғурпы, тас тұғырлар, қарулары, тұрмыс заттары мен әшекейлері, ат әбзелдері туралы түсінік беру
Негізгі сұрақтар:
Жерлеу ғурпы
Тас тұғырлар
Қарулары
Тұрмыс заттары мен әшекейлері
Ат әбзелдері
Әдістемелік нұсқау: Түркеш қағанаты (704-756 жж.) Түркештердің Орта Азиядағы Тан әулетімен, арабтармен күресі. Арабтар Оңтүстік Қазақстанда. Қытай шапқыншылығы. 751 ж. Таластағы тарихи шайқас. Түркеш қағанатының құлдырауы. Осымен Түрік қағанаты тарихы аяқталды, оның орнына Жетісуда Қарлұқ мемлекеті (756-940 жж.), Сырдарияда Оғыздар державасы (ІХғ. басы-ХІғ.) құрылды. Қарлұқтар, оғыздар, қимақтар - ерте түрік мемлекеттік дәстүрлерді жалғастырушылар.
Әдебиеттер:
Взаимодействие кочевых культур и древних цивилизаций А., 1989
Бернштам А.К. Историко-археологические очерки Центрального Тянь-Шаня и Памиро-Алая М.-Л., 1952.
Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана. А. 1994.
Досымбаева А. Мерке – священная земля тюрков Жетысу. А., 2002.
Ермоленко Л.Н. Каменные изваяния Казахстанских степей. Н., 2004.
СӨЖ 10. Ортағасырлық Қазақстан қалалары
Мақсаты: ҮІ-ҮІІ ғғ. қалалар, ХІІІ-ХҮ ғғ. қалалар, ХҮІ-ХІІІ ғғ.қалалар, Отырардағы қазба жұмыстары, Ортағасырлық Қазақстанның сәулет өнері ескерткіштері туралы түсінік қалыптастыру.
Негізгі сұрақтар:
ҮІ-ҮІІ ғғ. қалалар
ХІІІ-ХҮ ғғ. қалалар
ХҮІ-ХІІІ ғғ.қалалар
Отырардағы қазба жұмыстары
Ортағасырлық Қазақстанның сәулет өнері ескерткіштері
Әдістемелік нұсқау: Қазақстанның қалалық мәдениеті. Қала мен даланың өзара байланысы. Қазақстанның түрлі аймақтарындағы қалалардың құрылымы. XVII ғ. - XVIII ғ. басында мәдениетінің кері кетуі, оның себептері. Қала құрылысындағы өзгерістер. Тұрғын үйлер.
Әдебиеттер:
Акишев К.А., и др. Отрар в ХІІІ-ХҮ вв. А., 1987.
Байпаков К.М. Средневековая городская культура Южного Казахстана и Семиречья (ХІ- начало УІІ вв.) А., 1986.
Байпақов К.М. Қазақстанның ежелгі қалалары. А., 2005.
Грошев В.А. Ирригация Южного Казахстана в средние века А., 1985.
Самашев З. С. Сарайшық. А., 2001.
БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Аралық бақылау жұмысының сұрақтары
І нұсқа.
1. Төменгі ертетас тас индустриясы
2. Ортатас тас индустриясы
3. Қола ғасырының ескерткіштері
4. Үйсін ескерткіштері
5. Түркілер археологиясы (ҮІ-ҮІІІ ғғ.)
ІІ нұсқа.
1. Жоғарғы ертетас тас индустриясы
2. Мыстытас индустриясы
3. Сақ ескерткіштері
4. Қаңлы ескерткіштері
5. Отырардағы қазба жұмыстары.
Емтихан сұрақтары
Археология және оның бөлімдері
Қазақстандағы мыстытас мәдениеттері
ХҮІІІ ғ. Археологиялық зерттеулер
Қола ғасырының уақытнамасы мәдениеттері
ХІХ ғ. Археологиялық зерттеуер.
Ерте қола және оның сипаттамасы
ХХ ғ. археология
Андронов мәдени ескерткіштері және оның негізгі белгілері.
Археологиялық деректемелер.
Андронов мәдениетінің даму кезеңдері мен нұсқалары.
Археологиялық ескерткіштер
Археологиялық барлауға дайындық
Андрондық құралдар, қару түрлері және әшекейлер
Археологиялық барлаудың түрлері
Қазба алдындағы жұмыстар
Қоныстарды қазу
Бегазы-Дәндібай мәдениетінің археологиялық сипаттамасы
Қорғандарды қазу.
Қазақстан қола ғасырының ескерткіштері (аймақтар бойынша)
Археологиялық уақытнама әдістері.
Ертетемір және оның сипаттамасы
Затты далалық және лабораториялық жағдайда сақтау
Сақ тайпаларының қорымдары
Археологиялық ескерткіштер және барлау.
Сақ тайпаларының құралдары, қару және тұрмыс заттары.
Тас ғасырының археологиялық дәуірнамасы
Сақтардың «аңдық стилі»
Қазба адамдар
Шығыс Қазақстанның ертетемір ескерткіштері
Олдувай құралдары
Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның ертетемір ескерткіштері
Ашель қуралдары
Мустье құраладры
Сарматтадың археологиялық мәдениеттері
Қазақстандағы төменгі ертетас ескерткіштері
Ғундардың археологиялық ескерткіштері
Көне үйсіндер археологиясы
Қазақсандағы жоғарғы ертетас ескерткіштері
Қаңлылар археологиясы
Ортатас құралдары
Көне түркілер, түргештер мен қарлұқтар археологиясы
Қазақстандағы ортатас ескерткіштері
Ортағасырлық Қазақстан қалалары және олардың зерттелуі
Жанатастың археологиялық сипаттамасы
Қазақстан ертетасының зерттелуі
Қазақстандағы жаңатас ескерткіштері
Қазақстан қола ғасырының зерттелуі
Мыстытастың археологиялық сипаттамасы
Тасмола мәдениеті
Қазба адамдар туралы ғылыми түсінік
Қола ғасыры антропологиясы
Алғашқы қоныстану кезеңдердегі табиғат
Сақтардың мал шаруашылығы
Алғашқы қоныстану кезеңдері
Сақтардың егіншілігі, кен өндірісі, қолөнері.
Қазақстанның төменгі ертетас ескерткіштері
Сақтардың саяси тарихы.
Жоғарғы ертетас дәуірнамасы
Сақтардың діни-нанымдары
Қазақстанның жоғарғы ертетас ескерткіштері
Сақтардың қоғамдық құрылысы
Қазақстандағы ортатас мәдениеттері
Сақтардың өнері
Қазақстандағы жаңатас сипаттамасы
Савромат, сармат тайпалары
Тас ғасырының мәдениеті
Қазақстандағы мыстытас (энеолит)
Үйсіндердің археологиялық ескерткіштері
Ботай мәдениеті
Қазақстанның қола ғасыры. Дәуірнамасы мен сипаттамасы
Қола ғасырының мал шаруашылығы
Ортағасырлардағы Қазақстанның экономикалық және саяси өмірдегі “Жібек жолының” алған орны.
Қола ғасырының егіншілігі
Қола ғасырының кен ісі мен металлургиясы.
Қола ғасырының діні наным-сенімдері
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ
Мәдени қабаттың стратиграфиясын анықтау үшін
А. Шаршылар В. Тік бұрышты тексеру
С. Құрылысты аласарту Д. Шурф пен траншея салу Е. Секторға бөлу
Өрнек қиғаш сеткамен (тормен) салынған
А. Петров ыдыстары В. Федоров ыдыстары
С. Алакөл ыдыстары Д. Сақтар керамикасы Е. Үйсіндер ыдыстары
Далалық белдеудегі қола ғасыр мәдениетінің бірі:
А. Фатьянов В. Афанасьев
С. Катакомба Д. Аану Е. Майкоп
Ортасармат (Суслов) кезеңі:
А. Б.э.д. ҮІ-ІҮ ғғ. В. Б.э.д. ІІ-ғ. б.э Іғ.
С. Б.э.д. ІҮ-ІІІ ғғ. Д. Б.э.д. ІІ-ІҮ ғғ. Е. ІҮ-Ү ғғ.
Ежелгі көшпелілердің археологиясымен шұғылданды:
А. Томсен, Ворсо, Мортилье В. Граков, Руденко, Ақышев
С. Уваров, Забелин, Сизов Д. Окладников, Лиси, Алпысбаев
Е. Алпысбаев, Бернштам
Атпен бірге жерлеу:
А. Фатьяновтықтар В. Түркілер
С. Қарасұқтар Д. Печенегтер Е. Андрондықтар
Шағын тас қорғандар астында шалқасынан жатқызып жерлеу. Төрт түрлі, оның бірі әбзелдермен бірге жерлеу:
А. Ғұндар В. Сарматтар
С. Үйсіндер Д. Түркілер Е. Моңғолдар
Солтүстік Шығыс Жетісу қалалары:
А. Женд. Янгикент В. Талхыз. Лабан
С. Теқабкет Д. Аспара. Мерке Е. Бұрала. Навакер
Еуразияның Орта белдеуіндегі ерте қола:
А. Б.э.д. ІҮмңжқ-б.э.д. ІІІ мңжқ басы
В. Б.э.д. ІІІ мңжқ бірінші жартысы
С. Б.э.д. ІІІ мңжқ екінші жартысы – б.э.д. ІІ мңжқ басы
Д. Б.э.д. ІІ мңжқ ортасы Е. Б.э.д. І мңжқ басы
Бөрене қималарын жерлеуде қолдану
А. Жетісу сақтары В. Қаратау неантроптары
С. Сарматтар Д. Тасмолалықтар Е. Андрондықтар
Қауыншы мәдениетін қалдырды:
А. Сақтар В. Үйсіндер
С. Қаңғұйлар Д. Қыпшақтар Е. Қарлұқтар
Мүлкі ең бай қорғандардың бірі ( қола ғасыры)
А. Есік В. Майкоп
С. Тасмола Д. Беғазы Е. Аржан
Таңбалы, Қойбағар, Арпаөзен…..
А. Тас тұғырлар В. Петроглифтер
С. Көсенелер Д. Жерлеулер Е. Кенттер
Қаратал, Жетісу, Іле кезеңдері:
А. Ғұндар В. Үйсіндер
С. Йозылар Д. Сақтар Е. Сарматтар
Ерте ашель
А. 2,5 млн-800 мың жыл бұрын В. 200-140 мың жыл бұрын
С. 800-400 мың жыл бұрын Д. 100-70 мың жыл бұрын
Е. 70-40 мың жыл бұрын
Нуклеустан пышақ тәрізді қалақтар сындырып алу техникасының шығуы:
А. Төменгі ертетас В. Мезолит
С. Жоғарғы ертетас Д. Неолит Е. Қола ғасыры
Қаратаудағы ертетас ескерткіші:
А. Арыстанды В. Қанай
С. Қойбағар Д. Семізбұғы Е. Құдайкөл
Су асты археологиясын бастаушылардың бірі:
А. Лэйярд В. Фиорелли
С. Пуадебар Д. Алькубиерре Е. Томсен
Сотүстік Қазақстан қола ғасыры ескерткіштерін зерттеуші:
А. Зданович В. Клапчук
С. Черников Д. Медоев Е. Алпысбаев
Крит аралындағы Кносс сарайын ашты:
А. Шлиман В. Лэйярд
С. Фиорелли Д. Эванс Е. Картер
Новоникольское, Свинчатка, Пещера ( Үңгір):
А. Шығыс Қазақстанның жоғарғы ертетас ескерткіштері
В. Оңтүстік Қазақстанның жоғарғы ертетас ескерткіштері
С. Оңтүстік Қазақстанның жаңатас ескерткіштері
Д. Орталық қазақстанның ертетас ескерткіштері
Вишневка, Алексеевское, Садчиковское
А. Ортатас В. Жаңатас
С. Қола ғасыры Д. Ертетемір Е. Орта ғасырлар
Ортағасырлық қыпшақтар ескерткіштерінің көбі:
А. Орталық қазақстан В. Шығыс Қазақстан
С. Оңтүстік Қазақстан Д. Жетісу Е. Солтүстік Қазақстан
Достарыңызбен бөлісу: |