Гїл жјне оныѕ ќўрылысы

ГҮЛ және оның құрылысы

• Дала көркі сан алуан гүлімен,
• Құстың көркі сайрайтұғын үнімен.
• Табиғаттың тарылтпайтын тынысын,
• Жердің көркі жарық сәуле Күнімен.
• Гүлді көрсек жадырайды жанымыз,
• Гүлдерменен салтанатты сәніміз.
• Қызыл, сары, көк гүлдер бар сан алуан,
• Сол гүлдерге арналады әніміз!
• (Р.Сәтімбеков.)

ГҮЛ - КӨБЕЮ МҮШЕСІ

• Гүл — тек жабықтұқымды өсімдіктерде (гүлді өсімдік) ғана пайда болатын өсуі шектелген, түрі өзгерген
• қысқарған өркен.
• Гүл — өсімдіктің көбею мүшесі. Ол бірнеше бөліктерден тұрады

ГҮЛДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

• АТАЛЫҚ

• АНАЛЫҚ

• КҮЛТЕ

• ТОСТАҒАНША

• ГҮЛТАБАН

• ГҮЛСАҒАҚ

ГҮЛ ҚҰРЫЛЫСЫНЫҢ СЫЗБАСЫ

• Күлте

• Аналық

• Аталық

• Тостағанша

• Гүлтабан

• Гүлсағақ

АНДРОЦЕЙ

• аталық

• күлте

• тостағанша

• тозаң

• Өсіп келе жатқан
• тозаң

• АТАЛЫҚ

ГИНЕЦЕЙ - АНАЛЫҚ

• Жұмыртқа жасуша

• Тұқымбүршік

ЖАЙ ГҮЛСЕРІК

• Гүлсерік тостағанша мен күлте
• жапырақшадан тұрады. Гүлсерік жай
• және қос деп бөлінеді.
• Жай гүлсерікте тек тостағанша немесе
• тек күлте
• жапырақшалар ғана болады.

Жай және қос гүлсерікті гүлдердің құрылысы

• Аналық ауыз

• мойын

• тозаңқап

• Аталық жіпшесі

• күлте

• жапырақша

• Аналық түйін

• тостағанша

• гүлсағақ

• гүлтабан

АНАЛЫҚТЫҢ ГҮЛДЕ ОРНАЛАСУ ТҮРЛЕРІ

• жоғары

• Жартылай
• Төмен

• Төмен

Қысқаша анықтамалар

• Тостағанша мен күлтені қосып гүлсерік деп атайды.
• Гүлде тостағанша мен күлтенің біреуі ғана болса, жай гүлсерікті гүл, ал екеуі де болса, қос гүлсерікті гүл дейді.
• Гүлде тек аталық немесе аналық болса, оны дара жынысты гүл деп атайды.
• Гүлде аталық пен аналықтың екеуі де болса, қос жынысты деп атайды.
• Гүлде тек аталық болса, аталық гүл, тек аналық болса, аналық гүл деп атайды.
• Аналық пен аталық бір өсімдікте орналасса, бір үйлі, аналығы мен аталығы әр өсімдікте орналасса, екі үйлі өсімдіктер деп атайды.
• Егер гүлсерігінің пішіні бірдей болса, дұрыс гүл (қызғалдақ, алма, т.б.), гүл серіктерінің пішіні ір түрлі болса, бұрыс гүлдер деп аталады.

КҮЛТЕЛЕРІ ӘР ТҮСТІ БІР ГҮЛ

• Көк кекіренің бұрыс гүлі
• (тостағаншасы
• түкке айналған)

• Қызылшаның жай
• гүлсерікті (күлтесі жоқ,
• аналығы жоқ)
• аталық гүлі

• Картоптың қос гүлсерікті
• (тостағанша, күлтесі бар)
• қос жынысты гүлі

• Талдың аталық (1) және
• аналық (2) реңсіз гүлдері

“САҒАТ” ГҮЛДЕР

• Дүние жүзіндегі ең алып гүл - арнольда раффлезиясы.
• Ол Индонезияның Суамтра аралында өседі.
• Бұл паразитті тіршілік ететін өсімдік.
• Тропиктік қалың орманда басқа ағаштың тамыры мен сабағына жабысып өседі. Сабағы мен жапырағы болмайды, тек тамыры мен үлкен гүлі ғана болады.

• Қазақстанның суларында
• гүлдеген кезде сән беретін
• тұңғиық өсімдігі өседі. Гүлдері
• үлкен, өте әдемі, су бетінде қалқып тұрады.
• Қосжынысты, қос гүлсерікті.
• Аналығының мойны болмайды,
• бірден жатынға бекінеді.

• Ақтұңғиық

ЖҰМБАҚТАРДЫ КІМ ТЕЗ ШЕШЕДІ?

• Бір орында топтасқан майда гүлдер,
• Жиды екен бір орынға оны кімдер?
• Алыстан көрінеді бірден көзге,
• Бояуы сан алуан ұсақ бүрлер.
• (Шешуі.........)

• Аналық та, аталық та бір гүлде,
• Ажырасып көрген емес ол мүлде.
• Жарасымды жазылмайтын жұптары,
• Ондай гүлді көріп жүрміз әр күнде.
• (Шешуі.............)

• Тозаң келіп соған ғана түседі,
• Бірте бірте одан жеміс піседі.
• Гүл ішінде мәңгі оның тұрағы,
• Аузы, мойны, жатыны анық болса да,
• Болмайды оның мұрны мен құлағы.
• (Шешуі......)

Сөзжұмбақ. “Т"

• Т" әрпінен басталатын гүлге қатысты сөздерді тауып жазыңдар!
• 1. Гүлдің тостағаншасы мен күлтесінің атауы. 2. Гүл бөлімінің жіңішкерген жері. 3. Ұсақ гүлдердің топтанып орналасуы. 4. Қысқарған сабақтан өсіп шығатын, бір ғана буын аралығынан тұратын, ұшы гүл немесе гүлшоғырмен бітетін сабақша. 5. Гүлдің барлық бөлімдері орналасатын орны. 6. Ашылмаған бітеугүлдің екінші аты.