Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет148/165
Дата14.12.2021
өлшемі4,15 Mb.
#126269
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   165
th, sh, ch, 
ng, ph
 gibi digraflar yer almış oldu. Büyük ihtimalle İngiliz dilinden esinlenilen bu tercihlerin 
fonetik temeli nedir? Bilindiği üzere, İngiliz alfabesinde 26 harf vardır. Bu 26 harf içerisinde 
digraf  yoktur;  harf  terkiplerinin  okunuşu  ile  ilgili  İngilizce’nin  fonetik  kuralları  vardır. 
Dolayısıyla yeni bir alfabe seçiminde, belirli bir alfabe esas olarak alınmamalıdır. Bugünlerde, 
yeni Latin alfabelerine geçiş aşamalarında tarihî ve siyasî şartlar dikkate alınmadan, 1924-
1929 yıllarında Türk halkları için hazırlanan ve uygulanan örnekler esas alınmıştır. Sovyet 
dönemindeki Kiril alfabelerinin, Türk halklarının bir birini okuyamayacak ve anlayamayacak 
bir şekilde, bilinçli olarak hazırlanmış olduğu, bugün artık bir sır değildir. Dolayısıyla o 
dönemde Latin kaynaklı alfabenin Kazak Türkçesi’ne uygulanması, dil ve işlerlik bakımından 
son  derece  sathi  olmuştur,  çünkü  bu  alfabenin  siyasî  çevreler  tarafından  geçici  olduğu 
bilindiği için üzerinde fazla durulmamıştır. Tek fonolojik hedef, akraba dillerin alfabelerinin 
azami ölçüde bir birine benzememesini sağlamaktı. Bu “reformlar”, millî aydınları yok etme 
vasatında;  millî  dil  ve  kültür  yerine  Rus  dilini  getirme  ortamında  yürütülüyordu.  Sovyet 
döneminde, Türk halklarına uygulanan dil siyasetinde yerli halkın “yoğun isteği” sloganı 
daima kullanılmıştır. Çünkü bu değişimin arkasında yerli aydınlar ve kanaat önderleri olursa, 
alfabe  değişiminin  daha  kolay  ve  yumuşak  bir  şekilde  uygulanabileceği  düşünülüyordu. 
1937-1938 yıllarında Türk aydın sınıfı imha edildikten sonra hiçbir tartışma yapılmadan, bir 
talimatla Kiril alfabesine geçiş sağlanmış oldu. “Bu durum, misyonerlik amacıyla çalışmış 
çarlık sömürgecilerinin ulaşamadığı siyasî hedefe, totaliter bir sistemin imkânları kullanılarak, 
yaşayan halkların isteği dışında, önce Latin alfabesine icbar edilmesi, ardından 1937 yılında, 


302
millî  bilinç  sahibi  aydın  sınıfı  tamamen  yok  edildikten  sonra  “halkın  yoğun  isteği” 
doğrultusunda Rus yazı sistemine geçirilmesi, ideolojik neokolonializmin  ta kendisiymiş” 
(Mırzahmetulı1999:90).  Böylece  Kazakistan  1940  yılından  beri  Kiril  alfabesini  kullan-
maktadır. Bilindiği gibi, alfabe değiştiği zaman, bir milletin tarihî hafızası zayıflar ve geçmişi 
ile bağları büyük ölçüde kopar. Kiril alfabesiyle yazan ve okuyan neslin büyük bir kısmı 
tarihinden bihaber yetişmiş ve millî bilincini kaybetmiştir. Sovyet döneminde Kazak dilini 
bilmeyenlerin yanı sıra, Kazak Türkçesini sadece günlük konuşma dili olarak konuşanların 
yerine Rus dilini ana dil olarak benimseyen en az iki nesil yetişmiştir. Şehir, köy, okul ve 
sokak  adları  Rusça  olarak  değiştirilmiş  veya  yeniden  adlandırılmıştı.  Örnek  olarak, 
Kazakistan’ın eski başkenti Almatı’daki sokak adları ve şehrin önemli mekânlarının adları 
yüzde seksen nispetinde Rus dilindeydi (Arefyev 2012,82). Kişi adlarıyla birlikte soyadları 
da Ruslaştırılmıştı. Yüksek öğretim dilinin Rusça oluşundan dolayı ebeveynler, çocuklarını 
Rus  okullarına  verirdi.  Böylece  Kazak  toplumunda  millî-kültür  değerleri  arka  planda 
bırakılarak ve aşağılanarak yeni değerler üretiliyordu. Tarihî hafızayı zayıflatan, hatta yok 
eden,  millî-kültür  mirasını  değersizleştiren  ve  unutturan  alfabe  değişimlerinin,  sonraki 
nesillerin dünya görüşünü ve zihniyetini etkilediği görülür. Bugünlerde, Kazak toplumunun 
önemli  mevkilerinde,  Rus  dilli  Kazaklar  (Şala  Kazak)  hâlâ  yerlerini  korumaktadır.  Bu 
unsurların,  egemen  Kazakistan’da  hâlâ  hâkimiyetini  sürdürdüğü,  “yeni  alfabeye  geçiş” 
tartışmalarında  ve  değerlendirmelerinde  önemli  bir  yere  sahip  olduğu  aşikârdır.  Bunun 
bilincinde olan devlet erkânı, alfabe değişiminin aşamalı olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini 
kararlaştırmıştır.  2025  yılında  uygulanması  planlanan  yeni  alfabe  arayışları  hâlâ  devam 
etmektedir.    Kazakistan’da  bu  konu  gündeme  ilk  geldiğinden  bu  yana  25  yıl  geçmesine 
rağmen günümüzde, Kiril alfabesi mi, yoksa Latin alfabesi mi olmalı sorusu hâlâ önemini 
korumaktadır. Bu soruyu cevaplamak amacıyla Latin ve Kiril alfabelerini karşılaştıralım. 
Meselâ, iki alfabede de ortak harfler var: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   165




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет