Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 6,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Сборник 24 апреля 2020 г
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу нәтижелері
| Зерттеу әдістері:
педагогикалық, психологиялық әдебиеттерге талдау жүргізу, алынған жаңа мәліметтерді жүйелеу, жинақталаған тәжірибені саралау. Зерттеу нәтижелері: Зерттеуіміздің негізгі категориясы «құзыреттілікке» тоқталсақ, ғалымдардың бірқатары құзыреттілік пен құзырет ұғымдарының айырмашылықтарына ерекше көңіл бөле отырып, оларға әр түрлі анықтама беретінін байқадық. Атап айтқанда, құзыретті біліммен, хабардар болумен, ал құзыреттілікті адамның жеке тұлғасымен, тәжірибесімен байланыстырады. Бұл анықтамалар осы ұғымдардың мәнін айырып, құзыретті білім беру дайындығына қойылған талап (ереже) ретінде қарастырса, құзыреттілікті жеке тұлғаның белгілі саладағы іс-әрекетке қатысты қалыптасқан қасиеті немесе жиынтығы және аздаған тәжірибесі ретінде қарастырады. Аталмыш мәселенің негізін қалаушылардың бірі, ресейлік ғалым И.А. Зимняя «құзыреттілік» ұғымын «адамның білімге негізделген әлеуметтік-кәсіби өмір салтының зияткерлік және жеке тұлғалық тұрғыдағы тәжірибесі» деп нақтылай түседі [1]. Диссертациялық жұмыстарды талдау көрсеткендей, мұғалім әрекеті үшін қажетті функционалды салаларды анықтайды: тану, оқу ресурстары, оқу ұжымы, ақпарат пен сапаны басқару. Мұғалімнің басқарушылық құзыреттілігі мұғалімнің оқушы іс-әрекетіне мақсат қою мен жоспарлау, оқу үрдісінің сапасын қадағалауға байланысты әрекеттерді (сабақ, нәтиже, «оқушы-оқушы» жүйесіндегі өзара әрекеттесу) жүзеге асыру мүмкіндіктері. Ғылыми зерттеуімізге жақын диссертацияларға шолу, мұғалімнің басқарушылық құзыреттілігі жүйелік-іс-әрекеттік тұғырдың негізінде оқушылардың тұлғалық және метапәндік сипаттағы нәтижеге қол жеткізуді көздейтін интегративті құзыреттілік екенін анықтадық. Л.Н. Павлованың пікірінше, басқару кәсіби іс-әрекет қызметі арқылы жүзеге асады «педагогтың оқушылар ұжымына қатысты талдауы, жоспарлауы, ұйымдастыруы, тексеруі». Ғалым басқарушылық құзыреттілікке тұлғалық, әдістемелік, функционалды компоненттерді кіріктіреді [2]. Келесі кезекте біз төменгі суретте, «жаңартылған білім беру» ұғымын сипаттауға тырыстық (1-сурет). Жоғарыдағы жаңартылған білім берудің сипаттамасынан жасалатын түйін, біріншіден тұлғаның рөлінің өзгеруі шарт, екіншіден, тұлғаны өзгертуге бағытталған әдіснамалық амалдардың ішінде құзыреттілік пен іс-әрекеттік амалдардың ерекше басым екенін байқадық. Аталмыш өзгерістерге жауап ретінде психолог Б.Д. Элькониннің пікірінше, құзыреттілік ауқымында «қосылу жағдайларын» құрып, алдын ала белгілеу қажет. Психологтың қолданған «қосылу» сөзінің бұл жердегі мәні хал-ахуалға баға беру, қандай да бір шешімді қажет ететін әрекеттер мен қатынастардың жобасын жасау дегенді білдіреді [3]. Сондықтан бұл жерде құзыреттіліктің қалыптасуының ерекшелігін атап кеткен жөн, ол біреудің ұсынған «дайын білімін» игеруден гөрі «осы білімнің пайда болуының жағдайларын зерттеп білу» дегенді білдіреді. Демек, бұл жерде білім алушы мәселелерді шешуге қажетті ұғымдарды өзі тұжырымдайды деген сөз. Мұндай тәсілдеме бойынша біртұтас педагогикалық үрдісі жағдайында білім алушылардың іс-әрекеті зерттеушілік немесе тәжірибелік-қайта түрлендіруші сипатқа ие бола бастайды, осылайша алатын білімінің сапалық жағынан өзгеруіне және саналы оң мінез-құлықтық ойлаудың жинақылығы түріндегі жеке тұлғалық қасиеттерге ие болуға ықпал етеді. Білім алушылардың құзыреттілігінің қалыптасуының психологиялық тетігі ұғымдық «академиялық» білімнің қалыптасу тетігінен айтарлықтай өзгеше екенін айта кету керек. Мұның себебі мынада: әдеттегі білім еске сақтау немесе қайталау үшін, немесе қисынды әлде эмпирикалық жолмен басқа білім алу үшін арналған. Мұндай жағдайда кез келген білім алушыға құзыреттілікті үйрету мүмкін болмас. Ол белгілі пәндік саладағы мінез-құлықтың сан алуан түрлерін тауып және өз бойына сіңіріп, олардың арасынан өзінің өмір салтына, талабына, әдептілік талғамына және адамгершілік бағыт-бағдарына сай келетінін таңдай отырып қана өз бетінше оған ие бола алады. Осылайша құзыреттілік дегеніміз когнитивті, пәндік-тәжірибелік пен жеке тұлғалық тәжірибенің күрделі синтезі болып табылады. «Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 248 1-сурет ‒ «Жаңартылған білім беру» ұғымының сипаттамасы Ғалымдар іс-әрекеттің бағыт-бағдарлық негізінің құрылымында мынадай бөлшектерді бөліп қарастырады: а) пән мен тәсілдер (ойлау, ұйымдастырушылық, байланыс); ә) осы іс-әрекетте жасалатын пән мен үрдістің мәні туралы ұғымдық білім; б) өз тәжірибесінде мақұлданған іс-әрекет тәсілдерінің жиынтығы; в) осы іс-әрекетті шешілуге міндетті тапсырмалардың толық емес, ақпараттар жеткіліксіз, себеп-салдарлық байланыстың айқын емес, шешімдердің белгілі нұсқаларының жарамсыз болуы сияқты мәселелік жағдайда орындау тәжірибесі; г) құндылық-мәндік мақсаттарына сәйкес жағдайларға және өзінің мінез-құлқына өзіндік сынақ жүргізу жағдайында көрініс табатын рефлексия тетігі [4]. Осылайша, құзыреттілік жеке адамның қасиеті ретінде сан алуан түрде болады: біліктілік дәрежесі, жеке тұлға ретінде өзін-өзі көрсете алу тәсілі (әдеті, өмір салты, қызығушылығы), жеке адамның өз бетінше дамуының нәтижесі немесе қабілеттілігінің көрініс табу түрлері ретінде. Демек, құзыреттілік оқу жемісі бола тұра тікелей оқудан бастау алмайды, ол жеке адамның өз бетінше дамуының салдары, технологиялықпен қоса жеке тұлға ретінде өсуінің, өзін-өзі ұйымдастыру мен іс-әрекеттік және жеке тұлғалық тәжірибесін қорытындылаудың салдары болып табылады. жүктеу/скачать 6,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|