Дәріс №14. Халықаралық азаматтық іс жүргізу Дәрістің мақсаты: Негізгі сұрақтар: Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша іс жүргізу.
Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша Қазақстан Республикасы соттарының құзыреті.
Шет мемлекеттерге талап қою.
Дәріс мазмұны:Шетелдік азаматтар жјне азаматтыєы жоќ адамдар, шетелдік ўйымдар мен халыќаралыќ ўйымдар (бўдан јрі - шетелдік тўлєалар) ґздерініѕ бўзылєан немесе дау айтылып отырєан ќўќыќтарын, бостандыќтарын жјне заѕмен ќорєалатын мїдделерін ќорєау їшін Ќазаќстан Республикасыныѕ соттарына жїгінуге ќўќылы.
Шетелдік тўлєалар Ќазаќстан Республикасыныѕ азаматтарымен жјне ўйымдарымен бірдей іс жїргізу ќўќыќтарын пайдаланады жјне іс жїргізу міндеттерін орындайды.
Соттарда шетелдік тўлєалар ќатысатын істер бойынша сот ісін жїргізу осы Кодекске жјне ґзге де заѕдарєа сјйкес жїзеге асырылады.
Ќазаќстан Республикасы азаматтары мен ўйымдарыныѕ іс жїргізу ќўќыќтарына арнайы шектеулер ќойылатын мемлекеттердіѕ шетелдік тўлєаларына ќатысты Ќазаќстан Республикасы соєан сјйкес шектеулер белгілеуі мїмкін.
Шетелдік азаматтар мен азаматтыєы жоќ адамдардыѕ азаматтыќ іс жїргізуге јрекет ќабілеттілігі олардыѕ жеке заѕы бойынша белгіленеді.
Азаматтыѕ жеке заѕы ґзі азаматы болып табылатын мемлекеттік ќўќыєы болып табылады. Егер азаматта шет мемлекеттіѕ азаматтыєымен ќатар Ќазаќстан Республикасыныѕ азаматтыєы да болса, оныѕ жеке заѕы Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕы болып есептеледі. Мўндай адамда шет мемлекет азаматтыєыныѕ болуын Ќазаќстан Республикасыныѕ соттары танымайды.
Азаматта бірнеше шет мемлекеттіѕ азаматтыєы болса, бўл адам неєўрлым тыєыз байланыстаєы мемлекеттіѕ ќўќыєы оныѕ жеке заѕы болып табылады.
Азаматтыєы жоќ адамныѕ тўрєылыќты тўратын жері бар мемлекеттіѕ заѕы сол адамныѕ жеке заѕы, ал мўндай болмаєан жаєдайда - оныѕ јдетте тўрып жатќан мемлекетініѕ заѕы болып табылады.
Ґзініѕ жеке заѕы бойынша іс жїргізу јрекетіне ќабілетті болып табылмайтын адам, егер Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес іс жїргізу ќабілетіне ие болса, ол Ќазаќстан Республикасыныѕ аумаєында іс жїргізу јрекетіне ќабілеті бар деп танылуы мїмкін. Шет мемлекетке талап ќоюєа, оны їшінші тўлєа ретінде іске ќатысуєа тартуєа, оныѕ мїлкіне тыйым салу мен бўл мїлікті талапты ќамтамасыз ету тјртібімен ўстап ќалуєа жјне бўл мїлікке ґндіріп алуды ќолдануєа, егер Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында немесе халыќаралыќ шартында ґзгеше кґзделмесе, тиісті мемлекеттіѕ ќўзыретті органдарыныѕ келісімімен єана жол беріледі.
Халыќаралыќ ўйымдардыѕ соттыќ иммунитеті Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдары мен халыќаралыќ шарттарында, сондай-аќ бўл ўйымдардыѕ Ќазаќстан Республикасыныѕ ќўзыретті мемлекеттік органдарымен келісімдерінде белгіленеді.
Шет мемлекеттердіѕ Ќазаќстан Республикасында тіркелген дипломатиялыќ ґкілдері жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында немесе халыќаралыќ шартында аталєан басќа да адамдар Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕында, халыќаралыќ ќўќыќ нормаларында немесе халыќаралыќ шартында белгіленген шекте Ќазаќстан Республикасы сотыныѕ азаматтыќ істер жґніндегі юрисдикциясына жатады.