Ххі ғасыр көшбасшысы зияткерлік ойыны сыныптан тыс жұмыс Тақырыбы: Ерлікке тағзым

Тақырыбы: Ерлікке тағзым

Мақсаты: Ұлы Жеңістің 75 жылдығына орай ұйымдастырылған зияткерлік сайысы барысында оқушыларды ғылым ғажайыптарымен қатар өз елін-жерін құрметтеп, қастерлеуге үйрету;

1-жүргізуші: «Ешкім де, ештеңе де -ұмытылмайды» Ерлікті қастерлеген елміз, кейінгі ұрпақ біздің жарқын болашығымыз үшін қаза тапқан, өз өмірін қиған әкелерімізбен ағаларымызды, аналарымызбен апаларымызды, майдан даласында жау оғынан мерт болған кінәсіз сәбилерді еске алып, үнсіздік жариялайық (1 мин үнсіздік)

Біздің бүгінгі жеткен жетістігіміз тек қана Ұлы Жеңістің 75жылдығына арналады.

Ойынның көрермендері мен қатысушыларына тек қана сәттілік тілейміз!

2-жүргізуші: Жаратылысты танып білу мақсатында үлкен роль атқаратын салалардың бірі-химия.

Өзін қоршаған табиғаттағы заттар мен ондағы жүріп жатқан құбылыстар туралы белгілі бір түсінік қалыптастыруды мақсат еткен ата-бабамыз: Затқа ат береді –атады, оны таныды –құрамын білді-құрастырды- сипаттады-себебін түсіндірді –оны анықтады- құбылысты жүргізді және оны өмірде қолдана білді.Кейінірек сала-салаға бөлініп және ғылым ретінде қалыптасты және бірін-бірі толықтырып келеді.Жаратылысты танып-білу ғылымдарының негізінде оқытылатын физика, биология, география, математика пәндері бойынша танымдық сұрақтар беріледі.Ойын «бәйге», «тіл-өнер», «жеті ғажайып», «дода», «жорға» деп аталатын бөлімдерден тұрады.Ойынға қатысушыларды көрермендер арасынын аламыз. 8-11сыныптың оқушылары берілген сұраққа нақты жауап берсе қатысушы тіпті көшбасшы да бола алады.

Залдан ойыншыларды таңдап алу

№1номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: жеті ғаламшар элементін ата (алтын, күміс, мыс, қорғасын, қалайы, сынып, темір)

№2 номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: жеті ғаламшар элементінің орысша аталуы

(золото, серебро, медь, свинец, олово, ртуть, железо)

№3 номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: жеті ғаламшар элементінің халықаралық атауы

(аурум, гидраргирум, купрум, плюмбум, станнум, аргентум, феррум )

№4 номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: жеті ғаламшар элементінің алғашқы атауы

(Au – таң шапағы, Ag – ақ жылтыр, Cu – Кипр, Pb - қалайы, Fe – қамал , Hg – сұйық күміс, Sn - қатты берік)

№5 номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: Түркістандағы киелі тайқазан бірнеше металл қоспасынан тұратынын білеміз, демек құймаға енген металдарды ата. (алтын, күміс, мыс, қорғасын, қалайы, мырыш, темір)

№6 номерлі ойыншы болу үшін сұраққа жауап беру керек

Сұрақ: сілтілік жер металдарын атаңыз (литий, натрий, калий, рубидий, франций, цезий)

Берілген сұраққа кім бірінші жауап берсе сол ойыншы 10 ұпайдан алады. Барлығы-10сұрақ

1.Денесінде қышқылы бар жәндік (құмырсқа)

2.Ежелгі Мысырдан 4000 жыл бұрын табылған қола дәуірінен белгілі химиялық элемент (қалайы)

3.Ең үлкен үш таңбалы сан (999)

4.Сәрсенбіден кейін 3тәуліктен соң қай күн (жексенбі)

5.1кг мыс ауыр ма, 1кг қант ауыр ма (тең)

6.қан қысымын өлшейтін аспап (тонометр)

7. қар мен жаңдыр сулары неге дәмсіз (табиғи тұз ерітінділері жоқ)

8.кремнидің көміртекпен қосындысы (карборунд)

9.ең жоғары сатыда дамыған примат (адам)

10.сұйық майда болатын қанықпаған қышқыл (олеин қышқылы)

Соғыс кезіндегі жұмысшы күшінің 75% -пайызы әйелдер болды. Майданға 5мыңға жуық трактор, жүздеген автомашиналар жіберілді. 1942 жылғы егіс көлемі 8млн гекторға арттырылды.1943 жылы мемлекетке 304 мың ірі қара, 1,6млн қой тапсырылды. Жауынгерлерге 110 мың мініс ат жіберілді. Бұдан басқа 4 млрд сомнан астам қаржы бөлініп, 2млн астам жылы киім, 1600 вагон сәлемдеме жіберілгендігі туралы айтуға болады.

Ойынның бұл бөлімінде жұмбақ, мақал жасырылады. Шешуі химиялық элемент. Сол химиялық элементтің халықаралық атауы, химиялық таңбасы, қазақша атауы берілуі керек.Алғашқы аталуын қосымша өзіміз естеріңізге түсіріп отырамыз.

№1 ……… тапсаң - санап ал. (алтын – Аu – аурум ) –таң шапағы

№2 Сыныптан бір шықпайды

Тимесең жұқпайды

Жәрдемінсіз бұл заттың

Оқушы сабақ айтпайды (бор – В - бор) -бура тұзы

№3 Антониміне көп сөзінің,

«Тілсіз» жауды тіркесең

Көз алдыңда мен сенің

Тыңайтқышқа айналам (азот – N – нитрогениум) – селитра тудырушы

№4 1-ші буыным сұрау есімдігі

2-ші буыным сан есімдігі

Қос буынды біріктірсең

Газға айналып шыға келем (неон - Nе – неон ) - жаңа

№5 Ағаш кессең ұзын кес

Қысқартуы оңай

… кессең қысқа кес

Ұзартуы оңай (темір – Ғе -феррум ) - қамал

№6 Сілтілік жер металл өкілі

11-ші реттік номері

Су бетінде безектеп

От шашып жүріп жүзеді (натрий – Nа – натриум) – сода тұзы

№7 ІІІ – валентті элементпін тумысымда

ІІІ-период ІІІ-топта тұрамында

Өндірілген Кереку зауытында

Күмістен қымбат болдым алғашқыда

Қолданылам халықтың бар тұрмысында (алюминий –АІ –алюминиум) - ашудас

№8 Күмістей түсі жылтыр, өзі сұйық

Буланбас қайнатсаң да отынды үйіп.

Көрсететін суықты, жылыны анық

Градусник құрал жасар оны құйып (сынып - Hg – гидраргирум ) – сұйық күміс

Дубосеково разьездіндегі болған шайқаста 28 панфиловшылардың 23-і қаза тапты. Бірақ жау танкілері олардың шебінен өте алмады. Олардың ішінде Н.Есболатов, Ә.Қосанов, А.Қожабергенов, М.Сеңгірбаев –сияқты қазақ жауынгерлері бар екенін, Б.Момышұлы, М.Ғабдуллин, Н.Әбдіров секілді батырлардың ерлігіне елі сүйсінгенін еске саламыз. Украина жерінде «Вася» деген атқа ие болған даңқты партизан, қазақ жауынгері Қасым Қайсенов ерлігіне неге тағзым етпеске?!

ІІІ бөлім «Жеті ғажайып»

Ұпайлар саны қиындығына қарай бөлінген, ұпайлар саны көрсетілген сұрақтарды өз қалауыңша таңдай біл.

Жеті ғажайып

20 (сол жақтағы) – орыс тілінде неше септік бар (алты)

20 (ортадағы) - «Экология» сөзінің мағынасы ( «эко» - табиғат, «логос»- ілім)

30 (оң жақтағы) – Қазақстан жерінде өте ертеде тіршілік еткен «чудь» тайпасы Имантау кен орынында өндірген металл (қорғасын)

30 (сол жақтағы) – Адам бойының өсуіне әсер ететін элемент (мырыш)

30 (ортадағы) - Сүйекті қатайтатын элемент (кальций)

40 (оң жақтағы) – Өздеріңізге белгілі табиғи газ түссіз, иіссіз. Ал тұрмыста қолданылатын газдың иісі бар. Неліктен

(табиғи газдың иісі болмайды. Дегенмен тұрмыста газ пайдалануда сақтық шаралары ретінде арнайы иісі бар зат қосылады)

40 (сол жақтағы) – стол үстінде алабота, сексеуіл, сүйектер, сіріңке, тоң май, қазан су қойылған осы заттарды пайдалана отырып тұрмысқа қажетті қандай затты алуға болады және қалай аламыз.

(сабын, сабын жасау технологиясын түсіндіріп өту)

40 (ортадағы) – «патша шарабы» дегеніміз не. Неліктен бұлай аталған, құрамы және онда қандай металл ериді? (аталу тарихы, 1 HNO₃ – 3HCI қоспасын – « патша» сұйықтығы делінеді, металдар патшасы алтын да осы сұйықта ериді)

2-жүргізуші

Өз ауылымыздан Отан қорғауға аттанған ер-азамат саны – 200-ден астам. Елге оралмағандар саны 70-ке жуық, елге оралғандар 30-ға жуық, хабар –ошарсыз кеткендері қаншама. (арнайы дайындалған бейне слайд көрсетіледі)

Бүгінгі күні біздің арамызда ардагер батыр аталарымыздың жоқтығы жанға батады.Елге оралып, еңбек майданына өз үлесін қосып, биіктерден көріне білген әке-аталарымыздың рухы біз үшін әрқашанда биік. Олардың арамыздан ерте кетуіне майдан даласынан алған дене жарақаттарының, жоғалтқан денсаулықтарының әсері болды деп ойлаймыз. Әкелеріміздің ерлігін елге паш ететін ұрпақтары бар.Бүгінгі сайысқа қатысып Ұлы Отан соғысы жайлы деректерді сіздерге айтып жеткізуімнің өзін – Отан алдындағы перзенттік борышым деп білемін.

1-жүргізуші

ІV бөлім «Дода» әр ойыншының 3сұраққа жауап беру мүмкіндігі бар

1. 
   Гуманитарлық ғылымдар 10 20 30
   
2. 
   Жаратылыстану ғылымдары 10 20 30
   
3. 
   Ерлікке тағзым 10 20 30
   

10 – Биылғы жылы Қазақстанда аталып өтілетін даталар

20 – Қыз баланың ұзатыларда үйден кетердегі айтатын әні қалай аталады (сыңсу)

30 – Көзіңді аш, оян қазақ көтер басты

Өткізбей қараңғыда бекер жасты

Жер кетті дін нашарлап, хал һарам боп

Қазағым енді жату жарамасты

1909 жылы шыққан жинақ қалай аталады, авторы кім?

( «оян қазақ» Міржақып Дулатов)

2. Жаратылыстану ғылымдары

10 –темекінің құрамына кіретін улы зат (никотин)

20 – 10 000 саны қандай санның квадраты (100)

30 – Қай ғалым қай жылы сыйлық ретінде 1грам қандай металды сыйлыққа алған?

(М.Кюри 1921ж радий элементін)

3.Ерлікке тағзым

10 – Ә.Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңыз» романындағы басты кейіпкер ардагер аға есімі

(Бауыржан Момышұлы)

20 – А.Матросовтың ерлігін қайталаған қазақ жауынгері (С.Баймағанбетов)

30 – Екі мәрте батыр атағына ие болған қазақстандықтар(кем дегенде үш есімді атау керек)

(Т.Бигельдинов, С.Луганский, И.Павлов, Л.Беда)

«Ерлікке тағзым» тақырыбында оқушылардың шығармашылығына уақыт беріледі

V бөлім «Жорға»

Ойын соңына жеткен екі ойыншыға 10 сұрақтан беріледі, тез әрі нақты жауап күтіледі.

Екі ойыншының бірі «КӨШБАСШЫ» саналады.

1. 
   Ең қатты металл (хром)
   
2. 
   Бөлінбейтін кішкентай бөлшек (атом)
   
3. 
   Неліктен Арал теніз аталған (суы тұзды)
   
4. 
   Жұмсақ алтын дегеніміз (тері)
   
5. 
   Сыйлап берген … да тәтті (су)
   
6. 
   Лидер сөзінің синонимі (көшбасшы, жетекші, білгір)
   
7. 
   Екпей егін шықпас, (үйренбей білім жұқпас)
   
8. 
   Қабанбайдың шын аты (Ерасыл)
   
9. 
   Бес нәрседен асық бол
   

10. 
    Президент күні – (1желтоқсан)
    

1. 
   Ең жеңіл металл (литий)
   
2. 
   Ең ауыр металл (осмий)
   
3. 
   Мыс купорасы CuSO₄ * 5H₂O мыс (ІІ) сульфатының кристаллогидратының техникалық атауы (тотияйын)
   
4. 
   Жезқазған мыс кенін ашқан ғалым (Қ.И.Сатпаев )
   
5. 
   «Миллионер» атағын алған элемент (көміртек)
   
6. 
   Ел іші- ….. бесік (алтын)
   
7. 
   Қатты сөзінің антонимі (жұмсақ)
   
8. 
   Бақыт жолы - …. табылады (білімнен)
   
9. 
   Өсек, өтірік мақтаншақ –өлеңін жалғастыр
   
10. 
    Астана күні – (6шілде)
    

2-жүргізуші

Арайлап атса таңы мамырдың,

Аялайды жұмыр жерді жалын-күн.

45-тің Мамырында жеңіс кеп,

Сейілгентін қара қайғы, қалың мұң.

…Ей адамзат! Жеңіс атты ұлы істі ұқ,

Өмір берген Жеңіс бізге тым ыстық.