І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp


L бар: 1. «велеризованный»; 2. «невелеризованный». Бала дегендегі  L



Pdf көрінісі
бет19/182
Дата21.05.2022
өлшемі1,97 Mb.
#144378
түріЛекция
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   182
Байланысты:
zhubanov k kazak tili grammatikasynyn keibir mseleleri (1)

L
бар: 1. «велеризованный»; 2. «невелеризованный». Бала дегендегі 
L
-
ды айтқанда тілдің көмекейге жуық түп жағы таңдай артына, кішкене тілге 
жақындайды. Бұл – әлгі бірінші 
L
. Мүләйім дегендегі 
L
невелеризованный 
L
-ға 
жатады. Оны «неевропейский» 
L
деп те атайды. 
P
– әдетте тіс дыбысы. Оны айтқанда тіл ұшы жоғарғы күрек тістің етіне 
жақындайды, орыс пен қазақтың тілінің ұшы дірілдейді. Кішкене тілдің дірілінен 
пайда болатын 
р
бар, бұл французда да бар. Оны – гаркавый 
Р
деп атайды. Атты 
тоқтатқанда шығатын 
Р
-ды еріндік 
Р
дейміз.
Р/Л, V/J
– дыбыстарын сонор дейміз. Бұлар жуысады, бұл – бірінші белгісі 
р, 
л
– түскіш (сусымалы) (арабша термині бар) әріп 
жанғыз-жалғыз

жарық-жақ

Хакаста «
жалғызды
» «
жаңғыз
» дейді. 
Үнділердің физиологиясы 
Дауыс шымылдығының дірілдерін біз ирек сызықпен былайша белгіледік: 
Мұрын жолды сонорлардың физиологиясы 
жуаны
жіңішкесі
Е с к е р т у

N
-назал, назал = мұрын; 
J
-жіңішкелік белгісі. Сонор – үні бар. 
С-р
дейтініміз 
– бұл әріптердің біртабан дыбысқа жақындығы. Бастауыш мектепте 
дауыссыздарды егіздеп (по-парно) бөле келгенде, сонорлар шығып қалады. 
Дауыстыларға тек дауысты дыбыстар ғана жатады десек, қате [сонорлар да 
қосылады]. 
Дыбыс дәрежелері 
Үнсіз 
– жалаң дыбыс. Өйткені тек салдыр ғана бар (үн жоқ). 
Үнді 
– күрделі дыбыс (2-дәрежедегі). Формуласы: 
салдыр+үн=үнді
.
Мұрын жолды сонор – күрделі дыбыс (3-дәрежедегі) формуласы: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   182




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет