І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp


б басқаша естіледі, сонда да  бұндағы екі  б



Pdf көрінісі
бет9/182
Дата21.05.2022
өлшемі1,97 Mb.
#144378
түріЛекция
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   182
Байланысты:
zhubanov k kazak tili grammatikasynyn keibir mseleleri (1)

б
басқаша естіледі, сонда да 
бұндағы екі 
б
– бір фонема. Сондай-ақ 
қайыр – хайыр
дегендегі 
қ
мен 
х
екі дыбыс 
болғанымен бір фонема. 
Файзолла
мен 
Пайзолла
да солай. 
П
мен 
Ф
бір сөзді екінші 
сөзден айыру үшін тұрмағандықтан, оларды дербес фонема демейміз.
* * * 
Бұрын дауысты да дауыссыз да болмаған (болған). Дауыстыларды кейіннен 
пайдаланғанбыз (қурай бұрыннан бар, бірақ адам оны сыбызғы ретінде кейін 
пайдаланды ғой; дыбыстар да осы сияқты). Сондықтан бұрын ым тілі болды. 
* * * 
Қатаң 
қ
мен 
к
әрпінен 
ң
пайда болған; 
жаздық > йаздығыз // йаздыңыз; 
жалбақта > жалбаңда

қаз

қақпа;
тат

қапқа;
жалпы түрік

қапағ-қапуғ – қапық; 
қаз

көкпеңбек;
тат

көм-гөк;
қаз

бүп-бүтін;
түркі

бөс-бүтін

қаз

жап-жасыл

тат

йәм-йәсия
.
Қазақ тілінде 
өкпе – өпке
болып айтыла береді. Демек, 
к-п, п-к
, болып 
кездеседі. Грузиндерде үнсіз 
t
дыбысының өзі екі түрлі 
Vth – th
.
«Фонетиканы» қазақша 
дыбыс
дейміз: «фон» – грек тілінен, қазақша 
мағынасы 
дыбыс
деген сөз. Дыбыстар түрліше болады, олар әртүрлі естілген соң 
«
дыбыс
» деп аталады. Бұрын Абхаздың 75 әрпі бар еді, кейін 59 әріп болды. 
* * * 
Дифтонг
. Буындық дауысты мен буындық емес дауыстының қосындысы 
дифтонг құрайды. Екі дауысты қатар келіп бір буын жасайды. Кейбір тілде үш 
дауысты қатар келеді, бұл – трифтонг. Мысалы, якут 
тау
дегенді 
тыа
дейді, 
қытай 
қылыш
дегенді 
дао
дейді. Дифтонг екі түрлі болады: 1. Өрлеме дифтонг – 
тыа
; 2. құрама дифтонг – 
дао
.
Тыа
дегендегі 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   182




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет