I блок (11-22, 46-67, 68-90) 23-45 аралығы бөлек қағазда
Қазақ лексикасының тума сөздер арқылы баюы
жүктеу/скачать 9,83 Mb.
|
1 БЛОК
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Қазақ лексикасының кірме сөздер арқылы баюы.
| 1. Қазақ лексикасының тума сөздер арқылы баюы. Туынды сөздер ана тілінің сөз тудыру тәсілдерінің негізінде пайда болған. Әдетте сөз тудыру тәсілі деп әрбір тілдің өзіне лайық қалыптасқан сөз жасау амалдарын айтамыз. Қазақ тілінің де өзіндік сөз жасау заңдары мен ережелері бар. Сөздік құрамдағы сөз-дсрдің басым көпшіілігі сөз тудырудағы заңдар мен ережелер арқылы келіп шыққан. Қазақ тілінде сөз тудыратын негізінен екі түрлі тәсіл бар: а) Морфологиялық немесе аффистік тәсіл, синтаксистік тәсіл.
2. Қазақ лексикасының кірме сөздер арқылы баюы. Әрбір тілдің сөздік құрамының толығып кемелденуі бір ғана өзінің ішкі мүмкіншіліктері арқылы болып қоймайды. Сонымен қатар өзінде жоқ сөзді өзге тілдерден де ауысып алу арқылы да өз тілін байытып, жетілдіріп отырады. Қазак, халқының ертеде даму тарихына көз жіберсек, көптеген елдермен үнемі тығыз байланыста болғандығын көреміз. Бұл жайында “Қазақ тарихы” былай деп жазған: “Қазақстан жеріндегі халалыктардың Қытаймен, Орта Азиямен, Волга Булгариясымен және Киев Ру-сімен сауда байланысы өрістеген. Қазақсганның, әсіресе, батыс, солтүстік-батыс аудандарының халқы Руспен өте мөте беркі байланыс жасап тұрған. Русспен, Шыгыс Европаныц басқа халықтарымсн арадағы осы сауда байланыстарында негізгі делдалдыққа жүргендер булгарлар, хазарлар, онан кейіи печсисттер мен полоисцтср болған. Византияпыц деректері Орта Азия халықтары мен Шыгыс Европа халыктарынын арасыида біздің заманымыздың VI гасырынан бастап-ак керуен саудасы болғанын айтады. Осындай айырбас пен мэдени өзара байланыстар Казақстан тайпалары мен халықтары мәдениетіне үлкен роль атқарған1. Ел мен елдің арасындагы ежелгі достык, карым-қатынастың болғандығы ана тіліміздің сөз байлығының кұрамынан да айқын байқалады. Бір халық пен екінші халық ертеде тек мал- мүлік пен киім-кешек, ыдыс-аяқ сияқты жалаң заттарды ғана алмасып қоймаған, соған қоса рухани байлықта бір-біріне аурып отырған. Әсіресе бір тілден екінші тілге көптеген сөздер кірген. Осыған байланысты тіліміздегі қыруар кірме сөздерді қоғам тарихымен, казақ халқының басынан кешкен даму тарихым тығыз байланыстырып зерттеген жөн. жүктеу/скачать 9,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|