I блок (11-22, 46-67, 68-90) 23-45 аралығы бөлек қағазда
-ды тақырып пен мазмұн жағынан толықтырып, тиянақтаушы қайраткер» деп танып жүруіміз сондықтан болар
жүктеу/скачать 9,83 Mb.
|
1 БЛОК
- Бұл бет үшін навигация:
- 86. Әдеби тіл туралы ғалымдар пікіріне тоқталып, талдау жасаңыз.
- Сәрсен Аманжолов
| -ды тақырып пен мазмұн жағынан толықтырып, тиянақтаушы қайраткер» деп танып жүруіміз сондықтан болар.
Төмендегі мәліметтер Рәбиға Сыздықованың «Қазақ әдеби тілінің тарихы (ХҮ-ХІХ ғасырлар) еңбегі бойынша» (Алматы, 1993) 86. Әдеби тіл туралы ғалымдар пікіріне тоқталып, талдау жасаңыз. Әдеби тіл дегеніміз – халықтық тілдің дәстүрлі қалып-нормасы мен стильдік тармақтары бар және тілдік элементтер, яғни сөздер жүйесінің құрылымдық, қолданыстық жағынан жалпы заңдылықтары аясындағы тұрақты жосындары бар белгілі арнаға, жүйеге түскен, өңделген түрі болып табылады. Ғалымдар қазақ әдеби тілінің тарихын төрт кезеңге бөліп қарастырады. Бірінші кезең: 15-17 ғасырлар арасы. Меніңше бұл кезеңді кемінде екі ғасыр алдыға, яғни 13 ғасырға таман жылжытуға болатын сияқты. Себебі, бұл күндері жалпы халықтық сөйлеу тіліне негізделген төл әдеби тіліміз санатындағы жыраулық әдеби тіліміздің затында қашан қалыптасқаны, оның негізін кім қалағаны туралы дәп басып айту қиын. Екінші кезең: 18-19 ғасырлар. Бұл – қазақ поезиясының мейілінше көркейген тұсы. Мұндағы әдеби тіл үлгілеріне Ақтамберді, Тәтіқара, Үмбетай, Бұхар жыраулар мен Шал, Көтеш ақындардың шығармалары жатады. Осы тұста, әсіресе, жыраулар стилын тіл жағынан жинақтап, түйіндеген ірі тұлға басқа емес, Бұқар жырау еді. Бұқарда жырланған тақырып өте ауқымды болды. Үшінші кезең: 19 ғасырдың 2 жартысы. Бұл кезеңде қазақ әдеби тілінің даму бағыты айқындалды. «Әдеби тіл дегеніміз – белгілі тарихи жағдайларға байланысты, кезеңдерге байланысты жасалған жасанды нәрсе. Нақтылы әдеби тіл дегеніміз – көркем әдебиеттің тілі ғана емес, ол ғылымның барлық саласын қамтиды, халыққа өнер – білім беретін, тәлім – тәрбие үйрететін баспасөздің тілі. Көркем әдебиеттің тілі – сол кең мағынадағы әдеби тілдің саласы ғана. Ал, әдеби тілдің негізі, қоры болатын нәрсе – халық тілі – фольклор тілі екенін ескере отырып – Сәрсен Аманжолов марксизм ғылымы бойынша әрбір тіл әдеби тіл сатысына жету үшін төмендегі үш даму жолымен қалыпқа келетінін айтады: 1. Роман герман тілдеріндегі сияқты даяр материалдардан, тілдің тарихи дамуы арқасында, бір тілдің өзі – ақ ұлттық тілдің дәрежесіне жетуі бар. 2. Ағылшынның тіліндегі сияқты ұлттардың будандасуы, араласу арқылы жетуі бар. 3. Диалектілердің концентрациялануы (ұштасуы) арқылы бір ұлт тіліне айналуы бар. Әдеби тіл жөнінде М. Әуезов 1950 жылдары жарық көрген бес – алты мақаласында «Әдеби тіл» мен «Әдебиет тілі» атауларын бірде саралап, бірде синоним ретінде қолдана келіп, «Әдеби тілдің әдеби процеспен, жазу мен тығыз байланысты дамитынын, оның халық тілінің жоғары формасы екендігін айтады. Біз кезде әдеби тілдің жасалуын жеке дара дарынды, атақтылардың аттарымен байланыстыру дағдыға айналған кезде Абай, Ыбырайларды мақтаудың реті осы екен деген тұрғыдан «әдеби тілді жасаушылар», «әдеби тілдің негізін қалаушылар» деген пікір үстем болғандығы белгілі. жүктеу/скачать 9,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|