I. Қыс өтіп, күлімдеп көктем, жарқырап жаз келгенде, шұрқырап жатқан қалың жылқы
жүктеу/скачать 2,32 Mb.
|
I. ?ûñ ?ò³ï, ê?ë³ìäåï ê?êòåì, æàð?ûðàï æàç êåëãåíäå, ø?ð?ûðàï æà
| 3-
мәтін Отырар кітапханасы Ежелгі Отырар қаласы Сырдарияның Арыс өзеніне құяр жерінде, Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан. Айналасы - ат шаптырым терең ор, биік қорған. Төбе басында хан сарайы, жан- жағында тас, болат тамдар және қару- жарақ, теңге соғатын ұстаханалары, шәкірттер дәріс алатын бірнеше медресе (мұсылман университеті) болған. Қалаға тырнаша тізілген, иір мойын түйелер күндіз-түні келіп жатқан. Қаланың батыс жағындағы қақпа арқылы орыс көпестері, шығыс жағынан монгол, қытай кезбелері кіретін. Ал түстіктен Шаш, Бұқара қалаларынан шыққан араб саудагерлері, терістіктен башқұрт, саха ханзадалары жіберген керуен тізбектері келетін. Бұл керуендермен саудагерлер әртүрлі әшекей бұйымдар, маталар, тең-тең кітаптар әкелетін. Әр жақтан әкелген кітаптар Отырар қаласының үлкен кітапханасына жиналған. Бұл кітапхана заманында түкпір-түкпірден жиналған сирек кездесетін кітаптарымен аты шыққан. Отырарда жұлдыз санаған сәуегейлер, ойшылдар, ғалымдар, дүниенің сырын болжаған көріпкелдер өмір сүрген. Олар Отырар кітапханасынан сол кездегі барлық кітаптарды алып оқыған. Өздері ғажайып дастандар жазған. Әлемге аты шыққан ғалымдардың басым көпшілігі осы кітапханада болған. Білімге ұмтылған қаншама зерек шәкірт осынау кітапхана шырағданы астынан ғұлама атанды. Кейінгілерге ойлы сөздерін қалдырды. Отырар медресесін бітірген шәкірттерден қалған қағазға, сақтиянға (теріден жасалған кітап), қамысқа жазылған қолжазбалар Қазақстанның әр жерінен табылып жатыр. Көне заман кітаптары тек қана қолмен, қауырсын қаламмен жазылған. Бабаларымыз өздерінің тарихын, келер ұрпаққа арнаған сөзін қышқа, тасқа ойып қалдырған. Сүйекке, ыдысқа, теріге сіңіріп келтірген сөз, сөйлемдер қаншама?! Бабаларымыз ерте кезде Тараз қаласының маңында терісінен қағаз жасау үшін кілең ақ ешкілер өсіріпті. Ол үшін ешкі терісін алдымен иге салады. Майы кетіп, тұз сіңіп сірескен жарғақты көлеңкеге кептіреді. Содан кейін қағаздай жұқа болғанша илеп, иін қандырады. Дайын болған жұқа тері- қағаздар қатталып, оралып, түйеге тиеліп, шартарапқа жөнелтілген. Тараз ешкісінің терісіне түскен әріптер өшпеген. Олар жүздеген жылдар бойы сақталған. Отырар кітапханасы сөрелерінде ақ теріге жазылған, алтын жалатқан кітаптар көз жауын алатын. Мұнымен қоса күйген қышқа түсірген, ыдысқа ойған, тасқа, ағашқа қашап қалдырған бабалар қолтаңбасы да мол болған. Аңыз бойынша әлемге аты шыққан кітапхананы Шыңғысхан әскерлері өртеп кеткен. Алайда біраз кітапты қала қорғаушылары құмыраларға салып, жер астына тығып, сақтап қалған 223
деседі. Елімізде қолжазба ескерткіштерін іздеу жұмыстары жүргізілуде.
7. Мәтін бойынша ақ ешкілердің пайдасы A) Сүтті көп беретін болған. D) Жер талғамайтын мал. B) Еті түрлі сырқатқа ем. E) Өсімтал мал болған. C) Жарғағына жазу жазатын болған. 8. Отырардың батыс жақ қақпасынан қатынайтын керуен A) Араб B) Саха C) Қытай D) Орыс E) Башқұрт 9. Мәтін бойынша керуен тізбектерінің келу себебі A) Тауарларын сатуға келеді. D) Саяхаттауға келеді B) Жиын өткізуге келеді. E) Жорыққа дайындалуға келеді. C) Сирек кездесетін құмыралар әкеледі. 10. Шыңғысхан әскерінің қітапханаға қатысы A) Кітаптарды жер астына тығуға көмектесті. B) Өртеніп жатқан кітапхананы аман алып қалды. C) Қолжазба жұмыстарын іздеуге септігін тигізді. D) Саяхатшылардың көп келуіне ықпал етті. E) Күл-талқан етіп жағып жіберді. 11. Мәтін бойынша бабалар аманатын бізге жеткізу тәсілдерінің бірі A) Өлең түрінде жазып қалдырған. B) Таспаға жазып қалдырған. C) Қышқа ойып жазып қалдырған. D) Том-том кітаптар жазып қалдырған. E) Папирус жапырағына жазып қалдырған. 12. Отырар кітапханасының құндылығы A) Ойшылдар барлық кітаптарды алып оқыған. B) Көріпкелдер кітап алып оқитын болған. C) Кітапханадан кітап алып оқығандар ғұлама болған. D) Сирек кездесетін кітаптарымен аты шыққан. E) Кітаптарды оқығандар ойлы сөздер қалдырған. жүктеу/скачать 2,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|