I тарау. Объектілі бағдарлы программалау объект ұғымы
жүктеу/скачать 0,87 Mb.
|
ОБП
|
I ТАРАУ. ОБЪЕКТІЛІ БАҒДАРЛЫ ПРОГРАММАЛАУ Объект ұғымы Объектілі бағдарлы программалаудың ең үздік технологиясы және модификациясы жеңіл программа жасауға мүмкіндік береді. Оның мүмкіндіктерін ОБП тілінде қолдануға болады. Ондай тілдердің бірі Simula 67 , ол 60 – шы жылдардың екінші жартысында пайда болды. Қазіргі программалау тілдері ОБП-ны қолдайды. Оларға С++ , Java, Delphi т.б жатады. Бұл методология Turbo Pascal- дың 5.5 версиясынан бастап пайда болды. Мынаны айта кету керек, тек қана ОБП тілдерінде емес басқа тілдерде де, мысалы, С және Фортран тілдерінде ОБП- ны қолданады. Бірақ оның жұмысын іске асыру өте қиынға түседі. Кейбір тапсырмалар класы дәстүрлі жолмен оңай шешіледі. ОбП- ны пайдаланып, программаны өңдеу проектілі жүйенің объектілі моделін өңдеуден басталады. Ол үшін проблемаларды объектілерге бөліп, олардың арасындағы бір- біріне тәуелділігін ашады. Бұл шығармашылық процесс болашақ жүйені қарастырушы программалаушының біліктілігіне сүйенеді. Егер, мысалы, беттің кескіні туралы сөз етсек, онда бастапқы беттің жылтыры тегіс фрагменттердің жиынтығымен, үшбұрыштармен нақты көрінеді. Бұндай бөлінуді триангуляция деп атайды. Бұл жағдайда үшбұрыштар объект болып есептелінеді. Үшбұрыштар қабырғаларымен,бұрыштың өлшемдерімен анықталады. Бірақ олардың ұқсастықтары бар болғанымен үшбұрыштарды жалпы бір класқа біріктіруге мүмкіндік береді. Объектінің сипаттамасы оның атрибуттарының жиынтығы болып табылады. Оларды тұрақты және тұрақсыз атрибуттар деп екіге бөледі. Тұрақты атрибуттар оның класындағы объектілерді сипаттайды. Мысалы, көпбұрыштың төбелерінің санын айтуға болады. Ал, тұрақсыз атрибуттар объектінің жағдайын сипаттайды – осы атрибуттың мағынасын өзгерту арқылы, біз объектінің жағдайын өзгерте аламыз. Мысалы, көпбұрыштың төбелеріндегі бұрыштардың өзгеруін айтуға болады. Кейде атрибуттардың типтері көрсетіледі, себебі, әрқайсысы әртүрлі мағына береді және тұрақсыз атрибуттың бастапқы мағынасын көрсетеді. Осы атрибуттың бастапқы мағыналары объектінің бастапқы жағдайын көрсетеді. Мысалы, үшбұрышты алатын болсақ, оның атрибуттары болып қабырғалары болып есептеледі. Объектілерді класқа біріктірудің белгілері болып тек қана атрибуттар ғана емес, сондай-ақ тапсырмалардың контекстісі де есептеледі, мысалы, тікбұрыштар және тікбұрышты үшбұрыштар бірдей атрибуттардың жиынтығымен сипаттала алады- іргелес екі қабырғалардың ұзындықтары. Солай бола тұра олар әртүрлі геометриялық қасиеттермен бірге әртүрлі математикалық объектілер бола алады. Объектілерді класқа біріктіру тапсырмаларды жалпы қойылым ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. Осы кластың барлық объектілеріне қатысты өзіне тән аты болады. Сонымен қатар кластағы атрибуттардың аттары кейбір объектілерге байланысты қойылады. Класты сипаттау ‘’ жазу ‘’ түрін сипаттауды еске түсіреді, әр объект тұрақты немесе тұрақсыз типтің мағынасындай мағыны береді. ОБП- ның келесі негізгі түсінігі – операция. Операция дегеніміз берілген кластың объектісіне қолданатын функцияны айтамыз. Мысалы , үшбұрыштың геометриялық өзгерістері бір операцияны әртүрлі кластың объектісіне қолданады, оны полиморфтық операция деп атайды. Мысалы , “ вектор“ және “комплексті сан “ объектісіне көбейту операциясын қолдануға болады. Бұл полиморфтық операцияның мысалы болып табылады, себебі , векторды көбейту және комплексті сандарды көбейту - әртүрлі математикалық операциялар. Объект берiлгендердiң сипатталынуы мен оларды өңдейтiн программаларды бiрiктiредi. Объектiге енетiн программалар : Процедуралар; Функциялар; Конструкторлар; Деструкторлар түрiнде iске асады.
Объектке енгiзiлген программалар әдiстер деп аталынады және сонымен қатар: Объект Turbo Pascal-да берiлгендердi сипаттау бөлiмiнде жазылады. Ал айнымалыларды сипаттау бөлiмiнде объект экземплярлары берiледi. Type Pozicia=Object X,Y:integer; Procedure Init(NewX,NewY:integer); Procedure Locat( var XL,YL:integer); End; Объектi сипаттау үшiн Object кiлiттi сөзi қолданылады. Pozicia объектiсiне берiлгендер ретiнде X және Y бѕтiн айнымалылары және әдiс ретiнде Init және Locate процедуралары енгiзiлген. NewX, NewY, XL,YL айнымалалары объектiнiң берiлгенi емес, Init және Locate процедураларының формальды параметрi болып табылыды. Әдiстердiң мәтiнi объектен тыс берiледi, сондықтан сипатталыну кезiнде қандай объектiге жататыны анықталынуы тиiс. Егер әдiстер әртүрлi объектiлерге тиiстi болса, онда олардың аттарын бiрдей етiп жаза беруiмiзге болады.Сондықтан әдiс атына оның қай объектiге жататынын көрсететiн префикс қосылып жазылады, мысал: Pozicia.Init, Circle.Init. Әдiстермен жұмыс iстеу үшiн айнымалы енгiземiз: Var MyPoz:Pozicia; Бұл сипатталынудан кейiн MyPoz.Init(18,12) деп жазуымызға болады, яғни MyPoz объект экземплярының Init процедурасын шақыру арқылы объектiнi инициализациялау болып табылады, нәтижесiнде MyPoz объект экземплярының X,Y айнымалылары 18 және 32 мәнiне ие болады. Әрбiр объект экземплярының барлық айнымалыларына меншiктi жады алаңы болады және олар арасында мәндердiң алмасуы үнсiз жүргiзiлмейдi. Объект айнымалаларымен тура байланысуға болады. Төменде көрсетiлген мысалда программадағы екi нұсқаданың қай қайсысының орындалу MyPoz.Init процедурасының шақырғандағы нәтиженi бередi. 1-шi нұсқа: MyPoz.X:=18; MyPoz.Y:=32; 2-шi нұсқа: With MyPoz do X:=18; Y:-32; End; ОБП әдiстемесi берiлгендермен тура байланысуға кеңес бермейдi. Объект берiлгендерiн сол объектiнiң әдiсi арқылы өңдеген жөн. ОБП- ны қолданып жазылған программа бір-бірімен қарым – қатынаста болатын объектіден тұрады. Объектіні программалық жүзеге асыру- олардың өңдеу процедуралары мен берілгендерін біріктіру деген сөз. Турбо Паскальда Object типі бар, оны record құрылымды типінің жалпыламасы деп есептеуге болады. Тұрақсыз объек типін объект экземпляры деп атайды. Объект типінің жазу типінен айырмашылығы тек қана берілгендерді сипаттайтын бөлімі ғана бар емес, тағы да объектіде сипатталатын процедуралар мен функциялар бар. Бұл процедуралар мен функциялар әдіс болып табылады.Объектінің әдістеріне олардың бөлімдері қатысты. Әдістері мен олардың параметрлері объектіні сипаттауда анықталады, ал оларды жүзеге асыру басқа жерде, яғни, программаның сол әдісті шақыру женрінде орындалады. Объектіні сипаттау әдіске қарайтын шаблондардан тұрады. Олар параметрлермен типтердің сандарының сәйкес екендігі компелятор үші н қажет. Type Location=obgect x,y:integer; Procedure init( initX, InitY: integer); Function getX: integer; Function getY: integer; End; Обьект резервтегі object_end сөздерінің көмегімен сипатталады. Олардың арасында әдістер мен бөлімдердің сипаттамасы бар. Келтірілген мысалда объект графикалық координаталардың белгілерін сақтау үшін екі бөлімнен, берілген объектілердің әдістері сипатталған процедура мен екі функциялардан құралған. Объекті типтердің сипатталауының басқа сипатталудан айырмашылығы – ол программалық бірліктің (программа, модуль) ең жоғарғы сатысында тұрады. Әдістер мен функциялар, процедуралардың сипатталу бөлімінде мұндай сипаттау болмайды. Резевтегі private сөзі объект бөлімдеріне кіре алмайды. Келесі мысалда X,Y айнымалысына location объектілі типінің getX, getY әдістері арқылы ғана кіреді. Мысалы: Type Location= object Procedure init(initX, initY : integer); Function getX: integer; Function getY : integer; Private X, Y : integer; End; Private секциясында объект әдістері де бола алады. Әдістерді толық сипаттау, яғни, оларды жүзеге асыру сипатталуы объектіні сипаттаудан кейін тұруы керек. Әдістердің аттары құрамалы және нүкте арқылы бөлінетін әдістердің аттары мен объектілердің аттарынан тұрады . Мысалы : Procedure Location.init(initX, initY : integer); Begin X:= initX; Y:= initY; End; Function Location. getX: integer; Begin GetX:=X; End; Function Location.getY : integer; Begin GetY := Y; End; Объект сипатталып болғаннан кейін прграммада оның экземплярын қолдануға болады. Яғни, берілген объектілі типтерінің айнымалысын : Var Grmarker : location; жүктеу/скачать 0,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|