15.Алпамыс батырдың жекпе-жектерін көрсетіңіз
1.Қарсыласып қалысты,
Тайынбай найза салысты.
Біріне-бірі лағып,
Екі найза қағысты.
Осыменен екеуі,
Біраз жерге барысты.
Найзаларын тастасып,
Қылышпенен салысты.
Ат үстінен жүгіртіп,
Бірін-бірі шабысты.
2. Жайықтың бойы қамыс-ты,
Бермейміз деп намысты
Екі батыр екпінмен
Жақындасып қалысты.
Итерісіп тұрысты,
Ат тізесін бүгісті,
Бүгісе-бүгісе тұрысты,
Бір-біріне ұмтылып,
Тақымдары құрысты,
Он саусағы қарысты
Бірін-бірі ала алмай…
От шығады ұртынан,
3. Әне-міне дегенше
Екі қолын сындырды
Ұрыстан өзін тындырып,
Екі қолын сындырып,
Доңыздай қалмақ шыңғырды.
,Енді бала құтырып,
Ителгідей жұтынып,
Жетіп келді ұмтылып.
Жағасынан ұстады,
Буындырып қалмақты.
Ат үстінен мұштады
Бағана жеген құйрығын
Ә дегенде тастады.
4. Толғады батыр найзаны,
Жалғыз жаумен ойнады.
Жауды еркіне қоймады,
Көтеріп салған көк сүңгі,
Тіріде қанға тоймады.
Бір уақыт болғанда ,
Суырды белден қанжарды,
Жауға таман барады.
Қалмақтың көбі шалбарлы,
Шалбарлыны сермеді,
Іліндірді сағақтан,
Бауыздады тамақтан.
Қарсы алдына қараса,
Адам шыдар ер емес,
Қар жаудырды қабақтан
5. Осыны айтып болды да,
Шыға келді құтырып.
Ителгідей жұтынып,
Басқа қалқан төңкеріп,
Күрзісін келді көтеріп,
Өзінен басқа жан жоқтай,
Жетіп келді ұмтылып.
Қарсы ұмтылды батырың,
Ақ тұйғындай құнтиып,
Ауадан құйған тұйғындай,
Бір ұрып кетті сыпырып.
Ұшып кетті кәлләсі,
Денесі қалды домалап,
Астына мінген керігі,
Шыға келді ойнақтап,
Жап-жалаңаш сытылып
16.Күлтегін жырының мәтін үзінділерін анықтаңыз
1. Ілгері Шаңтұң жазығына дейін жауладым,
Теңізге сәл жетпедім.
Түстікте Тоғыз Ерсенге дейін жауладым,
Тибетке сәл жетпедім,
Батыста Інжу өзенін кеше
Темір қақпаға дейін жауладым.
Терістікте Байырқы жеріне дейін жауладым,
Осыншама жерге дейін жорыттым,
Өтүкен қойнауының нағыз иесі жоқ еді,
бірақ ел тұтатын жер осы
Өтүкен қойнауы еді.
(Дәл) осы жерде отырып,
табғаш халқымен табыстым.
2. Әскері үш мың екен,
Біз екі мың едік.
Соғыстық,
Тәңірі жарылқады, жеңдік.
Өзенге түсті, жеңдік.
Жол үстінде өлді көп.
Сөйтіп, оғуз түгел бағынды
Әскері үш мың екен,
Біз екі мың едік.
Соғыстық,
Тәңірі жарылқады, жеңдік.
Өзенге түсті, жеңдік.
Жол үстінде өлді көп.
Сөйтіп, оғуз түгел бағынды
3. Соңындағы інілері қаған болған,
Ұлдары да қаған болды.
Соңындағы інісі ағасындай болмады,
Ұлдары әкесіндей болмады.
Біліксіз қағандар отырған екен,
Жалтақ қағандар отырған екен.
Әміршілері де біліксіз екен,
Жалтақ болған екен
4. Сонда өш адамдар былай иландырып еді.
"Жырақ болса, жаман сыйлық берер,
Жақын болса, жақсы сыйлық берер", деп.
Осылай иландырып еді.
Білімсіз кісілер сол сөзге нанып,
Жақын барып, көбің қырылдың
5. Жаулар бектен ұйықтады (қажыды)
Соны (Бектің күшін) көріп азғындады.
Өлім оларды қонақша қабылдады
Ауыздарына у ішірді (құйды).
Оны (жауды) қуып жетіп сүңгіледі ( найзамен шанышты)
(Жаудың) басына жаңа (жара) қасырат орнатты.
Ерлер байып мұңылады (арылды, қуанышқа бөленді)
Олардың (жаудың) батырларына бұғау салды.
Достарыңызбен бөлісу: |