Темір- адам қоғамымен бірге туып, бірге жасасып, адам мүддесіне ұзақ уақыт қызмет етіп келе жатқан тарихи элемент. Ол-адамды алғашқы құрал мен қару жарақтан бастап, бүгінгі ғарыш кеңістігіне көтерген жасампаз металл.
Темір кенінің қоры жағынан Қазақстан -әлемде сегізінші, оны өндіруде он бірінші орын алады. Ал ТМД елдері арасында Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында тұр.
Темір –ІV период VIII топтың қосымша топша элементі. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темірде – d элементке жатады.
Темір –ІV период VIII топтың қосымша топша элементі. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темірде – d элементке жатады.
Жалпы сипаттама.
Периодтық жүйедегі орны
және атом құрылысы
Темір - айнымалы ІІ және ІІІ валентті,.
Қосылыстарында +2 және +3 тотығу
дәрежелерін көрсетеді:
Fe0 – 2e Fe2+
Fe0 – 3e Fe3+
Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 4,2%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қорыРудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.
Темір – тірі организмдердің құрамында кездеседі. Ересек адамдардың денесінде 4-5 г темір бар. Оның 65% қандағы гемоглабиннің құрамына кіреді. Темір ионы ғана қанға қызыл түс береді. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қаназдық ауруын туғызады. Темір көптеген тағамдардың құрамында кездеседі. Мысалы: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында. Бұл тағамдарды күнде ас мәзірінде пайдаланып, қан аздықтың алдын алу керек. Ешкінің шикі сүтінде де темір кездеседі. Оны шикілей ішу адамға өте пайдалы.
