Ылым министрлігі
жүктеу/скачать 1,12 Mb.
|
000458d7-8d2556ea
| Жұтқыншақ бассүйек негізінен басталып VІ – VІІ мойын омыртқаға дейін созылады, үш бөлігі бар: мұрын, ауыз, көмей.
Мұрын бөлігі тыныс бөлігі болып саналады, ерекшелігі – қабырғалары қабыспайды. Алдында екі хоан, латералды екі есту түтіктері орналасқан. Осы жерде лимфа ұлпаларының жиыны бар: Пирогов-Вальдейердің лимфоэпителиалды сақинасы. Бұл сақина тіл, екі таңдай, екі түтік, жұтқыншақ бадамшалардан тұрады. Жіңішке ішек асқазанның шығаберісінен басталып жуан ішекке дейін созылады, ұзындығы 6,5 – 7м. Үш бөлігі бар: 12-елі ішек, ащы ішек, мықын ішек. 12- елі ішек ұйқы безінің басын айналып жатыр, төрт бөлігі бар: -жоғарғы – бірінші бел омыртқа тұсында орналасқан -төмен бағытталған – омыртқа жотасының оң жағында үшінші бел омыртқаға дейін созылады -көлденең –сол және алдыңғы жағынан І – ІІ бел омыртқаға дейін көтеріледі -жоғары бағытталған 12- елі ішек ішкі бетімен ұйқы безінің басымен бітіседі, жоғары бөлігі бауырдың шаршы бөлігімен ; төмен бағытталған бөлігі оң бүйрекпен шектеседі; көлденең бөлігі қолқамен төменгі қуысты венаның арасында өтеді. Тоқ ішектің ерекшеліктері: ұзына бойы орналасқан таспалар, майы бар сірлі өсінділер және қампаймалар. Соқыр ішектің ұзындығы 6см., диаметрі 7см., гипогастрийдің оң мықын шұнқырында орналасқан. Алдынғы беті тікелей іштің алдыңғы қабырғасына жанасып жатады немесе одан үлкен шарбымен бөлінеді. Соқыр ішектің артқы бетінен құрт тәрізді өсінді шығады, орташа ұзындығы 8 см. Көлденең ішек ең ұзын ішек (25-30см), оң иілімімен көкбауырға дейін созылып сол иілім жасайды.Алдыңғы бетінде үлкен шарбы, жоғарында бауыр, өт қапшығы, асқазан, ұйқы безі, көкбауыр, артында 12-елі ішек, ұйқы безі орналасқан. Төмен бағытталған ішек іш қуысының сол жағымен өтіп, мықын қырына дейін созылады. Алдыңғы жағынан жіңішке ішекпен жабылған, артқы жағында көкетке, белдің шаршы бұлшықетіне тиіп жатыр. Сигма тәрізді ішек төмен бағытталған ішектен басталып тік ішекке дейін созылады. Бос сигма тәрізді ішек кіші жамбас қуысында орналасқан, ал толған кезінде симфиздан жоғары көтеріледі. Тік ішек нәжіс жиналу үшін қажет. Сегізкөздің мүйіс деңгейінде басталып, кіші жамбас астауында екі иілім түзейді.Тік ішектің жоғарғы бөлігі кіші жамбас қуысында орналасқан, бұл жамбас бөлігі. Төмен бағытталған сайын кеңейіп ампула түзейді. Ампуланың диаметрі 8 – 16 см. 30-40см дейін кенейеді. Асқорыту жүйесінің үлкен бездері. Бауыр массасы-1500 грамм. Қызметі: - өт бөлу - қанды залалсыздандыру - зат алмасуға қатысу - гормоналдық қызмет Бауыр тікелей көктеттің астында іш қуысында жоғарғы бөлігінің оң жағында орналасқан. Бауырдың 2 беті: жоғары- көкет; төменгі –висцералдық және 2 жиегі бар. Ұйқыбезі - асқазан артында артқы іш қабырғасында орналасқан, сол бөлігімен сол жақ қабырғаастына еніп тұрады. Артқы жағынан төменгі қуыс венаға, сол жақ бүйір венасы мен қолқалға жанасып жатады. 3 бөлігі бар: басы, денесі, құйрығы. Өтқабы - алмұрт пішінді,3 бөлігі бар:түбі,денесі, мойыны. Мойының ұзындығы 3,5 см , тікелей қап түбіне жалғасады. Өт түтігі және бауыр түтігінің қосылуын ортақ өт түтігі деп атайды. Ол бауыр-12-елі ішектің байламының арасында жатады, оның артқы жағында қақпа венасы, сол жағында бауыр артериясы орналасады, одан кейін ол 12-елі ішектің жоғарғы бөлігінің артында төмен жүріп, 12-елі ішектің төмен бағытталған қабырғасын жарып өтіп ұйқыбезі түтігімен бірге үлкен 12-елі ішек тесігіне ашылады. Осы тесік тұсында өт қабының бұлшықет қабаты сфинктер түзейді, өттің құйылуын реттеу үшін. Таблица. Білім алушының әр кезеңінен кейін өзінді бағалап, бұл кестені толтырып отырады.
2. Тақырып бойынша сұрақтар тізбесімен жұмыстан, өзің аузша жауап бер. 1. Ас қорыту жүйесінің мүшелерін ретімен ата 2. Ірі асқорыту бездерді ата 3. Ас қорыту түтігінің қабырғасының құрылысын түсіндіру 4. Ауыз қуысындағы мүшелерді атап бер 5. Асқазанның бөліктері, құрылысы, қызметі 6. Жіңішке ішектің бөліктері, құрылысы, қызметі 7. Он екі елі ішектің орналасқан жері, құрылысы, қызметі 8. Жуан ішек бөліктері орналасқан жері, құрылысы, қызметі 9. Бауырдың орналасқан жері, құрылысы, қызметі 10.Өт қуығының орналасқан жері, құрылысы, қызметі 11. Ұйқы безінің орналасқан жері, құрылысы, қызметі 3. Үнсіз сүретпен жұмыс. Ас қорыту мүшелерінің цифралармен белгіленген бөліктерге жауап тауып, жұмыс дәптеріңе сүреттерін салып, жауаптарын жазып толтыр. №1 сурет №2 сурет № 3 сурет № 4 сурет № 5 сурет № 6 сурет № 7 сурет № 8 сурет Өзіңді жауаптар эталонмен тексеры. №1 1. Жоғарғы ерін. 2. Жоғарғы иек 3. Қатты таңдай 4. Жұмсақ таңдай 5. Тілше 6. Бадамша без 7. Тілдің түбірі 8. Үлкен азу тістері 9. Кіші азу тістері 10. Ит тістері 11. Күрек тістері 12. Тілдің денесі №2 а. Күрек тістер б. Ит тістер в. Кіші азу тістер г. Үлкен азу тістер №3 1. Құлақ маңы сілекей безі 2. Жақ асты сілекей безі 3. Тіл асты сілекей безі №4 1. Он екі елі ішек 2. Аш ішек 3. Соқыр ішек 4. Құрт тәрізді өсінді 5. Жоғарға бағытталған өрлі ішек 6. Көлденең өрлі ішек 7. Төмен бағытталған өрлі ішек 8. Сигма ішек 9. Тік ішек №5 1. Тік бұлшық еттер 2. Көлденең бұлшық еттер 3. Қиғаш бұлшық еттер №6 1. Ұйқы бездің басы 2. Қосымша өзек 3. Негізгі өзек 4. Кіші емізік 5. Үлкен емізік №7 1. Тәждік байлам 2. Көкет 3. Үшбұрышты байлам 4. Орақ тәрізді байлам 5. Оң бөлік 6. Сол бөлік 7. Дөңгелек байлам 8. Төменгі қуысты вена 9. Өт қуық №8 1. Оң бөлік 2. Тәждік байлам 3. Құйрықты бөлік 4. Глиссон капсуласы 5, 6.бауыр артериясы 7. Қақпалық вена 8, 9. Оң және сол бауыр өзектері 10. Қуық түтігі 11. Сол бөлік 12. Құйрықты бөлік 13. Дөңгелек байлам 14. Ойыстар 15. Ойыстар 16. Өт қуық
Бағаны таблицаға көшір 4. Глоссарий Бірінші бағандағы сөздерді екінші бағанда орналасқан сәйкес келетін терминдерді тауып, арасын сызықшамен байланыстыр А деңгейі 1.Ауыз қуысы 1.Buccae 2.Ерін 2.Palatum durum 3.Ауыз кіреберісі 3.Cavumorisproprium 4.Ұрт 4.Palatum mole 5.Меншікті ауыз қуысы 5.Labia oris 6.Қатты таңдай 6.Lingua 7.Жұмсақ таңдай 7.Cavitas oris 8.Тіл 8.Vestibulumoris 9.Тіс 9.Dentes canini 10.Күрек тіс 10.Denteslactei 11.Сойдақ тіс 11.Dentesincisivi 12.Кіші азу тіс 12.Dentes 13.Үлкен азу тіс 13.Dentes olarsrs 14.Сүт тіс 14.Denres olars 15.Сілекей безі 15.Glandula parotidea 16.Құлақ маңы безі 16.Glandulasubmandibularis 17.Төменгі жақ асты безі 17.Glandula salivarae 18. Тіл асты без 18.Glandula sublingualis Глоссарий. Жауап эталоны А деңгейі 1 .Ауыз қуысы 1.Buccae 2 .Ерін 2.Palatum durum 3 .Ауыз кіреберісі 3.Cavum oris proprium 4 .Ұрт 4.Palatum mole 5.Меншікті ауыз қуысы 5.Labia oris 6 .Қатты таңдай 6.Lingua 7.Жұмсақ таңдай 7.Cavitas oris 8.Тіл 8.Vestibulum oris 9 .Тіс 9.Dentes canini 1 0.Күрек тіс 10.Dentes lactei 11.Сойдақ тіс 11.Dentesincisivi 1 2.Кіші азу тіс 12.Dentes 1 3.Үлкен азу тіс 13.Dentes premolares 14.Сүт тіс 14.Dentes molares 1 5.Сілекей безі 15.Glandula parotidea 1 6.Құлақ маңы безі 16.Glandula submandibularis 17.Төменгі жақ асты безі 17.Glandula salivarae 1 8.Тіл асты без 18.Glandula sublingualis Қосымша жауап 1-7 4-1 7-4 10-11 13-14 16-15 2-5 5-3 8-6 11-9 14-10 17-16 3-8 6-2 9-12 12-13 15-17 18-18 Бағалау: 10% дейін қате жауаптары – «5» 25% дейін қате жауаптары – «4» 50% дейін қате жауаптары – «3» 50% көп қате жауаптары – «2» Барлығы: 18 сұрақ 0-2 қате – «5» 3-6 кате – «4» 6-9 қате – «3» 9 –дан жоғары –«2» Бағаны таблицаға көшір Глоссарий В деңгейі 1.Жұтқыншақ 1.Ventriculus 2.Өңеш 2.Pharynx 3.Асқазан 3.Hepar 4.Бауыр 4.Pancreas 5.Өт қуығы 5.Vesica fellea 6.Ұйқы безі 6.Esophagus 7.Жіңішке ішек 7.Peritoneum 8.Он екі елі ішек 8.Ceacum 9.Тоқ ішек 9.Rectum 10.Соқыр ішек 10.Duodenum 11.Тік ішек 11.Intestinum tenue 12.Іш астауы 12.Intestinum crassum Глоссарий. Жауап эталоны. В деңгейі 1 .Жұтқыншақ 1.Ventriculus 2 .Өңеш 2.Pharynx 3 .Асқазан 3.Hepar 4 .Бауыр 4.Pancreas 5 .Өт қуығы 5.Vesicafellea 6.Ұйқы безі 6.Esophagus 7 .Жіңішке ішек 7.Peritoneum 8 .Он екі елі ішек 8.Ceacum 9 .Тоқ ішек 9.Rectum 10.Соқыр ішек 10.Duodenum 11.Тік ішек 11.Intestinum tenue 12.Іш астауы 12.Intestinum crassum Қосымша жауап 1-2 7-11 2-6 8-10 3-1 9-12 4-3 10-8 5-5 11-9 6-4 12-7 Бағалау: 10% дейін қате жауаптары – «5» 25% дейін қате жауаптары – «4» 50% дейін қате жауаптары – «3» 50% көп қате жауаптары – «2» Барлығы: 12 сұрақ 0-1 қате – «5» 2 -3 кате – «4» 4 -6 қате – «3» 6 –дан жоғары –«2» Бағаны таблицаға көшір 5. Үлгі бойынша (жұтқыншақ) кестені толтыру
Таблицаны толтыру. Жауап эталоны.
Бағалау:
25% дейін қате жауаптары – «4» 50% дейін қате жауаптары – «3» 50% көп қате жауаптары – «2» Барлығы: 63 сұрақ 0-6 қате – «5» 7 – 20 кате – «4» 20 -31 қате – «3» 31 –дан жоғары –«2» Бағаны таблицаға көшір 6. Ситуациялық есептерді үлгі бойынша шешу Асқазан, жіңішке ішек және жуан ішектер Рентгенологияда асқазанға ауа жиналғаны анықталған. Ауа жиналатын асқазанның бөлігін атаңыз Науқас тағам қабылдаған соң сол жақ қабырға асты ауратынына шағымданады. Дәрігер бірінші кезекте қай мүшенің ауруы туралы ойлануы керек? Рентгеноскопияда ісік салдарынан контраст заттың 12-елі ішекке өтуі қиындағаны анықталған. Ісік асқазанның қай бөлімінде? Ісік 12-елі ішектің үлкен емізікшесінің аумағында орналасқан . 12-елі ішектің бұл аймағы қалай аталады? Ісік 12-елі ішектің төмен бағытталған бөлігінде,өсуі артқа қарай бағытталған. Қандай мүшеге сыналай өсуі мүмкін? Ас қорыту жолының барлық бөліктерінде лимфоидты түйінділер бар. Қандай бөліктерде шоғырлану түзеді? Ас қорыту жолы бойында біріңғай салалы бұлшық еттердің дөңгелек қабатты сфинктер құрайды. Сфинктер қалай аталады? Жуан ішектің қабатының буылтық шығыңқы жерлері бар.Олардың пайда болу себебі және жіңішке ішекте неге жоқ? Дәрістен студенттерге соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісімен орналасуы әртүрлі болатыны белгілі болады.Аташы құрт тәрізді өсіндіні қандай белгісі бойынша айыру керек? Ас қорыту жолының бұлшық етті қабаты бірыңғай салалы бұлшықеттен тұратыны белгілі, бірақ тағам қабылдау мен экскренттер шығару адам еркінде.Бұны қалай түсіндіреміз? Науқастың шаншуы құрсақ қуысының жоғарғы қабатында.Ота кезінде қабынған құрт тәрізді өсінді бауыр астынан табылған. Бұлай орналасу неге байланысты? Аппендэктомия кезінде отаны мықын ішектің саусақ тәрізді шығыңқысын тапқан. Бұл не? Науқас кіндік аумағының қатты ауруына шағымданды. Бұл жағдайда ас қорыту жолының қандай бөлігі зақымдалуы мүмкін? Құрт тәрізді өсіндісінің қабынуын анықтау үшін отаны құрсақтың алдыңғы қабырғасын шат байламынан жоғары жердің басып қарайды.Отаны қандай аймақты басып қарайды? Тік ішектің бұлшық ет талшықтарынан 2 сфинктер құралған .Бұл сфинктердің айырмашылығы қандай? Науқасты тексеру кезінде дәрігер мүшелердің қалыпқа қарама-қарсы орналасуын тапқан. Бұл неге байланысты? Жіңішке және жуан ішектердің басқа бөлімдерінен салыстырғанда тік ішектің бұлшық ет қабатының құрылымында ерекшелік бар.Ол қандай ерекшелік және қандай қызмет атқарады? Грекше аталуының негізінде асқазанның,жіңішке және жуан ішектердің шырышты қабатының қабынуларының атауы құрылады. Грекше тілде бұл мүшелер қалай аталады? жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|