Ылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,74 Mb. Pdf көрінісі
|
| Антикалық ғылым
Европалықтардың түсінуінде ғылымның «шығу тегі» - Ертедегі Греция. Ғылым болып қалыптасу үшін білім практикалық сауалдардан шығып және өзінің теориялық формасын қалыптастыру керек. Тану объектісі болып нақты бар заттар емес, идеалды заттар, өздерінің ойынан пайда болған заттар табылады. Жаңа білім алудың негізгі болып эмпирикалық тәжірибе емес, теориялық анализ, негізі ой жүйесінде салынған дәлелдермен қисындандырылған. Дәл осы қасиеттер – теориялық, қисынды дәлелдермен, тәжірибелік қажеттіліктен тәуелсіздік. Талқылауға арналған ашықтық және сыншылар Ертедегі Грецияда білім алды. Осындай ғылымды жасау үшін айқын ойдың алғы шарттары қажет болды, ең алдымен мифологиялық ойлау жүйесінен логика- түсініктік ойлау жүйесіне көшу керек. Мифологиялық ой сынулардың сферасында объективті және логикалық жүйе талап етілмеген және көз алдына келмеген. Логика – түсінік ойлау жүйесі жаңа нақтылықты ашады – нақтылық конструкциясымен қисындыларын және дәлелдерді, олар үшін сенушілік нақтылық мағыналар шешуші болмайды. Пифагорлықтар сан ұғымын енгізіп, көне ғылым құруына арналған ойдың негіздерін дайындады. Ғылым ой сана сферасына көз салуға тырысады, сол жерде философия оған ықпал жасай бастайды. Философияның мифологиядан айырмашылығы, ол әлем туралы білім құруына ұмтылады. Егер біріншіден философтар түпнегіздерін сенушілік түсінілетінінен іздесе, шек қөю қажеттілік түсіну және білімдер келесіде келеді. Шек қою және сенушілік түсініктерін қарама – қарсы қойып салыстыру және ой сана, ең үлкен дәрежеде айтылған элеялық мектепте, перспективті және философиямен байланысты ғылым қалыптастыруына арналған мүмкіншіліктер жасалды. Сонымен қатар, математикалық және қисынды құралдарды қолданудың білім әлемінде мүмкіншілігі туды. Математикалық құралдарды қолдану туралы ой Пифагорға (б.з.д VI ғасырдың екінші жартысы - V ғасырдың басы) және оның мектебіне тиесілі. Дәл осы жерде ғылыми дүниетанымы негіздері кепілге берілген болатын, ал математика оның бастауыш аспабы бола бастады. Сандар – тіршіліктің бастауы, ал сандар онтологиясы табиғат түпнегізімен берік ұйымдарды ашады: «барлығының басы – 79 бірлік; бірлікке себепкер сияқты екілік пен белгісіз зат сияқты жатады, бірліктен және белгісіз екіліктен сандар шығады; сандардан – нүктелер; нүктелерден – сызықтар; олардан – жалпақ пішін; жалпақтан – көлемді пішіндер; олардан – сенушілік түсінілетін денелер; олардың төрт негізі бар – от, су, жер және ауа; тұтас орналаса және айналдыра, олар әлемді туғызады – рухтанған, акылды, шар тәрізді, ортада – жер....», - деп Пифогорлықтар мәлімдеген. Антикалық ғылым өзінің білімін аяқталған үлгілер ретінде ретке келтірді. Оларға Аристотельдің «Аналитики» еңбегі, Евклидтің «Начала»-сы, Архимедтің жұмыстары: «теоремалардың дәлелденуі туралы математикалық әдісі», «жалпақ пішіндердің тепетеңдігі туралы», «жүзуші денелер» және т.б. қатыстыруға болады. Оларды қисынды негіздердің жалпылық теориялық дәлелдігі, математикалық құралдардың белсенді қолданылуы біріктіреді. Антикалық ғылымның ерекшелігі оның пайымдаушылық өзгешелігімен. Ол практикалық мақсаттардың шешіміне арналған емес, шындық іздеу үшін бір сапқа тұрады. Ғылым және философия тығыз байланысты, ал ғылыми білім ақырындап философиялық пайымдауға ауысып отырады. Олар нағыз даналық іздеуге, тұтас ұғынуға қосылған. Осы ізденістердің ең жоғарғы талаптары Игіліктер, Сұлулық және Шындық. Сонымен, көне ғылым математикалық теориялардың кең қолдануымен, пайымдаушылықпен сипатталады. жүктеу/скачать 1,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|