10.1 Электр жетегін автоматты баскару жуйелерін белгілеу жэне функциялары
Автоматталған электржетек (АЭП) дегеніміз - электромеханикалы жүйе, құрылымында автоматты баскарушы құрылысы (АБК), қуат түрлендіргіші, беретін құрылғы жане электр қозғалтқышы бар, жұмыс машиналарының орынадаушы қозғалтуға-және сол қозгалыстарды басқаруға арналған. Осындай электржетегінің құрылымы сызбанұсқасы 10.1суретте берілген. Электр қозғалтқыш жане жұмыс машина баскару объектісі (нысаны) болады.
10.2 суретте автоматты басқарушы құрылғы құрылымы сызбанұсқасы берілген, оған: берілетін құрылығы (ЗУ), түзеткіш бөлігі (К4) .басқарушы және қалыптастырушы құрылғы функциясын атқаратын және аралықтары күшейткіш (ПУ)кіреді.
10.2сурет. Автоматты басқарушы құрылғының құрылымды сызбанұсқасы
Электржетегінің автоматталған баскару жүйесі (САУЭП) автоматты басқарушы құрылғыдан жне түрлендіргіштен тұрады, олар басқару объектісіне (нысанына) әсер етеді.
Электржетегінің шығыс параметрлері: жылдамдык, жеделдету, бұрылу бұрышы, уақыт, қуат. Басқару үдерісінде бұл шамалар белгілі бір заңмен реттелуі немесе тұрақталуы мумкін. Мысалы, берілетін әсерді р(t), ал шығыс шамасын у(t) белгілейміз (10.Зсурет).
САУЭП-тың негізгі максаты берілетін әсердің жұмысын қамтамасыз ету, яғни электржетегінің барлық жұмыс уақытында p(t)--y(t) теңдіктің орындалуы. Бірақ бұл функциялар тең емес, себебі
жұйеде қарсыласқан әсер бар. Оған: кернеу тұрақсыздығы, жұйе элементтерінің сипаттамалар тұрақсыздығы, жұктеменің өзгеру жане
т.б. жатады. у(t) функциясының қалыптасуында қолайлы нұсқасын табу қажет.
САУЭП негізгі функциялары: жіберу немесе қосу үдерісін басқару, электр қозғалтқышты тежеу немесе реверсі, электр жетегінің координатын турақтау, өзгеретін параметрлерді бағу, бағдарламалы және бейімделген басқарудың орындалуын бағу, электр тізбектерін қоргау, кейбір элементтер мен түйіндердін берілген жүйелі операцияларын қамтамасыз ету. САУЭП дегеніміз - маліметті қабылдайтын жане қайта шығару жүйесі. Ол тұйыкталмаған, тұйықталған және біріктірілген циклден де құрылады. Тұйыкталмаған жүйеде маліметтін тек бір каналы бар - берілетін. Шағыс шамасы кіріске әсер етпейді. Берілген режимдегі жұмыс далме-далдігі шамалы. Бұндай жүйенің құрылымды сызбанұсқасы 10.3 суретте.берілген. Тұйыкталмаған жүйеде тек жүйелі жұмыстар: қосу, тежеу және т.б. орынадалуы мүмкін. Тұйыкталған жүйеде маліметтін екі каналы: берілетін және кері байланыс каналы қолданылады. Бұл жұмыстың дәлме-далдігін өсіреді. Біріктірілген жүйеде, тұйықталған және түйықталмаған жүйелер бірігеді. Бұл ең жетілген САУЭП (олар 2-тарауда қарастырылған).
