жолы болып кетеді. 306 жылы, Константин таққа отырған кезде
христиандық Шығыстағы секталардың бірі ғана еді, ол империяның
мемлекеттік дініне айналады деп жорамалдағандарды, 2050 жылы
кришнаизм АҚШ-тың мемлекеттік діні болады деп жорамалдағандарды
210
А Д А М З А ТТ Ы Б ІР ІК ТІР У
бүгін қалай күлкі қылғаны сияқты әбден келемеж етер еді. 1913 жылғы
қазан айында Ресейдегі большевиктер кішкентай ғана радикалды
партия еді. Бірде-бір ақыл-есі дұрыс адам төрт жылдан соң олар
бүкіл елдің тізгінін қолына алар-ау деп ойлаған емес. Б.з. 600 жылы
шөлейтте көшіп-қонып жүрген арабтар көп ұзамай Атлант мүхитынан
Үнді мұхитына дейінгі жер аумағын жаулап алады деген жорамал
бүдан да бетер ерсі көрінер еді. Шындығына келгенде, Византия әскері
арабтардың алғашқы шабуылына тойтарыс бергенде, ислам шөкімдей
діндарлардың жергілікті культі болып қалуы ықтимал болатын. Ал
ғалымдар Меккеден шыққан егделеу саудагерге түскен уахи-аянның
неліктен тарала алмай қалғанын оп-оңай түсіндіріп берер еді.
Әлбетте, бәрі мүмкін бола алмады. География, биология, экономика
шектеу болды. Апайда осынау шектеулердің ішінде ешқандай заңдарға
байланыспайтын, ең тұтқиыл оқиғаларға арналған кеңістік қалды.
Мұндай қорытынды тарихтағы детерминизмге үйреніскен көптеген
оқырманның көңілін қалдырары анық. Детерминизм бізге қолайлы, өйткені
ол біздің әлеміміз бен дүниеге көзқарасымыз - тарихтың табиғи әрі болмай
қоймайтын жемісі екеніне сендіріп бағады. Үлттық мемлекеттерде тұрып,
экономиканы капиталист принциптер бойынша қүру, адам құқықтарын
өзеурей қорғау табиғи әрі қашып құтыла алмайтын үрдіс дейді.
Тарихтағы детерминизмнен бас тарту - үлтшылдықты, капитализм
Достарыңызбен бөлісу: |
