ҒЫЛЫМИ РЕВОЛЮЦИЯ тәрізді ғой, олар ештеңені сезбейді, эмоцияға бой алдырмайды, күй- зелуді білмейді. Бір қызығы, сүт пен жұмыртқа өндіретін машиналарды жасаған ғалымдардың өздері жуырда ғана төрт аяқтылар да, құстар да сезім мен түйсіктің қат-қабат кешенін иеленетінін аса сенімділікпен дәлелдеп шықты. Олар тән азабын ғана емес, эмоциялық күйзелісті де бастан өткереді екен. Эволюциялық психология ауыл шаруашылығы жануарларының эмоциялық және әлеуметтік мұқтаждығы өздері тіршілік етіп, көбейген табиғат аясында дамығанын айтады. Мысалы, жабайы сиыр өзге тана не бұқалармен бір табынға біріге алмаса, оның көбеюі мен тіршілік етуі қиынға соғар еді. Мұндай ғадетті бойына сіңірген бұзаулар өзге сүтқо- ректі жануарлардың барлық төлдеріндей ойнақшуға (ойын - сүтқоректі- лердің әлеуметтік мұқтаждығын өтейді) қүмар болады. Ойнақтаған бұзау өзге енелерге де емін-еркін жолап, аштан қалмау үшін сүтін еме алады. Осы күні фермерлер тайыншаны бұзау кезінен енесінен айырып, жабық қашаға қамап, жем-шөбін беріп, ауруларға қарсы екпе егіп, же- тілген шағында қолдан ұрықтандырса, не болады? Объективті көзқа- рас тұрғысынан қарасақ, ол енесін іздемеуге, өрісте ойнақ салмауға тиіс. Субъективті көзқарас бойынша ол да енесін іздеп, табынмен бір- ге жүргісі келетін болар. Енесін ембеген, табынмен жайылымға шықпа- ған бұзаудыңжағдайы нашарлай береді. Эволюциялық психологияның негізгі сабағы: табиғат аясында қалыптасқан мұқтаждық тіпті тіршілік ету мен көбеюдің балама түрін ұсынса да, жойылмақ емес. Өндірістік ауылшаруашылықтың теріс қадамы да сол, олар жануардың объек тива мұқтаждығын өтеп отырмыз дейді де, олардың субъективті мұқ-
