Талдағыштар физиологиясы. Жалпы қасиеттері. Көру, соматосенсорлық талдағыштар
1-БӨЛІМ
Тапсырма №1.Терминді үш тілді атап, қазақ тілінде анықтама беріңіз
Анықтама беріңіз
|
Термин
|
анықтамасы
| |
Қазақша
|
На русском
|
English
| |
Талдағыш (сезім жүйесі)
|
Анализатор (сенсорная система)
|
Analyzer (sensory system)
|
Талдағыштар-бұл ақпаратты қабылдап,кодтап,ми қыртысына өткізетін,және орталықта талдап,сезім тудыраын күрделі морфо-функциоалды жүйе.
|
Тапсырма №2.Талдағыштың бөлімдері және олардың қызметтері.Кестені толтырыңыз
|
Талдағыштың бөлімі
|
Құрылым
|
Қызметі
|
Шеткі (рецепторлық) бөлімі
|
рецепторлардан тұрады
|
Ақпаратты қабылдау,кодтау,сыртқы энергеияның барлық түрін нерв импульсына айналдыру.
|
Өткізгіш / аралық бөлімі
|
афференттік талшықтар, нейрондар және
қыртысасты орталықтар
|
Рецепторлардағы нерв импульсын афферентті жолдар арқылы ОЖЖ-не,ми қыртысына өткізеді.
|
Орталық бөлімі
|
Ми қыртысының бөлімдері
|
Ақпаратыт өңдеп,талдап,сезімдік құбылыстарды тудырады.
|
Тапсырма №3.Рецепторладың жіктелуі.Кестені толтырыңыз
|
Түрлері: қай талдағышқа тән
|
Рецепторларын тітіркендіргенде туындайтын сезім сипатына қарай
|
- көру,
- есту,
- иіс сезу,
- дәм,
- сипап сезу,
- ауырсыну,
- терморецепторлар,
- проприорецепторлар,
- вестибулорецепторлар
|
Рецепторларының орналасуына қарай
|
Экстрарецепторлар
Интрарецепторлар
|
Тітіркендіргіштің табиғатына қарай
|
-Механорецепторлар
-Фоторецепторлар
-Хеморецепторлар
-Терморецепторлар
-Ноцицепторлары (ауырсыну)
|
Ортамен жанасу сипатына қарай
|
-дистанционды
-контактілі
|
Құрылымдық ерекшеліктеріне қарай
|
-біріншілік сезетін рецепторлар
-екіншілік сезетін рецепторлар
|
Тапсырма №4.Рецепторлардың қозу механизмі.Кестені толтырыңыз
|
Рецепторлар
|
механизмі
|
Біріншілік сезімтал
|
Біріншілік сезімтал рецепторлы анализаторларда әрекет потенциалы сезімтал нейронның өзінде пайда болады.Яғни мұнда тітіркендіргіш рецептор мембаранасына әсер етіп,оның иондарға өтімділігін арттырады,мембаранада деполяризация одан кейін ӘП пайда болады.
|
Екіншілік сезімтал
|
Екіншілік сезімтал рецепторлы анализаторларды әрекет потенциалы сезгіш нейронда (1-нейрон) рецепторлы жасушалардың қатысуымен ғана пайда болады.Мұнда тітіркендіргіш әсері – мембрана
рецепторларымен әрекеттесу –рецепторлық потенциал - медиатордың
бөлінуі - генераторлық потенциал - соңында ӘП пайда болады.
|
Тапсырма №5.Рецепторлардың сипаттамасы.Кестені толтырыңыз
Біріншілік сезімтал рецептор
|
Екіншілік сезімтал рецептор
| |
Арнайы рецепторлық жасушасы жоқ
|
Арнайы рецепторлық жасушасы бар
| |
Стимулды афферентті нейронның сезгіш ұшымен қабылдайды
|
Стимулды арнайы рецепторлық жасуша қабылдайды. Ол афферентті нейронның ұшымен синапс арқылы байланысқан
| |
Медиатор бөлінбейді
|
Медиатор бөлінеді
| |
Рецепторлық потенциал мен генераторлық потенциал бір
|
Генераторлық потенциал постсинапстық мембранада қалыптасады
| |
ӘП аксон түбінде (аксон томпешігі) немесе бірінші Ранвие үзілісінде туындайды
|
ӘП постсинапстық мембрана маңында туындайды
|
Тапсырма №6.Талдағыштардың морфологиялық ерекшеліктері.Кестені толтырыңыз
Достарыңызбен бөлісу: |
