Искакова Үрзада Жармаханқызы Сарыағаш ауданы, Оразата елдімекені, Т. Бигельдинов атындағы жом, тарих пәні мұғалімі

Жаңа тақырыпты талқыламас бұрын оқушыларға ойқозғау мақсатында бейнетаспа көрсеттім. Осы жерде синхронды емес оқыту, ақпараттық комуникациялық технологиялық ресурстарды қолдандым. Бұл үдеріс барысында мұғалім мен білім алушы арасындағы уақыт жағынан кешеуілдетіп жүреді. (Дерек көзі, глоссарий 33-бет). Бұл бейнетаспаны көргеннен кейін оқушылардан ойларын сұрадым. Мысалы: С деңгейлі оқушым тақырыпты өз сөзімен баяндайды;. В деңгейлі оқушым теңдесі жоқ жәдігер туралы ойын дамытады;

Ал А деңгейлі оқушым кестені қалай түрлендіру керектігін талқылайтынын айтты. Оқушылардың ойын жаңа тақырыпқа бағыттап алғаннан кейін, тақырып бойынша топтық тапсырмалар бердім.

І топқа Сақтар – ежелгі Қазақстан тұрғындары және олардың өмір салты мен шаруашылығы. Ал ІІ топқа сақтардың басқару ісі мен тұрмысы .III топқа Шырақтың ерлігі. IV топқа теңдесі жоқ жәдігерлер деп бөліп бердім. Тапсырмаларды орындау барысын бақылағанымда оқушылардың барлығы бұл үдеріске атсалысқандығын, қызығушылығы жоғары болғандығын байқадым. Мысалы: үнсіз отырған С- деңгейлі оқушым: «Томиристің» суретін көріп оның патша екенін айтты, жарайсың деген сөзбен жауабын бағалап қойдым. Осы жерде мен оқушылардан аты аңызға айналған сақ ғұламасын сұрап өттім.

Осы кезде А деңгейлі оқушым топпен талқылай отырып, VI- ғасырда аты аңызға айналған сақ ғұламасы Анахарсис екенін,және оның неше түрлі нақыл сөздері қалғаны жайында айтып өтті. Бұл оқушының сабақтар барысында пәнге деген қабілеттілігін байқадым. Алдағы уақытта оның қабілеттілігін әрі қарай жетілдіру үшін тапсырмаларды күрделендіріп, қосымша жұмыстар жасау туралы ой түйдім.

Осы орайда түрлі сұрақтар қою арқылы, қаншалықты түсінгенін тексеру үшін "басбармақ" әдісін қолдана отырып , түсінігін өздеріне бағалаттым. Жартылай түсінген оқушылардың білімін жетілдіру мақсатында "Басбармақ " әдісімен жақсы түсінген оқушымның кесте түзетуді қайта түсіндіруін ұйымдастырдым. (Мерсер мен Литлтон 2007 ж. ). Өз еңбектеріне диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыру мен қатар, олардың білім деңгейін өсуіне үлес қосатынын атап көрсеткеніндей оқушыларымның осы әдіс барысында сыныпта "оқушы мен оқушы арасындағы диалогтың орын алғанын байқадым. "Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер" модуліндегі диалогтың, қалай оқу керектігін үйрету тәсілдері бүгінгі сабақта кеңінен қолданыс таба алды.

Эйр мұ­ға­лім­дер­дің да­рын­ды ба­ла­лар­ға са­па­лы тап­сыр­ма бе­ру мақ­са­ты­мен өз жос­пар­ла­рын өз­ гер­ту­ге бо­ла­тын­ды­ғы­на бас­тау­ыш бу­ын­да жүр­гі­зіл­ген ша­ғын зерт­теу­лер­ден дә­лел­дер кел­ті­ре­ді. Осы әдіс­ті іс-тә­жі­ри­бе­де қол­да­нып жүр­ген мұ­ға­лім­дер қо­сым­ша кө­мек бе­ру ар­қы­лы ба­ла­лар то­бы­ ның ая­сын ке­ңей­те оты­рып, бұ­дан да күр­де­лі тап­сыр­ма­лар­ды орын­да­ту­ға бо­ла­ды де­ген қо­ры­тын­ды жа­сай­ды. Бұл ст­ра­тегия­ның сы­нып­та­ғы талант­ты да да­рын­ды оқу­шы­лар­ды анық­тау­да ту­ын­дай­тын кей­бір мә­се­ле­лер­ді ше­шуде кө­ме­гі зор екен­ді­гін ай­та­ды.

Диалогтың оқытуда оқушылардың сөйлеу мәдениеті қалыптасады. Зерттеулерде интербелсенді қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және когнитивті дамуына әсер ететіндігі айтылған. Мерсердің зерттеуіне сәйкес әңгімелесу оқушының оқуының ажырамас бөлігі болып саналады және мұның үш түрін ажыратады. (МАН бет). Оларға: әңгіме - дебат, топтық әңгіме, зерттеушілік әңгіме түрлері жатады. Топтық әңгіме оқушыларға топтық тапсырма беру барысында жүзеге асты. Топтағы оқушылар берілген тапсырманы ақылдаса отырып талқылап, ортақ шешімге келді. Бұл тәсіл сыныптағы баяу, енжар оқушым Д, Ә есмді оқушым сабаққа қатысуына жол ашты. Себебі ол достарымен бір топта жұмыс істеп, сұхбаттасты. Тапсырмаларды орындауда белсенділік танытты. Топ жұмысына үлес қосып, бір қырынан көрінді. Тапсырма берілгеннен кейін оқушылар өзара ақылға қонымды мәліметтер ұсынып, әркімнің пікірін мұқият бағалап, қатысушылар бір-біріне сұрақ қоюға дағдыланып қалғандығын байқадым.

Бұл сабақты «көкпар» әдісі бойынша бекіттім. Мұнда топ мүшелеріне сұрақтар қойылады сұраққа дұрыс жауап берген оқушы бір жұлдызшамен бағаланып отырады. Сондай ақ оқушыларға әр топқа сөзжұмбақ шешу тапсырмасын бердім, олардың 8 минуты бар екенін ескерттім. Он минут барысында өзімді бақылаушы ретінде әр жұптың қасына барып, еңбектерін ойша бағаладым. Ондағы мақсатым тұйыққа тірелген оқушыларыма көмек көрсету. Конфуций "маған айтып берсең ұмытып қаламын, көрсетсең есте сақтаймын, өзіме істетсең үйренемін" дегені сияқты, ақпараттық коммуникациялық техналогияны пайдалану арқылы оқыту мұғалімге Шульман "мұғалімнің үш көмекшісі" (Шульман, 2007 мұғалімге арналған нұсқаулық 8 бет) деп атаған қасиеттер болған жағдайда ғана оқыту жақсы болып саналады. Оқушы басымен ойлап, қолымен ұстап, жүрекке түйгенде ғана тақырыпты меңгереді.

Осылайша оқушыларымның алған білімін сынау барысында теориялық білімнен гөрі практикалық білімнің басымдылығын байқадым. Себебі Ә есімді оқушым оқулықтағы егжей -тегжейлі түсіндірген мәтінді оқып, өз ойын талдай алмаса да аралас құжат құру барысында басқа оқушылардан жылдам әрі әдемі етіп өзінің тапсырманы орындап шықты. З есімді оқушым өзінің жасаған іс-әрекетін түсіндіре алмаса да, компьютерде арнайы пернелердің қызметін жақсы меңгергені мені таң қалдырды. Сәтсіз шыққан жақтарын жөндеуге мүмкіндік бердім.

Жартылай түсінген оқушылардың білімін жетілдіру мақсатында "Басбармақ " әдісімен жақсы түсінген оқушымның кесте түзетуді қайта түсіндіруін ұйымдастырдым. (Мерсер мен Литлтон 2007 ж. ). Өз еңбектеріне диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыру мен қатар, олардың білім деңгейін өсуіне үлес қосатынын атап көрсеткеніндей оқушыларымның осы әдіс барысында сыныпта "оқушы мен оқушы арасындағы диалогтың орын алғанын байқадым. "Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер" модуліндегі диалогтың, қалай оқу керектігін үйрету тәсілдері бүгінгі сабақта кеңінен қолданыс таба алды. Диалогтың оқытуда оқушылардың сөйлеу мәдениеті қалыптасады. Зерттеулерде интербелсенді қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және когнитивті дамуына әсер ететіндігі айтылған. Мерсердің зерттеуіне сәйкес әңгімелесу оқушының оқуының ажырамас бөлігі болып саналады және мұның үш түрін ажыратады. (МАН бет). Оларға: әңгіме - дебат, топтық әңгіме, зерттеушілік әңгіме түрлері жатады. Топтық әңгіме оқушыларға топтық тапсырма беру барысында жүзеге асты. Топтағы оқушылар берілген тапсырманы ақылдаса отырып талқылап, ортақ шешімге келді. Бұл тәсіл сыныптағы баяу, енжар оқушым Д, Ә есмді оқушым сабаққа қатысуына жол ашты. Себебі ол достарымен бір топта жұмыс істеп, сұхбаттасты. Тапсырмаларды орындауда белсенділік танытты. Топ жұмысына үлес қосып, бір қырынан көрінді.

Қорытa кeлгeндe, мeн үшін жeті модуль аспандағы жарқыраған жeті қарақшыдай болды.Өйткені адасқандар сонымен жол тапқан екен деген сөз бар. Сeбeбі, бұғaн дeйінгі қырық бeс минуттың ішіндe дaйын күйіндe aлынғaн білім оқушылaрғa өзін қоршaғaн ортa бойыншa нaқты білуінe жәнe aйнaлaдaғы болып жaтқaн құбылыстaрды түсінугe жәнe нaқты міндeттeрді, шeшімдeрді шeшугe пaйдaлaнғaн кeздe қиыншылықтaр туғызaтын, яғни мәнін түсінбeйтін. Aл осы курс Бaғдaрлaмaсы бойыншa диалогтік білім aлғaн оқушы бәрінe көзі жeтіп, өзі дe тәжірибe жүзіндe жaсaп, қолмeн ұстaп көрe aлaды. Сол оқушығa бaғыт бeріп, түзу жол көрсeтуші мұғaлімнің дe сaуaтты болғaны aбзaл. Қaзіргі кeздeгі мaмaндық aтaулының бaрлығы бeйімділікті, eптілікті, шaпшaңдықты, eрeкшe ой қызмeтін, мол шығaрмaшылық мүмкіндікті, өзін қоршaғaн түрлі жaғдaйлaрғa тeз икeмдeліп қaнa қоймaй, олaрды кeрeкті бaғытынa шығaрмaшылықпeн бұрa білу қaбілeттілігін қaжeт eтeді. Сондықтaн оқушылaрмeн пікірлeсу, әңгімeлeсу бaрысындa aлaлықсыз қaрaу қaғидaсын сaқтaу мaңызды. Бaрлық оқушылaр, әсірeсe, “үндeмeйтін” жәнe “дaрaлaнғaн” оқушылaрдың бaрлығының дa пікірлeрі eскeрілугe тиіс. Сондaй-aқ, бүгінгі мұғaлім aлдындaғы оқушығa қaлaй оқу кeрeк eкeндігін мeңгeрткeн жaғдaйдa ғaнa шәкіртті өмір сүругe жәнe aдaм болуғa бaғыттaй aлaды жәнe әр уaқыттa мұндaй ұстaздың бaсты мaқсaты іскe aсaды дeгeн үміттeмін.

Пайдаланылған әдебиеттер: