Ж. И. Намазбаева Бас редактордың орынбасары
ӘР ТҮРЛІ ЖАС КЕЗЕҢДЕРІНДЕ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ТОЛЕРАНТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ МЕН ШАРТТАРЫ
жүктеу/скачать 4,65 Mb.
|
2019 4(61)
- Бұл бет үшін навигация:
- Түйінді сөздер
- PREREQUISITES AND CONDITIONS FOR THE FORMATION OF TOLERANCE OF THE INDIVIDUAL AT DIFFERENT AGE STAGES
| ӘР ТҮРЛІ ЖАС КЕЗЕҢДЕРІНДЕ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ТОЛЕРАНТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ МЕН ШАРТТАРЫ
Аңдатпа Мақала жеке тұлғаның даму кезеңдерінде толеранттылықты қалыптастыру мәселесіне арналған. Зерттелетін сапаның қалыптасуы әр жас кезеңінде өз ерекшеліктері бар үздіксіз процес ретінде қарас-тырылады. Психикалық, психологиялық, әлеуметтік алғышарттар, сондай-ақ ерте жастан бастап жастық шаққа дейін әр түрлі жас кезеңдерінде тұлғалық толеранттылықты қалыптасуының психологиялық-педагогикалық шарттары қарастырылған. Түйінді сөздер: толеранттылық, толеранттылық құрылымы, жеке тұлғаның толеранттылығын қалыптастыру, толеранттылықты қалыптастырудың алғышарттары мен шарттары. Zhubanazarova N.S. 1, Khadrava Sh.B. 2 1,2 al-Farabi Kazakh national University Almaty, Kazakhstan PREREQUISITES AND CONDITIONS FOR THE FORMATION OF TOLERANCE OF THE INDIVIDUAL AT DIFFERENT AGE STAGES Abstract The article is devoted to the problem of tolerance formation at the stages of personality development. The formation of the studied quality is considered as a continuous process, which has its own characteristics at each age stage. There are mental, psychological, social prerequisites, as well as psychological and pedagogical conditions for the formation of personal tolerance in various age stages from early age to adolescence. Keywords: tolerance, structure of tolerance, formation of tolerance of the person, preconditions and conditions of formation of tolerance. Адамзат дамуының қазіргі кезеңі ауқымы мен мазмұны жағынан әртүрлі: ұлтаралық, геосаяси, діни, этностық және басқа да қайшылықтардың шиеленісуімен сипатталады. Әрбір халықтың, мемлекеттің, сондай-ақ адамзаттың тағдыры көп жағдайда қоғамның әртүрлі мәселелерді шешу кезінде ымыраға келу қабілеті мен толеранттылық көрсете отырып, ойлау мен әрекет етудің сындарлы стратегияларын қаншалықты ұстанатынына байланысты. Осыған орай, жеке тұлғаның толеранттылығын қалыптастыру мәселесі өзекті және маңызды болып отыр. ЮНЕСКО-ның толеранттылық қағидаттарының декларациясында былай делінген: "Толеранттылық біздің әлем мәдениетінің бай алуан түрлілігін, өзін-өзі көрсету және адам даралығын көрсету формаларын құрметтеуді, қабылдауды және дұрыс түсінуді білдіреді. Оған білім, ашықтық, қарым-қатынас және ой еркіндігі, ар-ождан және наным-сенім ықпал етеді. Толеранттылық – бұл әралуандықтағы бірлік. Бұл тек моральдық борыш қана емес, саяси және құқықтық қажеттілік. Толеранттылық – бұл бейбітшілікке қол жеткізуге мүмкіндік беретін және соғыс мәдениетінен әлем мәдениетіне әкелетін нәрсе. Толеранттылық құрылымында тұлғаның психоәлеуметтік сипаттамасы ретінде үш кіші жүйені бөліп көрсетуге болады: 1) когнитивті – адамның білімі (толеранттылық, оның түрлері, толерантты тұлғаның сипаттамалары, толерантты бағыттылықпен сипатталатын процестер туралы түсінік); 2) эмоционалдық – эмоциялық бағалауда (басқа адамдарға, өзге де пікірде, этникалық және діни мәселелерге, өзіне эмоционалдық-құндылық қарым-қатынас) көрінетін, адамның объектілерге қатысты тұрақты сезімдері мен қарым-қатынасы; 3) іс-әрекеттік – әлеуметтік мінез-құлықтың толерантты түріне бейімділік; объектілер мен құбылыстарға қатысты адам қызметінің жалпы конструктивті, оң бағыты. Тұлғаның көптеген қасиеттері сияқты, толеранттылық туа біткен сипат емес, тәрбиелеу мен оқыту процесінде қалыптасады. Және бұл процесс ең ерте жас кезеңдерінде басталуы керек, ал адамның өмір бойы жалғасады. Қазіргі психологиялық-педагогикалық зерттеулерде ерте жастағы (С.К. Бондырева [1], Е.О. Смирнова [2] және т.б.), мектепке дейінгі (Н.В. Нижегородцева [3], А.С. Сиротюк [4], В.И. Долгова, Р.В. Овчарова [5]), кіші мектеп жасындағы (В.Н. Гуров, Б.З. Вульфов және т. б.). [6], Г.Б. Барышникова [7] және т.б.), жасөспірім (В.В. Барабанова, Е.А. Мухортова [8] және т.б.) және жастық шақта (В.А. Попков, А.В. Коржуев [9] және т. б.) толеранттылықты қалыптастыру факторларын, жағдайларын, әдістерін, құралдарын зерттеуге көңіл бөлінеді. Біздің ойымызша, зерттелетін сапаны қалыптастыруды әрбір жас кезеңінде өз ерекшеліктері бар үздіксіз процесс ретінде қарастыру орынды. Психологиялық, психикалық, әлеуметтік алғышарттарды, сондай-ақ ерте жастан бастап жас шамасына дейінгі әр түрлі жас кезеңдерінде тұлғалық толерантты қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық шарттарын қарастырайық. Қабылдау ыңғайлылығы үшін материалды кестелерде көрсетеміз (1-5 кестелер). 1 кестеде 0-ден 3-ке дейінгі аралықтағы ерте балалық шақта жеке тұлғаның толеранттылығын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық шарттары мен негізгі алғышарттары берілген. жүктеу/скачать 4,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|