Ж. Мектеп басшыларына! Білім бөлімі мен ҚҒӘо білім және ғылым министрлігінің Ақтөбе обб 14. 02. 2011. №2- 409 шығысы бойынша алынған БҒМ хаты және әдістемелік нұсқау жолдайды

Төмендегі әдістемелік нұсқау көбейтіліп, орыс және аралас тілді мектептерде қазақ тілін оқытатын барлық мұғалімдер қамтамасыз етілсін. Сонымен қатар www.nao.kz сайтында орналасқан тілдерді деңгейлеп меңгертудің еуропалық стандарты негізінде әзірленген орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілінің типтік білім беру бағдарламаларымен қамтамасыз етуді тапсырады.

Жалғанады қосымша: БҒМ хаты және әдістемелік нұсқау.

Оқу орыс тілінде жүргізілетін мектептерде қазақ тілін деңгейлік меңгерту барысында сабақ өткізуге бағдар беретін әдістемелік нұсқау.

Оразбаева Ф.Ш., Аяпова Т.Т.,

Даулетбекова Ж.Т., Рахметова Р.С.

Рауандина А.

Оқу орыс тілінде жүргізілетін мектептерде қазақ тілін деңгейлік меңгерту барысында е-mail, интернет, электрондық пошта т.б. тақырыптар бойынша сабақ өткізуге бағдар беретін
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Оқытушылардың қолындағы оқулықтарды, оқулық ішіндегі бар мәтін, тапсырма, жаттығуларды пайдалана отырып, аталмыш тақырыптар бойынша сабақ өткізуге, жұмыс жүргізуге болады. Мұндай сабақ өткізудің үлгісі осы әдістемелік нұсқауда ұсынылды.

Электронды пошта, интернет жүйесі т.б. арқылы өткізілетін сабақтың мақсаты – өмірлік жағдаяттар(ситуациялар) жасау арқылы оқушыларды түрлі құралдарды (ұялы телефон, электонды пошта, интернет жүйесі, компьютер т.б.) пайдалана білуге дағдыландыра отырып, бір-бірімен қашықтан тілдік қарым-қатынас жасауға, сөйлеуге, пікір алмасуға үйрету.

Жаңа сабақты бастағанда оқушыларды тақырыптың ішіне ендіру мақсатында өтілетін тақырып бойынша «Ой шақыру» тәсілімен сұрақтар беріледі. Сұрақтар жалпы сыныпқа айтылады.

1. Сен интернет қолданасың ба?

2. Интернетті қайда (үйде/сабақта) қолданасың?

3. Сен интернеттен не іздейсің?

4. Интернет оқушы үшін пайдалы ма?

5. Интернетпен жұмыс істесең қанша сағат жұмыс істейсің?

6. Интернетпен жұмыс істеген қымбат па?

7. Интернеттің қандай пайдасы бар?

8. Интернеттің қандай зияны бар?

• 
  Ұсынылған сұрақтар бойынша топтық жұмыс түрлерін ұйымдастыруға болады. Сұрақтарға жауап беру барысында қиындық туындаса, мұғалім ол сұрақты жеңілдетіп қайта сұрауы керек. Мысалы, «интернет зиянды ма?» сұрағына оқушы жауап бере алмаса, «интернет кітап оқуға кедергі келтіре ме?» немесе «интернетті қолданып кітап оқығын келе ме?» деп, «интернетпен жұмыс істеген қымбат па?» сұрағын «интернет қызметіне айына қанша теңге төлейді?» деп өзгертуге болады.
  
• 
  Осы сұрақтарға топпен жауап беру барысында жұмысты түрлендіріп ұсынуға болады: сұрақтар ішіндегі жаңа сөздердің кейбіреуін тақтаға не карточкаға жазып жұмыс істетеді. Мысалы тапсырма түрлері:
  

Сол секілді зиянды, пайдалы, кедергі сөздерімен өз ойын айтады.

• 
  Ой шақыру сұрақтарымен жұмыс кем дегенде 7-10 минут уақыт орындалады. Өйткені осы сұрақтағы ақпараттар мәтін ішінде болуы тиіс. Әр мұғалім осы сұрақтарды басшылыққа алып мәтін құрауына болады.
  

1. Әр оқушыға мәтінді ішінен 1 рет оқу ұсынылады.

2. Осы кезде мұғалім тақтаға оқушылардың мәтінді түсінгендерін тексеретін сөйлемдер жазады. Мысалы: Интернеттің пайдасы көп. Интернет өте зиянды. Оқушы осы сұрақтарға нақты жауап берсе, мәтінді дұрыс түсінгені.

2. Лексикалық не грамматикалық бірліктерді игеруге бағытталған жұмыстар ұсынылады.

1. Мәтіннен интернетке қатысты сөздерді тап.

2. Мәтіннен пайдалы деген сөзге мағынасы қарама-қарсы сөзді тап.

3. Қазақ және орыс тілдеріне ортақ сөздерді тап.

Мұғалім оқушыларға сұқбаттасу мақсатында 5 сұрақ жаз деп тапсырма береді. Бұл сұрақтар ой шақырудағы сұрақтарға ұқсас болуы керек.

• 
  Мұғалім әр оқушыны тексереді.
  
• 
  Қазақ мәдениеті арқылы сұқбаттасуды үйретеді. Мысалы,
  

• 
  Сәлеметсіз бе, апай/ағай, атай/әжей!
  
• 
  Сізге 1-2 сұрақ қоюға бола ма?
  
• 
  ... .... .
  
• 
  Рахмет, ата!
  

Қатар отырған оқушыларға сұрақ-жауап әдісі арқылы бір-бірінен «сен интернетті қолданасың ба?», «сен интернетті қайда (үйде, мектепте, интернет клубта) қолданасың?» деген сұрақтар арқылы диалогтық сөйлеуге мумкіндік туады.

Қатысушылар: интернет-клуб операторы және оқушы.

Қатысушылар: оқушы және интернет-сервис қызметкері. Олар телефон арқылы байланысады.

Оқушыға: Үйіңе интернет қызметін орнату керек. Ауладан «интернет қызметін» қосамын деген хабарландыруды алып кел. Байланыс телефонына қоңырау шалып, қазақ мәдениетіне тән әдеп нормасын сақтай отырып интернет орнату ақысы қанша екенін сұра. Өз үйіңе орнатуын өтін. Қай уақытта келетінін сұрап біл.

Сервис қызметкеріне: интернет орнатудың қанша тұратынын және оқушының үйіне қай уақытта келтініңді айт.

Сұрақтар:

1) Үйге интернет орнату қанша теңге тұрады?

2) Модемның бағасы осы ақшаға кіре ме?

3) Модем қанша тұрады?

4) Маған интернет орнатасыз ба?

5) Қай кезде келесіз?
Нәтиже: Жұмысты орындау барысында оқушылардың өздерінің проблемаларын шешуде қазақ тілінде телефон арқылы сөйлесу біліктері қалыптасып, әлеуметтік рөлдерді меңгеру дағдылары дамиды.

• 
  Топтағы балалардың бәрі бір-бірімен тілдеседі, пікір алмасады, диалогтік сөйлеуді жүзеге асырады, , рөлдерде ойнайды, жағдаяттық тапсырмаларды орындайды. Ең соңында мұғаліммен сөйлеседі.
  

• 
  Тыңдаған мәтінмен жұмыс жасалмайды. Мәтінді жазып беру керек. Әңгімені, ақпаратты түсінгенін тексеру үшін дұрыс/бұрыс сөйлемдер не тест тапсырмалары беріледі. Осындай жаттығулар арқылы оқушылардың тыңдап түсіну қабілетін арттыру көзделеді. Міндетті түрде уақыт берілуі тиіс. Мәтінді оқушы жарты минут не 1 минут қана тыңдауы керек.
  
• 
  Үй жұмысы дәптерінде (оқулықтың бөлігі) осы бағыттағы жаттығулар берілуі керек. Жұмыс дәптерін оқулық шыққанға дейін мұғалімдердің өздері дайындауларына тура келеді.
  

2. Интернетке кіргенде/жұмыс істегенде қандай терминдердің қызметін көрдің, соларды жазып кел. Сыныпта сол терминдерді қазақ тіліне аударасың. Бұл жұмысқа мұғалім көмектеседі.

1. 
   Е-пошта дегеніміз не?
   
2. 
   Сенің е-поштаң бар ма?
   
3. 
   Е-поштаның тиімділігі неде?
   
4. 
   Е-поштамен сөйлесетін достарың көп пе?
   
5. 
   Олардың е-поштасында қандай ақпараттар бар?
   
6. 
   Е-поштамен қандай жұмыстар атқаруға болады?
   
7. 
   Е-пошта арқылы сыйлықтар жіберуге бола ма?
   
8. 
   Е-поштадағы фото суреттерді бағалайсыз ба?
   
9. 
   Әр фотаға түсініктеме жаза аласыз ба?
   
10. 
    Е-поштадағы өзің туралы сауалнаманы қазақша толтыра аласыз ба?
    
11. 
    Е-поштамен хабарласып тұратын достарың қанша?
    
12. 
    Е-пошта арқылы сөйлесетін шетелдік достарың бар ма?
    
13. 
    Видио хабарламаны қолданасыз ба? Оның тиімділігі неде?
    
14. 
    Е-поштаның тарихы туралы не білесіз?
    

«Миға шабуыл» тәсілімен жоғарыдағы сұрақтарға жауап алу көзделеді.

Мұғалім сұрақтарды жеке оқушыға немесе топқа қоюына болады. Кейбір сұрақтарға жауап беру қиындық тудырса, сұрақты жеңілдетіп қоюға болады.

Мұғалім алдын ала дайындаған үлестірме қағаз арқылы әр түрлі жұмыстар орындатуға болады. Мысалы. Қимыл-сын үстеулерін қатыстырып сөз тіркесін, сөйлем құрату, оларды басқа сөздермен ауыстырып қолдану, дұрыс не бұрыс сөйлемдерді тапқызу.

1. 
   Мәтін бойынша жұмыс. Оқушылардың мәтінді дұрыс түсінгенін
   

1. 
   Мәтіннен термин сөздерді табыңыз.
   
2. 
   Мәтіннен қимыл-сын үстеулерін табыңыз.
   
3. 
   Тез сөзінің синонимдік қатарын түзеңіз.
   
4. 
   Е-пошта арқылы тез ақпарат алуға болады сөйлеміндегі тез
   

3. 
   Диалогтік сөйлесім. Жазылым.
   
   • 
     Мәтін бойынша бірнеше сұрақтар жазғызу.
     
   • 
     Топтық жұмыс. Сұрақтарды пайдалана отырып, сұқбат құрау.
     
   • 
     
     
4. 
   Жазылым. Жеке орындалатын жұмыс.
   
5. 
   Е-поштаны ашу үшін төмендегі сауалнаманы толтырыңыз:
   

1. 
   Сен е-пошта аша ласың ба?
   
2. 
   Маған е-пошта ашуға көмек бересің бе?
   

3. 
   Диалогтік сөйлесім. Рөлдік ойын.
   

1. 
   Дарын, сен Е-пошта жібере білесің бе?
   
2. 
   Маған хат жіберуге көмек берші.
   

қалыптасады. Оқушылардың өз проблемаларын шешуде бір-бірімен өзара қазақ тілінде сөйлесу дағдысы дамиды.

1. 
   Жағдаят. Досыңыз е-пошта ашуды білмейді. Досыңызға Е-пошта
   

2. 
   Жағдаят. Мұғалім Е-пошта арқылы ақпарат хатты жіберуіңізді
   

3. 
   Жағдаят. Досыңыз е-поштасына өзінің жаңа фото суреттерін
   

Тыңдалым әрекетін жүзеге асыру үшін қысқа ақпаратты тыңдатып, қысқаша мәтін жазғызып, е-пошта арқылы қалай жібересіз? деген тәрізді тапсырмаларды орындатуға болады.

Қазақ халқының ұлттық этикетіне сай қысқа хат жазғызуға, амандық сұрастыруға жетелеу қажет.

«Алтын сандық» айдары бойынша басқа ұлт өкілдерінің бір-бірімен хабар алмасуындағы ерекшеліктер туралы өздеріне ақпарат жинатуға немесе қазақша мақал-мәтелдер, жұмбақ жинатуға болады. Мысалы: Қашық жердің сәлемін, Тез-ақ алып келемін (телеграмма).Аяғы жоқ жүреді, Аузы жоқ сөйлейді (хат).

Оқушылар өздерінің жинаған материалдарын портфолиоға сала береді. Тоқсан соңында әр оқушының жинаған материалдары сарапқа салынады.

Жаңа сабақты бастағанда оқушыларды тақырыптың ішіне ендіру мақсатында өтілетін тақырып бойынша «Ой шақыру»тәсілімен сұрақтар беріледі. Сұрақтар жалпы сыныпқа айтылады.

• 
  Ұсынылған сұрақтар бойынша топтық жұмыс түрлері ұйымдастырылады. Сұрақтарға жауап беру барысында қиындық туындаса, мұғалім ол сұрақты жеңілдетіп қайта сұрауы керек. Мысалы, «ұялы телефонның қызмет құны қанша?» сұрағына оқушы жауап бере алмаса, «ұялы телефонмен сөйлесудің 1 минуты қанша теңге?» немесе «1 бірлік қанша теңге?» деп өзгертуге болады.
  
• 
  Осы сұрақтарға топпен жауап беру барысында кейбір оқушыларға жеке тапсырмалар ұсынуға болады: сұрақтар ішіндегі жаңа сөздердің кейбіреуін тақтаға не карточкаға жазып жұмыс істетеді. Ұсынуға болатын тапсырма түрлері:
  

• 
  Сен ... байланыс түрін пайдаланасың?
  
• 
  Мен актив/билайн байланыс түрін ... .
  

• 
  «Ой шақыру» сұрақтарымен жұмыс 7-10 минут орындалады. Бұл
  

1. Әр оқушыға мәтінді ішінен 1 рет оқу ұсынылады.

2. Оқушылардың мәтінді түсінгендерін тексеретін жұмыстар орындалады. Тақтаға мынадай сөйлемдер жазылады: Ұялы телефонды сабақ уақытында сөндіріп қоямын; Жақында телефоныма агент орнаттым; Ұялы телефонды ұзақ пайдалануға болмайды. Оқушы осы сұрақтарға нақты жауап берсе, мәтінді дұрыс түсінгені.

2. Лексикалық және грамматикалық бірліктерді игеруге бағытталған жұмыстар:

1. Мәтіннен мағынасы қарама-қарсы сөздерді тап.

2. Мәтіннен неологизм сөздерді тап.

3.

Әр оқушыға сұқбаттасу мақсатында 5 сұрақ жаз деп тапсырма беріледі. Бұл сұрақтар ойға шақырудағы сұрақтарға ұқсас болуы керек.

• 
  Мұғалім әр оқушыны тексереді.
  

• 
  Сәлеметсіз бе, апай/ағай, атай/әжей!
  
• 
  ....!
  
• 
  Мен Данамын.
  
• 
  Иа,... .
  
• 
  Сізге қоңырау шалған себебім ... .
  

Қатар отырған оқушыларға сұрақ-жауап әдісі арқылы бір-бірімен «Сен ұялы телефонды пайдаланасың ба?», «Сен қандай байланыс түрін (актив, билайн) пайдаланасың?», «Сенің нөмірің қандай?» деген сұрақтар арқылы диалог құрастыру тапсырылады.

- Сен ұялы телефонды пайдаланасың ба?

- Иә, мен ... ... пайдаланамын.

- Сенің телефон ... қандай?

- Менің телефон нөмірім ..... Жазып ал.
Әңгімелесушімен келіспей, өз ойыңды білдір.

- Сен ұялы телефонды жиі пайдаланасың ба?

-Жоқ, мен ... .

- Сен ұялы телефонды сабақ уақытында қосып коясың ба?

- ... , ...

- 1000 бірлік 500 теңге тұрады ма?

- ..., ... 1000 теңге ... .

- Сен ұялы телефонмен ән тыңдайсың ба?

- ..., ... .

- Сен актив байланыс түрін пайдаланасың ба?

- ..., билайн ... .

5. Рөлдік ойын. Тілдесім.

Телефонмен сөлесу этикетін дамытуға бағытталған жаттығу.

Қатысушылар: оқушы және сабаққа келмеген сыныптасы.

Қатысушылар: оқушы және басқа қаладағы нағашы атасы. Оқушы атасына ұялы телефон арқылы қоңырау шалады.

• 
  Ата, сәлеметсіз бе?
  
• 
  Сәлеметсің бе, балам!
  
• 
  Айналайын, сен қай баласың?
  
• 
  Ата, мен Алматыдағы Асыл немереңізбін ғой.
  
• 
  Айналайын, Асыл, сабағың қалай?
  
• 
  Жақсы, ата.
  
• 
  Демалысқа шықтың ба?
  
• 
  Иа, ата. Ертең поезбен сіздерге шығамын.
  
• 
  Қандай поез?
  
• 
  №16-шы Алматы – Қарағанды поезы.
  
• 
  Сағат нешеде шығасың?
  
• 
  Кешкі сағат 7.30-да Алматыдан шығамын.
  
• 
  Қарағандыға қашан келесің?
  
• 
  Түсте, 12.30-да. №1 вагон.
  
• 
  Жақсы, балам. Мен күтіп аламын.
  
• 
  Сау болыңыз, ата.
  
• 
  Сау бол, балам, жолын болсын!
  

• 
  Бұл диалог-үлгі оқушылардың өз диалогтарын құруына негіз болады.
  

Оқушыларға өз ұялы телефондарының маркасы туралы жарнама дайындауға тапсырма беріледі. Өз ұялы телефондарында қандай қызмет түрлері бар екенін айтады, сонымен қатар ақпарат көздерінен табылған материалдарды пайдалануға болады.

«Қалта телефоны» тақырыбының келесі сабақтарында ұялы телефондардың зияны мен пайдасы туралы мәтіндер құрастыруға болады. Ол мәтіндерді құрастыруға шартты түрде ұсынылған лексикалық бірліктерді пайдалану қажет. Ұялы телефондарды жарнамалаған газет-журналдардың мәтіндерін, интернеттегі қазақ тіліндегі сайттардағы жарнамаларды тапсырма дайындауда пайдалануға болады.

Әдістемелік нұсқау
11-сынып

Оқу-еңбек аясы
Тақырып: Компьютердің пайдасы мен зияны – 12 сағат

І.Тілдік материалдар.

Грамматика: Сабақтас құрмалас сөйлем.

Фонетика: Ақпараттық технология терминдерінің емлесі.

Лексика: Ақпараттық технологиялар, компьютерлік бағдарламалар, ойын түрлері, ақпараттарды таңдап алу, жылдамдық, дүниетанымын кеңейту, техникалық мүмкіндіктер, тез түсіну, жылдам игеру, бағдарламалар құру, Интернет желісіне қосу, жұмысты жеңілдету, танымдық қабілетті дамыту, тетіктерін ауыстыру, компьютердің нұсқаулықтарына сүйену, күрделі тапсырмаларды орындау, компьютердің тілін таңдау, түрлі бағдарламаларды салу/ауыстыру, тәуелділік, қызығушылық, денсаулыққа қауіпті, көру қабілеті, есте сақтау, кері әсер, зиянды әдеттер, өзін-өзі жеңе білу, т.б.
Бұл тақырып оқушы үшін қиындық туғызбайды. Өйткені компьютер – ол үшін үйреншікті, күнделікті өмірде өзі қолданып жүрген етене таныс зат. Сондықтан басты мақсат: компьютердің жаңа мүмкіндіктерімен байланысты жаңа терминдерді игерту, оларды қарым-қатынас кезінде пайдалануға төселдіру. Компьютердің пайдасы мен зияны, жалпы оның өз өмір-тіршілігіндегі рөлін жатық тілмен айта алуға баулу.

Кіріспе сабақта оқушылардың компьютерге қатысты терминдерді меңгеру деңгейін байқау мақсатында аутентикалық мәтіндермен жұмыс жүргізу тиімді. Осы кезде оларға жаңа терминдерді де біртіндеп игерту бағытындағы жұмыстарды ұйымдастыруға болады. Өздеріне қызықты компьютерлік бағдарламалар туралы диалог құратуға болады. Ал келесі сабақтарда Интернет жүйесіндегі сайттар туралы жазбаша және ауызша тапсырмаларды орындату арқылы қазақ тілін коммуникативтік тұрғыдан меңгертуге, оқушының өз ойын, пікірін, көзқарасын еркін, дұрыс, нақты жеткізе білу дағдыларын дамытуға мүмкіндік беріледі. Бұл бағытта орындалатын жаттығулардың да мақсаты оқушылардың компьютер жайлы қазақша дұрыс, түсінікті сөйлеуі мен сауатты жазуын қалыптастыруды көздейді.

Ал, тыңдалым түрінде ұсынылатын мәтіндер мен диалогтардың мазмұнында компьютердің пайдасы мен зияны туралы мағлұматтар қамтылып, оларға қатысты тапсырмаларда онда кездескен сөз тіркестерін, сөйлемдерді талдатуға назар аударылуы оқушының тілдік дағдыларын дамыта түспек.

Келесі сабақтарда жұптық, топтық жұмыс формасында жарыс сабақтар өткізуге болады. Онда компьютер терминдеріне қатысты сөзжұмбақтар, түсіндірме сөздік түріндегі тапсырмаларға көбірек көңіл бөліну қажет. Олар оқушылардың жаңа сөздерді өзінің сөздік қорына берік орнықтыруға ықпал етеді әрі логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіреді.

Одан кейінгі сабақта жағдаяттық тапсырмалар бойынша жұмыс жасату тиімді. Оны рөлдік ойын түрінде жүргізуге де болады. Өйткені оқушылар өздері игерген жаңа сөздер мен сөз тіркестерін, түрлі сөз оралымдарын өмірде қолдануға төселеді. Мысалы: 1-жағдаят: «Сенің компьютерің бұзылып қалды. Оны жөндету үшін компьютер жөндейтін шеберге телефон шалып, жағдайды түсіндір». 2-жағдаят: «Сендердің достарың жаңа компьютер сатып алғысы келеді. Оған кеңес беріңдер: қандай компьютер несімен артық?» 3-жағдаят: «Электроникалар әлемі» дүкеніне барып, несиеге компьютер алғың келетінін айтып, кеңес сұра. Қандай компьютерлердің зияндылығы аздығына да көңіл бөл».
Тақырыпқа қатысты ұсынылатын жұмыстардың үлгілері:
Тыңдалым: Мәтінді мұқият тыңдаңыз.
Ақпараттар әлемі
ХХ ғасырдың 50-70 жылдарында адамзат техниканың, оның ішінде компьютердің, қарыштап дамыған жаңа кезеңіне батыл қадам басты. Компьютерлік технологияның дамуы қоғамның ғылым, мәдениет, білім беру, өндіріс, басқару секілді салаларында жылдам жүріп жатқан интеграциялық үдерістермен байланысты ақпараттандырудың ғаламдық мәселелеріне алып келді. Қоғамды ақпараттандыру – жаңа микропроцессорлар мен есептеу техникаларының, сондай-ақ ақпараттық өзара әрекеттесу мен ақпарат алмасудың әр түрлі құралдары негізінде жүзеге асатын, қоғамдық өндіріс саласында жетекші рөл атқаратын ақпараттарды жинақтау, қор жасау, өңдеу, сақтау, жіберу, пайдалану, ақпаратты сүзу сияқты қызметтерден құралатын ғаламдық әлеуметтік үдеріс. Адам мен жалпы қоғамның интеллектуалдық мүмкіндіктерін күшейтуде маңызды рөл атқаратын компьютер кез келген ақпаратты өңдейтін әмбебап техникалық құрал болып саналады.

Компьютерлердің пайда болуы мен дамуы – қоғам мен білім беру саласын ақпараттандыру үдерісінің құрамдас бөлігі. Қоғамды ақпараттандыру кезінде басты назар адам қызметінің барлық түрін сенімді, нақты, пайдалы біліммен қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар кешеніне аударылуы керек. Сондықтан да бұл ұғым «қоғамды компьютерлендіру» дегеннен әлдеқайда кең, онда ақпаратты жылдам алуға жол ашатын компьютерлік базаны ендіру мен дамытуға басымдылық беріледі. Интернетке, телекоммуникациялық желілер мен интеллектуалдық компьютерлік жүйелерге негізделген ақпараттық технологиялар болашақ ұрпақтың өз білімін, түрлі мәліметтер мен материалдарды еркін таратуына мүмкіндік береді. Оның қоғамның әлеуеті мен оның даму болашағын анықтауда маңызды фактор болып саналатын ақпараттар мен ғылыми білімдер үстемдік құратын жаңа әлеуметтік ортаға бейімделуіне тура келеді. Әлемдік ортақ ақпараттық жүйелерді қолдану білім саласына ақпараттық технологияларды енгізуді қамтамасыз ете отырып, бірыңғай білім кеңістігін құруға қол жеткізіледі, адамдардың қарым-қатынас жасауға, ортақ материалдық емес ресурстарға қолжетімділікке және көп ақпараттар алуға, оны түсінуге деген қажеттілігін арттырады.

• 
  компьютерге отырғанда өзін жақсы сезінеді;
  
• 
  тоқтай алмайды;
  
• 
  компьютерде отыратын уақытын көбейте береді;
  
• 
  отбасы мен достарынан алшақтайды;
  
• 
  компьютерге отырмаған кезде депрсессияға түседі, ашуланшақ болады, өзін айдалада қалғандай сезінеді;
  
• 
  өзінің қызметі жайлы жұмыс орнында да, отбасы мүшелеріне де өтірік айта бастайды;
  
• 
  жұмыс мен оқуында түрлі проблемалар туындайды.
  

• 
  өзінің электронды поштасын қарауға құштарланып тұру;
  
• 
  он-лайн сеанстарының келесісіне деген асығушылық;
  
• 
  он-лайнда отыратын уақытын үстемелеу;
  
• 
  он-лайнға көп ақша шашу.
  

Южный Корней Ильич

1. 
   Мәтін мазмұны бойынша жоспар түзіңдер.
   

3. Мәтіндегі сөздерді берілген сұрақтар бойынша іріктеп жазыңдар

Ойкөкпарда топтар бір-бірінің ойын, пікірін жоққа шығаруға, өз пікірін қорғауға мүдделі болғандықтан, қарсыластарына соққы жасаудың, тойтарыс берудің амал-тәсілдерін қолдануға мәжбүр болады. Ойкөкпарда оқушылардың сөйлеу біліктері, ұтымды жауаптары бағаланады. Оған сарапшылар баға береді. Көрермен ретінде қатысушылар да өз пікірін айта алады. Қатысушы топтардың жеңісі аудиторияның дауыс санымен есептеледі.