Тиімділік кӛрсеткіштері мен АҚКЖ-нің оңтайлылығының

135 
және сапалық сипаттамалар пайдаланылады. Жҥйенің сандық сипаттама-
ларының сандық ӛрнегі бар. Оларды параметрлер деп атайды. 
Сандық сипаттамаларға
 
қҧрылғылырдың разрядтылығы, процессор мен 
жадтың жҧмыс істеу тездігі, парольдың ҧзындығы, шифрлау кілтінің ҧзындығы 
т.с.с. жатқызады. 
Сапалық сипаттамалар
белгілі бір режимдердің қорғау 
механизмдерінің бар-жоқтығын анықтайды немесе жҥйелердің қасиеттерінің 
салыстырмалы дәрежесін («жақсы», «қанағаттанарлық», «жақсырақ», «жаман-
дау») анықтайды.
Тиімділіктің кӛрсеткіші мысалы ретінде уақыт пен немесе шифрды бҧзу 
қҧнымен ӛрнектелетін шифрдың криптокҥштілігі анықталады. Бҧл кӛрсеткіш 
мысалы DES шифры ҥшін бір сипаттамадан – кілттің разрядтығынан тәуелді. 
Ауыстыру әдістері ҥшін криптокҥштілік ауыстыру ҥшін пайдаланылатын 
алфавиттердің санына тәуелді, ал алмастырулар әдістері ҥшін кестенің 
ӛлшеміне және пайдаланылатын Гамильтон маршруттарының санына тәуелді.
Ақпаратты қорғау жҥйесінің тиімділігін бағалау немесе жҥйелерді 
тиімділіктері бойынша салыстыру ҥшін тәуірлеу ереже керек. Тиімділік 
кӛрсеткіштерін пайдалануға негізделген осындай ережені немесе қатынасты 
тиімділік критерийі деп атайды. 
Белгілі бір кӛрсеткіштер жиынын пайдалана отырып тиімділік критерийін 
алу ҥшін бірнеше әдіс пайдаланылады. 
1. Бір басты кӛрсеткіш таңдап алынады, одан кейін басқа кӛрсеткіштер 
теңсіздіктер арқылы ӛрнектелетін шектеулер жҥйесін қанағаттандырған 
жағдайда осы кӛрсеткіш экстремум мәніне жететін жҥйе оптималь жҥйе деп 
есептелінеді. 
Мысалы тӛмендегі тиімділік критерийін қанағаттандыратын жҥйе 
оптималь деп есетеледі: 
...
P
P
боләанда
C
C
C
C
из
oon
oon



мҧндағы, Р
из
– қаскҥнемнің белгілі бір уақытта қорғау жҥйесінен ӛте алмау 
ықтималдығы, С мен G – мҥмкін болатын мәндерден аспайтын қҧн және 
салмақтың кӛрсеткішері.
2. Кӛрсеткіштерді мәнділік жағынан реттеуге негізделген әдістер. 
Жҥйелерді салыстырғанда тиімділіктің бір аттас кӛрсеткіштері олардың 
маңыздылықтарының кему реті бойынша белгілі бір алгоритмдер кӛмегімен 
салыстырылады.
Мҧндай әдістердің мысалдары ретінде 
лексикографиялық
әдіс пен 
тізбектеп бағасын кеміту
әдістерін айтуға болады. 
Кӛрсеткіштердің маңыздылығы бойынша айырмашылық дәрежесі ҥлкен 
болғанда лексикографиялық әдіс қолданылады. Екі жҥйе алдымен ең маңызды 
кӛрсеткіш бойынша салыстырылады. Осы кӛрсеткіш қайсысында жақсы болса, 
сол жҥйе оптимальды деп саналады.

136 
Екі маңызды кӛрсеткіштері бірдей болса, рангі бойынша екінші позициядағы 
кӛрсеткіш бойынша салыстырады. Бҧл кӛрсеткіштерді салыстыру 
і
-ші 
кӛрсеткіш жақсы болғанша жалғастырылады.
 Біртіндеп бағасын кеміту әдісі
ең маңызды кӛрсеткіш У
1
бойынша 
оңтайландыру арқылы жҥргізіледі. У
1
кӛрсеткіштің ӛзгеруінің мҥмкін болатын 
мәні анықталады, ол 
жол беру
деп аталады. Кӛрсеткіштің Y
1
=Y
1
+D
1
(D
1
жол 
беру шамасы) ӛзгертілген шамасы беріледі. У
1
– тің белгіленген мәні бойынша 
У
2
кӛрсеткіштің оптималь шамасы анықталады, D
1
жол беру таңдалады және 
процесс Y
k1
– ді алғанша қайталанады.
3. 
Тиімділік критерийін алудың мультипликативті және аддитивті әдістері
кӛрсеткіштердің бәрін немесе олардың бӛлігі жалпыланған (Z
b
, Z
c
) 
кӛрсеткіштерді алу ҥшін кӛбейту немесе қосу операциялары кӛмегімен 
біріктіруге негізделген. Жалпыланған кӛрсеткіштерде пайдаланылатын 
кӛрсеткіштерді (Y
i
, Y
j
) дербес кӛрсеткіштер деп атайды. 
Егер кӛбейтіндіге (қосындыға) кӛрсеткіштердің бір бӛлігі емес, одан басқа 
да дербес кӛрсеткіштерге шектеулер қойылады. Кӛбейтінді (қосынды) 
қҧрайтын кӛрсеткіштердің салмақтық (K
i
,K
j
) коэффиценттері болуы мҥмкін. 
Жалпы тҥрде бҧл әдістерді келесі тҥрде кӛрсетуге болады. 
Z
n
=extr
i
j
i
y
k

Z
i
=extr

j
j
j
y
k
4
. АҚЖ - нің тиімділігін бағалау 
Парето әдісімен
де жҥргізілуі мҥмкін. 
Әдістің мәні тӛмендегідей тиімділіктің n кӛрсеткішін пайдаланғанда жҥйеге n - 
ӛлшемді кеңістіктегі нҥкте сәйкес келеді. N - ӛлшемді кеңістікте 
паретооптималь шешімдер облысы қҧрылады. Осы облыста қандай да бір 
кӛрсеткішті жақсарту басқа тиімділік кӛрсеткіштерді нашарлатпай мҥмкін 
болмайтын салыстырылмайтын шешімдер орналасады. Ең жақсы шешімді 
паретооптималь шешімдер ішінен таңдау әртҥрлі ережелер бойынша жҥргізілуі 
мҥмкін.

жүктеу/скачать 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: