Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
3 2 V II тарау. Х 1 Х -Х Х ғасырдағы философия
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
философия тарихы
| 2 3 2
V II тарау. Х 1 Х -Х Х ғасырдағы философия ниядағы қазіргі рухтың өсуіне әсерін тигізді. Бұл сол кездегі кітаптардан байқалады. Егер тарихи байланыстыру жөнінде айтсақ, Нисида Китаро Галилейден кейінгі Батыс философтарына мэн бермеуіміз керек дейді, керісінше, «Дзэн» ілі- міне көп мэн беріп, соған сүйенуіміз керек дсп, өзінің ұстазы Ходзе Токиеси жэне жақын досы Судзуки Дайсэтцу ілімдерін жақгады. Нисида Китаро «Таза тәжірибе» - «Бәрі ол жақтан сол жаққа» деген термин- нің ерекше негізін көрсетіп беруге ұмтылды. Бұл тек терминдердің мәселесі ғана емес, бұл проблема философияға байланысты. Реалды элем - бұл қандай да бір ерекше әлем емес, яғни «Мен» - бұл ерекше бір элем емес деуге болмайды. «Мен» - реалды әлем, онда рсалдық, яғни шындық үлкен орын алады. Қоғамды жэне адамдық, ойлауды, ойды қалыптастыру реалды күштерге сүйенеді. Бір сөзбен айтқанда, оның ерекше қабылдануына қандай да бір реалды күш эсер етеді. Адамның ойын барлық мүмкін діни эмпирикалық анти ғылым көзқарасының туындауына әкеп соғатын метафизикалық спекуляциядан сақтау керек. «Реалды болмыс» күнделікті өмір жэне өмірдің реалдылығы болып табылады, мұнда жеке тәжірибе қандай болмасын оның характері жағымды түр- де, тек сондықтан ол осында пайда болады жэне дамиды. «Жеке тәжірибе», «Жеке өмір» - бұл тек өмірдің бір бөлігі, онда таза тәжірибе пайда болады жэне соған қайтып оралады. Қысқаша айтқанда, тек кейбір таза тәжірибе өзгеруінің бір ғана формасы дамуы - диалектиканың дифференциалдық формасы. «Таза тәжірибе Я7ТЯ.МДЫ қанағаггандыра алмайтын өзіндік сана болып табылады. «Мен» - абсо- люттің санасы, демек, олардың арасында бөлініс бар. Оны абсолютті түрде түсіну мүмкін емес. Әрбір қатынаста «Мен» - бүл «Мен», ал «абсолют» - бұл «абсолют» фактілі түрде сана. «Мен жэне өмір», «Мен» тек абсолюттің санасында қалыптаса алады. Сондықтан да «Меннің» өмірі мен санасы тарихи түрде дамиды. Нисида Китаро бойынша, философия - объективтік бақылауцың, анализдің, түсінудің, сын эдісінің іргелі теориясы, тарихы жэне адам әрекетінің қалыптасуы. Нисида философиясы соңғы кезеңге дейін Аристотельдің эсерінде болды. Яғни объективті логикалық болды. Оның философиясын абстрактілі мистикалық жэне метафизикалық деп те атауға болады. Адамның өзіндік санасы өзінің қалыптасқан кезеңіне қайтып оралады жэне эрі қарай да ұмтылады, демек, онда басқа болмыс байқалады. Ол өзімен-өзі, ал нақты түрде абстрактілі өзіндік сана «жоқ>>- Ол бойынша, адам өмірі немесе тарихы жэне осы әлемде тіршілік етуші бар заттардың жалпы қозғалысы - бұл абсолютті өлім арқылы көрінетін абсолюттік өмірдің өзіндік көрінісі. Ол абсолюттік өлім мен өмірдің байланысын көрсетті. Өмірдің формасының өзара байланысы «үзақтылық», «шектілік», «біртектілік», «өткіншілік» жэне мэңгілік болып табылады. Шектеулі индивид пен абсолютті шектеусіз субстанция индивидтің қозғалысы жэне абсолюттің іс-әрекеті, реалды өмір сүруші түлғаның өзіндік санасы мен қүдайлық өзіндік көрінісі (абсолютті жоқтың өзіндік санасы), сондай-ақ олардың инверсиясы - осылардың барлығы күдіксіз факт. Бұл мынаны білдіреді: индивид пен адамның іс-эрекеті ешқашан Құдайдан бөлінбейді жэне Қүдайдан барлық өзінің жағымды реалды жақтарын алып отырады. Сонымен қатар, керісінше, берілген система - ол «абсолютті қарама-қайшылықты», «қайта шектеулі», «инуитивті диалектикалық» бола оты- |