156-жатты²у.
М±тiндi о³ып шыІып, шылауды оныґ
т¼рлерiне ³арай ауызша ажыратыґдар. Јожанасыр ту-
ралы естiген ±ґгiмелерiґде шылауларды ³атыстыра оты-
рып, ¼йде ±ґгiме жазып келiґдер.
ЈИРА¢АН ЈªМЫРА
К¼ндердiґ к¼нiнде ерте кµктем кезiнде жºрт³а iлесiп
Јожанасыр базарІа барыпты. Бºрын базар кµрмеген
Јожекеґ тамашалап кµп ж¼рсе керек.
Бiр кезде бай³ап ³араса, халы³ ³атары сиреп, ба-
зар тарап бара жатыр екен. Сонда Іана базардан еш-
теме алмаІаны есiне т¼сiп, бiр н±рсе алайын десе,
³ºмырашалардан бас³асы кетiп ³алыпты.
«МаІан бºйырІаны осы болар» деп бiр ¼лкен ³ºмыра
сатып алады да, ¼йiне ³айтады.
Оныґ аулына таяу жерде Ÿзен бар екен. Кµп ж¼рiп
128
шаршаІан Јожанасыр кµпiрмен айналып ж¼ргенше деп,
¼йiнiґ тºсынан, мºз ¼стiмен тµтесiнен µтiптi.
Кµктемде шыґы жетiп тºрІан мºз Јожекеґнiґ сал-
маІына ±реґ шыдап тºрса керек. Сонды³тан ол:
– Ў, ³ºдай, са³тай кµр! – деп келе жатады да, µзеннiґ
жаІасына жа³ындай бергенде:
– Јºдайым, са³тасаґ са³та, са³тамасаґ ³ой! – деуi
сол екен, мºз ойылып кетiп, суІа жыІылады. Јараса
сатып алІан ³ºмырасы быт-шыт болып бiр жерде жатыр,
¼стi-басы малмандай су. Сонда к¼йiнiп кеткен
Јо жанасыр:
– Јºдай да ³ызы³ екен, ³алжыґдаІанды т¼сiнбейтiн, –
дептi. (
«Ел аузынан» кiтабынан
)
О Д А ¢ А Й
§ 46. ОДА¢АЙ СҐЗДЕР ТУРАЛЫ ТЇСIНIК
Толы³ маІынасы жо³, сонды³тан затты, ³ºбылысты,
±рекеттi на³ты бiлдiрмей, тек адамныґ ±р т¼рлi 굴iл
к¼йiн, сезiмiн бiлдiретiн немесе жан-жануарларІа ³ара-
тылып айтылатын сµздер
одаІай сµздер
деп аталады.
ОдаІай сµздер ³уану, шаттану, таґыр³ау, ºнату,
ренжу, т¼ґiлу, µкiну, шошыну, жекiру, к¼рсiну сия³ты
굴iл к¼йiн бiлдiредi немесе жан-жануарларды, малды
ша³ыру, ³уу ¼шiн ³олданылады. Мысалы:
Япырым-
ау, ³айда сол к¼ндер?!
(А.)
Јап, барлы³ еґбектерi
далаІа кетедi-ау!
(¢. М.)
Аухау-аухау деп кешкi
тыны³ даланы басына кµтердi
. (С. М.)
Берiлген мысалдардаІы
япырым-ау, ³ап
деген ода-
Іайлар армандауды, µкiнгендiктi бiлдiрiп тºрса,
аухау-
аухау
деп сиырды ша³ыру ¼шiн айтылады.
ОдаІайда, бiрiншiден, лексикалы³ (негiзгi) маІына
болмайды. Екiншiден, сµйлемде одаІайлар бас³а сµз-
дермен грамматикалы³ байланыс³а т¼спей, о³шау айты-
лады. Сонды³тан да одаІай сµйлем м¼шесi бола алмайды.
129
Достарыңызбен бөлісу: |