Жануарлар экологиясы
т.ооп — жануар, рһа^ез
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- (Іпзесіыогіа)
- (рһухоз - өсімдік, рһа%оз
- (заргоз — шірік, рһа$о$
| т.ооп
— жануар, рһа^ез - жеу) топырақгағы басқа жануарларды тірідей үстап жейді. Мысал ретінде омыртқалы жануардан жэндікжегілерді (Іпзесіыогіа) атауға болады. Жэндікжегілер (көртышкан, жертесер, т.б.) жэндіктердің топырақгағы дернэсілдерін, жауын құртын, есеккүртгарды жеп қоректенеді. Жырткыш жұмыр кұрттар қарапайымдарды, зымьфақгарды қорек етеді, ал жыртқыш кенелер жұмыр құрттармен, қүирықаяқгылармен, энхитреидтермен қоректенеді. Ызылдақ қоңыздар, кысқаканатгы коныздар, жыртқыш қьірықаяқтылар, өрмекшілер қүрсақаякты былқылдак денелерді, әрт\рлі дернэсілдерді куыршақгарды қорек етеді. Фитофагтар (рһухоз - өсімдік, рһа%оз — жеу) өсімдіктің тамырын, топырақка түскен ұрығын жеп коректенеді. Бұлардың ішінде 59 ауылшаруашылық дақылдарының, отырғызылған жас ағаштардың тамырын және сепкен тұқымды зақымдайтын зиянкестер де аз емес. Сапрофагтар (заргоз — шірік, рһа$о$ - жеу) топырақта тіршілік ететін жануарлардың басым көпшілігін құрайды. Олар топырақішы өсімдіктің ескі қалдықтарымен қоректеніп қорытатындықтан топырақта қарашірінді (гумус) түзілуіне үлкен үлес қосалы. Олар өсімдіктің қалдығымен қоректенген кезде өсімдікті үгітіп үсак бөлшектерге айналдырады. Бүл үгітілген бөлшектердің сыртқы ауданы бүтін кесек өсімдікпен салыстырғанда жүздегең есе көбейетіндіктен микроағзалардың әрекеттесіп ыдыратуына қолайлы жағдай жасалады. Сапрофагтардың органикалық және минералдык заттардан қүралған нәжістерінде кейбір сапробионт бактериялар тез көбейіп өсімдік қалдықтарын ары қарай ыдыратуына мүмкіндігі жоғарылайтыны дәлелденген (Зоология беспозвоночных т.5. Почвенная зоология М., 1978; Познанин, ред., 1978). Жауын қүрты, энхитреид, кейбір қырыкаяқтылар (Віріроёа), есекқұрт, кейбір кенелер және көптеген жэндіктердің дернэсілдері өсімдіктің өлі қалдықтарымен жэне шірінді заттарымен коректенетін сапрофаг тобын қүрайды. Сонымен қатар шөп жейтін сүтқоректі жануарлардың нэжісімен қоректенетін к о п р о ф а г жэндіктер (мысалы: қижегі қоңыздар) жэне шіріген органикалық заттарды, оларды шірітетін үсак ағзалармен қоса жейтін д е т р и т о ф а г жануарлар да жалпылай сапрофагтар қауымына қосылады. Топырақга өлген жануарлардың өлексесін жеп қоректенетін жануарлар н е к р о - ф а г т а р жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|