агаштын басында тіршілік  ететін-аэробионттар

агаштын басында тіршілік 
ететін-аэробионттар, 
топырактын беткі 
қабатында, жер бетінде тіршілік ететін жануарлар -
герлетобийлер,
топыракта тіршілік ететін жануарлар - 
геобийлер 
деп атагіады. 
Осылайша, зооценозды кұрайтын жануарлар ашық ауалы ортадагы 
ағаштын биік басынан бастап жердің бетіне дейін және топырактың 
терең қабатына дейін бірнеше биіктік белдеуін түзіп орналасады. 
Биоценоздың кеңістіктік құрылымы-өзгермелі және ауыспалы: тәулік 
бойында және әрбір маусымда бір топтың агзалары екіншісімен 
ауысып, әрбір топтың саны да бірде азайып, бірде көбейіп өзгеріп 
отырады.
Бноценоздыц 
экологнялық 
кұрылымы 
берілген 
биоценоздағы әртүрлі экологиялық топтардың сандық қатынасын 
анықтайды. Әрбір биоценозда ағзалардың экологиялық топтарының 
тек 
сол 
биоценозга 
тән 
сандык 
қатынасы 
қалыптасады. 
Биоценоздардың экологиялық құрылымы ұқсас болғанмен, олардың 
түрлік құрамдары басқаша болуы мүмкін. Екі биоценоздағы бірдей 
экологиялық куысты экологиялық түрғыдан ұқсас, бірак шығу тегі 
тұрғысынан іуыстас емес т\рлер иеленген болса ондай екі түр өзара 
викариант, 
яғни бір-бірінін 
орнын басатын 
түрлер деп аталады.
Биоценозда бір түрдің атқаратын қызметін екінші бір түр 
атқарып, оның орнын басу көрінісі табиғагга кең таралган. Мысалы, 
Еуропаның 
тайгалы 
орманында 
сусардын, 
Азиялық 
тайгада 
бүлгынның биоценозда иеленетін экологялық куысы бірдей. Сондай- 
ақ Азияның далалық аймагында кұланның, Африканың саванналық 
даласында киктердің, Солгүсгік Американын прерия атты далалық 
аймағында бизондардын экологиялық куысы, атқаратын қызметі 
бірдей. Бұдан ұқсас биоценоздардагы үқсас экологиялық куыстарды 
әргүрлі жануарлар өзара орын басу (викаризм) арқылы иеленегінін
көреміз.
Биоценоздың экологиялық қүрылымы белгілі бір климаттық 
және ландшафттык жагдайга бейімделін, экологиялық қатаң зақдылық 
бойьшша қалыптасады. Мысалы, әртүрлі белдемдердің биоценозында 
фитофаг және сапрфаг жануарлардың сандық мвлшері белгілі бір 
заңдылықка багынышты 
түрдс
кездеседі. Орман биоценозысында 
сапрофаггар 
айкын 
басым, 
фитофаг-аз. 
Орманды 
далада 
сапрофагтардың саны бәсеңдеп, фитофаітар аздап көбейе бастайды. 
Далалык, 
шөлейт 
және 
шөлдік 
биоценоздарда 
фитофагтар 
басымдылық көрсетіп, сапрофап ардың саны азая түседі. Ылгалдылық 
жетіспейтін куаң дала. шөлейт, шол аймактардыц биоценозында 
ксерофиль жануарлар, ылгал жеткілікті биоценозда мезофилдер,

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: