Тұжырымдағанда, мектепте пунктуация бойынша

5) Тыныс белгіге орын таңдау және қажетті белгіні табу
пунктуациялық ереже қызметіне, яғни мағыналы бөліктің
келесі ерекшеліктеріне байланысты:
а. Грамматикалық:
грамматикалық негіздер;
 
сөйлемді
күрделендіретін синтаксистік элементтер;
 
бөгде сөз;
жалғаулықтар мен сөйлем мүшелерінің түсірілуі. 
ә. Семантикалық
- мағыналық бөліктердің түрлі
маңыздағы сипаты. 
б. Интонациялық
- ритмоәуендік;
Сондай-ақ сөйлемде және мәтінде мәнді бөлікті
ажырату белгілері бар:
Морфологиялық -
есімше, көсемше,
одағай, шылау, демеуліктердің болуы;
Синтаксистік
–
бірнеше грамматикалық негіздері және жай сөйлемді
күрделендіретін элементтердің болуы;
2. Пунктуациялық икемділіктер. Оқушылардың өтілген
пунктуациялық түсініктер мен ережелер негізінде
жүргізілетін іс-әрекетте дайындық жасау барысында
мектепте келесі пунктуациялық икемділіктер қалыптасады:
1. Қатысымдық бірліктердің
тыныс белгімен
ажыратылатын мәндік бөліктерін табу; 
2. Өтілген пунктуациялық ережелерге сай тыныс
белгілерін қою;
3. Тыныс белгінің орнын және қажетті тыныс белгіні
дәлелдеу;
4. Пунктуациялық қателерді табу және оны жөндеу. 
Ал бұл икемділік пен дағды мектептегі пунктуация
курсының жүйесі бойынша игереді:
Пунктуацияны оқытудың алғашқы сатысы –
1-4 сыныптарда:
- оқушылар сөйлеммен танысады;
- одан кейін логикалық екпінді, хабарлы, сұраулы, лепті
сөйлемдерді ғана емес, сонымен бірге төл сөздің
интонациясын игереді;
- нүкте, сұрау белгісі мен үтірді қолдану ережелерімен
танысады;
- бастапқы оқудың қортынды кезеңінде оқушылардың
синтаксис пен пунктуациядан білімдері бір жүйеге түседі.
Сондай-ақ бастауыш сыныптарда пунктуацияны оқытуда
мәнерлеп оқуға, интонация мен пунктуацияның бір-біріне сай
жақтарына көңіл бөлініп мынадай икемділіктерді игереді. 
- тыныс белгілерді ажырату, бөлу ерекшеліктерін
игерту;
- бірыңғай мүшелер арасындағы үтір, шылаусыз және
«ақ», «ау, еу», «және» шылауларының жазылуын білу;
26

- жалпылауыш сөзден кейінгі қос нүктені қоя білу;
- қаратпа сөзде қойылатын тыныс белгілерді игеру;
- құрмалас сөйлемдердің жай сөйлемдері арасында
«бірақ, себебі, неге десеңіз, сол себепті, не, егер, қайсысы,
дегенмен, алайда»
алдында қойылатын үтірді қоя білу;
- төл сөзде қойылатын тыныс белігері мен диалогтың
алдында қойылатын сызықшаны жаза білу. 
5-6 сыныптарда:
- есімшеде қойылатын үтір;
- көсемшеде қойылатын үтір;
- жеке көсемшенің екі жағына қойылатын үтір;
- одағайдға қойылатын дефис, үтір, леп белгісі. 
7-сыныпта:
- бастауыш пен баяндауыш арасындағы сызықша;
- айқындауыш сөздердегі тыныс белгілері:
- бірыңғай мүшелер арасындағы ажырату белгілері;
- сөйлемдегі жалпылауыш сөздердегі қос нүкте мен
сызықша;
- қаратпа сөздегі ажырату тыныс белгілері;
- қыстырма сөз және қыстырма сөйлемдерде,
одағайлардағы ажырату тыныс белгілері, жеке және қатар
келетін тыныс белгілері;
- сөйлемнің оңашаланып бірыңғай және нақтылаушы
мүшелерін ажырату тыныс белгілері;
- төл сөзі бар сөйлемдерді бөлу және ажырату тыныс
белгілері;
- біреудің сөзін беруде қолданылатын тыныс белгілер. 
8- сыныпта:
- құрмалас сөйлем бөліктерінің арасындағы ажырату
тыныс белгілері;
- тыныс белгілерді авторлық қолдану;
- басыңқы және бағыныңқы сөйлемдер арасындағы
тыныс белгілер;
-бірнеше бағыныңқысы бар сабақтас құрмалас
сөйлемдегі тыныс белгілер;
- шылаулы және шылаусыз байланысқан құрмалас
сөйлемдердегі ажырату тыныс белгілері; тыныс белгілерінің
байланысы. 
9-сыныпта пунктуация туралы білімі жүйеленеді,
шығармашылық жұмыс, мәтін құрау, мазмұнда, шығарма
жазу бойынша сауатты жазудың тәжірибелік, сөйлесім
әрекеті бойынша игереді. 

жүктеу/скачать 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: