Жаратылыстану-математикалық

Қызмет көрсету салаларын 2 сфераға бөледі: материалдық өндіріс, материалдық емес өндіріс.

Экономика ғылымында ұлттық табыс материалдық өндіріс саласы береді.

Өндірістік емес сфера: тұрғын коммун – қ және халыққа қызмет көрсетуді қамту транспорт.

3. 
   геология
   
4. 
   денсаулық
   
5. 
   білім саласы
   
6. 
   мәдениет және өнер
   
7. 
   ғылым және ғылыми орталықтар
   
8. 
   кредит мемлекеттік страховка
   
9. 
   байланыс
   

2Қызмет көрсету географиясының дамуы мен заңдылықтары.

факторлары және тұтыну қажеттіліктерін өтеу ерекшеліктері.

2.Қызмет көрсету географиясының байланыстары.

3. Қызмет көрсету және аудандық жоспарлау.

Қызмет көрсету салаларын белгілеріне байланысты біріктіреді. Атқару қызметіне байланысты. Мысалы, қызмет көрсету құрылымы коммуналдық шаруашылық 1000 адамға шаққанда 5,9 адам. Тұрмыстық қамту 8,8 адам білім беру 31, денсаулық 22, сауда 17. Сондықтан қызмет көрсету салаларының өзіне тән негізгі заңдылықтары қалыптасады. Ол халықтарды материалдық рухани қажеттілігін қамтамасыз ету. Ол өндірістік еңбектің өсуімен сәйкес келу керек. Бұл материалдық өндіріс еңбек саласының өсуі екінші жағынан әлеуметтік климат моральдық стимул әсерін тигізеді. Сонымен қатар қызмет көрсету салаларын ауыл, қала жағдайларының тепе – теңдігін сақтайды. Сондықтан даму заңдылықтары қызмет көрсету салаларының тұтастануы халықтың санына қажеттілігін қанағаттандыру. Заңдылықтар адамдардың өмір сүру, миграциялық қозғалысына әсерін тигізеді.

Кәсіпкерлік білім беру саласын 3 деңгейге бөлуге болады:

1. 
   бастапқы кәсіпкерлік
   
2. 
   орта кәсіпкерлік
   
3. 
   жоғары кәсіпкерлік.
   

2 Тұрғын үй және комуналдық қызмет көрсету

Тұрмыстық қызмет атқару географиясы халықтың орналасуына елді –мекендер жүйесіне әлеуметтік – экономикалық жолда өмір сүру деңгейіне байланысты. Сондықтан кәсіпорындардың саны даму деңгейі орналасу салық төлемдік қызметі тұрмыстық қызмет атқаруды жүзеге асыру көлемі облыстар, әлеуметтік аудандар, қалалар, ауылдық елді – мекендер бойынша да әртүрлі. Мысалы, тұрмыстық қызмет көлемін Алматы қаласында 27%, Қарағандыда 12 ШығысҚазақстанда 10 Қостанайда 8% республика үлесіне тиіп отырса Қызылорда облысының улесі 1,6%, Маңғыстау 2,6, Атырау 2,9%. Мұндай территориялық айырмашылықтардың себептерін зерттеу әлеуметтік география ғылымының басты мақсаттарының бірі болып есептеледі. Жан басына дәстүрлі тұрмыстық қызмет атқаруда жүзеге асыру республика бойынша 252,9 т 1996 жыл бұрын көрсеткен жоғары деңгейде Қостанай облысы 321 т, Солтүстік Қазақстан 310, Алматы 607, Павлодар 369, Жамбыл 293, Ақмола 252 т ең төмен облыс Қызылорда 70, Оңтүстік Қазақстан 117, Маңғыстау 198, Атырау 199 т. Қазіргі кезде халыққа қызмет жасау салаларының республикалық ішкі жалпы өнімділік үлесі ұлғайып, жан басына шаққандағы көрсеткіштен жоғары.

әдісі

Халықтың тұрмыстық деңгейі мен сапасын географиялық тұрғыда зерттеу әлеуметтік география ғылымының маңызды тармағы. Халықтың тұрмыс деңгейі мен сапасы елдердегі табиғат пен экономикалық жағдайын анықтау арқылы даму мен орналасу мәселелерін шешу жолдарын ұсыну әлеуметтік географияның басты зерттеу тақырыптары болып табылады. Ол үшін Қазақстанды Қазақстан – 2030 стратегиясының даму барысында заңдар. Мысалы, халыққа несие беру жүйесі Ұлттық қор « Мемлекеттік - әлеуметтік көмек заңын қабылдау ».

меншіктік және интегралдық.

Туғаннан бастап өмір сүру жасының ұзақтығын 1990 ж 68%, 2003 ж 65%. Халықтың сауаттылық деңгейі 1990ж 97%. 2003ж 99%. Жан басын шаққанда ішкі жалпы өнім АҚШ 6283д 2003ж 6527. Халықтың жан басына шаққандағы жалпы табыс индексі 0,691 2003ж 0,697. Адамзаттың даму индексі бойынша Қазақстан Республикасының деңгейдегі жоғары аймақтары Атырау 10,6%, Алматы 10%, Астана 7, Маңғыстау 6%. Республикадағы 1996 – 97 жж бастап экономикалық алға жасалған қадам халықтың тұрмыс деңгейінің көрсеткішіне әсерін тигізді. Еңбек табысы халықтың ақшалай басты көздерінің бірі барлық ақшалай табыстағы үлесі 74%. Макроэкономикалық жағдайының жақсаруына және инфляцияның төмендеуіне байланысты бір қызметтің орташа айлық жалақысы 1996ж 2003 ж 4,8 есеге өсті.

бөлігі.

Әртүрлі экономикалық жұмыспен айналысатын әлеуметтік топтардың орташа айлық жалақысында біршама айырмашылықтар бар. Ең жоғарғы деңгейдегі еңбекақы қаржы саласында айырмашылықтар бар. Ең жоғарғы деңгейдегі еңбекақы қаржы саласында 56592т құрылыс 33951 т өнеркәсіп 29699 көлік байланысы 34420т. Ең төменгі еңбекақы денсаулық әлеуметтік қызмет 12198т республикалық орташа жалақыға қатынасы 52,5% білім 14432т ауыл шаруашылық 9650т 41%. Бұларды 3 топқа бөледі: І топ 9650 14432т ауыл шаруашылығындағы балық аулау, білім алу салалары; ІІ орташа деңгейдегі ІІ 18066 – 24918т мемлекеттік басқару көлік байланысы сауда газ суды өндіру өңдеу өнеркәсіптері; ІІІ деңгейдегі топ 33951 – 56592т құрылыс, байланыс, қонақ үй, мейрамхана жылжымайтын мүлік.

Нарықтық экономиканың дамуына байланысты әр түрлі меншіктік кәсіпорындар мен мекемелер пйда болды. Сондықтан мемлекеттік және жеке меншік бизнес арасында еңбекақы айырмашылықтары бар. Мемлекеттік секторда 1998ж 2001ж еңбекақы 40% - ға өсіп, 12177 теңге болса, экономикалық мемлекеттік емес секторында еңбекақы 21710т құраса, орташа атаулы еңбек жалақысының көлемін минималдық жалақы көлемімен және күнкөріс минимум деңгейіменара – қатынасын көруге болады. Еңбек ақының өсу қарқыны мен көлемінің деңгейінде территориялық айырмашылықтарр кездеседі. Соңғы 3 жылда Атырау 2 есе, Маңғыстау, Батыс Қазақстан 1,7 есе, Оңтүстік Алматы, Қарағанды облыстары 1,5 есе жоғарылады.

Ғылым жүйесінің басты мақсаты – қазіргі болмыс туралы объективтік білімді тудыру және теориялық жүйеге келтіру ғылым географиясының зерттеу объектісі мен тақырыбы – ғылыми зерттеу жүйесі оның мекемелерінің дамуы мен территориялқ ерекшеліктері. Қазақстанда ғылымының жүйелі тұрғыда дамуы ХХ ғасырдың 20 жылдардан басталады. Оған себеп Орал – Ембі мұнай газ провинциясы Қарағанды көмір бассейнін игеру жағдайларына байланысты. Ең алғаш Орынбор қаласында ғылыми қоғам құрылды. Онда география, филология, этнология, археология секциялары жұмыс істеді. Ғылыми техникалық потенциал – кез – келген мемлекеттік ұлттық байлықтың негізгі саласы. Кеңес үкіметі кезінде республикада жоғары деңгейде дамыған ғылыми база құрылды.
Әдебиет: Абрамов 11-14 бет
Дәріс 8

Тақырыбы:Қызмет көрсету саласының экономикалық географиялық зерттеудің жағдайы

мен болашағы.

Халықтың өмір сүру көрсеткішінің негізгі әлеуметтік – экономикалық индикатор: еңбекақы төлеу, халықтың табыстары мен шығыстары, табысты бөлудің әркелкілігі төмен халықтың үлесі, кедейлік тереңдегі орташа жан басына шаққандағы табыстың мөлшері, халықтың арасында табысты бөлудің әркелкі коэффициенті статистикалық көрсеткіштерді пайдалана отырып, халықтың өмір сүру деңгейін кешенді тұрғыда көрсететін халықтық көрсеткіш адамзат потенциалының дамуы мен пайдалануда баға беруге тең Ол үшін БҰҰ жыл сайын дүние жүзі мемлекеттері бойынша адамзаттың даму кодексі көрсеткішін қарауға болады. Оны жан басына шаққандағы ішкі жасын өлшеп өмір жасының ұзақтығы мен өмір сүру сапасы білім алу және оны жетілдіру көрсеткіштері анықтайды. Мысалы, Қазақстандағы адамзаттың даму деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер динамикасы.

Республика бойынша ғылым мекемелері 267 болды. Оның басты Алматы, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Павлодар, Атырау. 1991 – 2000 жж ғылыми мамандардың азаюына қарамастан 20 мыңнан 1,5 мыңға дейін ғылыми факторлар барлығы 17374 ғылыми мамандар жұмыс істейді. 2000ж Қазақстанда ғылыми зерттеу жұмыстарында мемлекеттік бюджеттен 6,1 млрд доллар. Бұл көрсеткіш дамыған елдердегі теңеседі. АҚШ 184,7 млрд Жапония 82 Германия 36,4 Франция 27 млрд.

Қазақстан ғылым жүйесінің шаңырағы Ұлттық ғылыми академия. Ол 1946 ж құрылып, құрамында 35 ғылыми зерттеушісі бар. Онда 55 академия 95 корреспондент 300 докт 2 мыңнан астам ғылым кондидаттары жұмыс істеді. Қазіргі ғылым академиясы бағытталды. Қоғамдық ғылыми орындар халықтық ғылым академия құрылды. Оның нгізгі мақсаты. Онда ғылыми зерттеу лабораториясы мекеменің орналасуына өндірістік мамандарға байланысты болды. Мысалы, Батыс Қазақстан аймағында мұнай газ өнімдерінің дамуына байланысты мұнай – газ химия ғылыми зерттеу институты дамыды.
Әдебиет: Захарина Д.М
Дәріс 10

Тақырыбы: Несие беру және қамсыздандыру жүйелері инфрақұрылымдықтың құрамдас

бөлігі.

Ғылыми зерттеу жұмыстарға үлкен үміт арту. Қазіргі уақытта республикада ғылыми зерттеуді 273 ғылыми ұйымдар жүргізіп 2003 ж 4 есе көбейді. Оның құрылымындағы ғылыми техникалық жұмыстың үлесі 21 пайыз ғылыми техника қызмет көрсету 17 пайыз қолданбалы ғылыми орталықтарынмен өте тығыз байланысты. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясы Дүние жүілік ғылым академия коммисясының Азия мен Тынық мұхитының аймағы ғылым академия ассоциациясының халықаралық ғылым академиясы, түркі тілдес мемлекеттердің ғылым академия ассоциациясы мүшесі болып табылады. 2001ж ғылым туралы Қазақстан Республикасының заңы қабылданды. Оның негізгі бағыттары:

1. 
   Ғылым мен техника саласында мемлекеттік сұраныста құру.
   
2. 
   Ғылымда нарықтық ғылыми инфрақұрылымды дамыту.
   
3. 
   Өндісі пен блім арасындағы өзара байланысты күшейту.
   

Қазақстанның алымдарының қазіргі салаларында физика математика, биология ғылым Жер туралы Химия медицина космостық ғылым. Қазақстан ғылым жүйесі ғылыми халықтарды ұйымдастыру мен шетел ғалымдарымен тығыз байланысты.

Қазіргі уақытта ғылыми әдебиеттерден алмасу үшін 81 халықаралық 10 ұлттық орталықтармен байланыс жасады. Қырықтан астам елмен 60 тан астам үкімет пен мекемеаралық келісімдерге қол қойылды. Дүние жүзінің ғылымының дамуы әр елдің инновациялық саясатына байланысты. Инновациялық саясат деп – ғылыми техникалық және индустриалдық жетістіктерге негізделген экономикалық дамуды айтамыз. Инновация дегеніміз – бұрын рынокта болмаған жаңа өнім сапалық қасиеттерге ие бұрыннан белгілі өнім жаңа технологиялық процестер түрінде көрінетін өзгерістер. Экономикадағы инновациялық бағытты дамыту үшін институттар мен ғылыми техникалқы базарларда пайдалана отырып еліміздің шетелдік технологиясын пайдалану. Ол үшін 2001ж Қазақстан Республикасының инновациялық даму ббағдарламасы заңы қабылданды. Инновациялық бағдарламалардың 1 кезеңінде білікші мамандар дайындау. 2 кезеңінде технологиясын енгізу. 3 кезеңінде ғылым академиясын ұйымдастыру.
Әдебиет: Морозов
Дәріс 12.

Тақырыбы: Әлемдік және еліміз нарқындағы қызмет көрсетудің негізгі бір түрі

ақпараттық жарнамалық қызмет.

Мектептің білім беру жүйесінде осы бағыттарды ескере отырып географиялық білім берудің мақсаты мен міндеттерін айқындайды. Географиялық білім берудің мақсаты:

• 
  Географиялық шығармашылықтың қалыптасуы
  
• 
  Географияның қазіргі замаңғы дүние жөнінде білім беру
  
• 
  Қоршаған ортаның алуан түрлілігі
  
• 
  2006 – 2007
  

Жалпы мәдени бөлігіне назар аударуды күшейту. Бұл бағыттар географияны оқытудың барлық кезеңдерінде жүзеге аса отырып, оқушыларды жан – жақты дамыту олардың жалпы мәдениетін көтеру, оқу және практикалық біліктерін қалыптастыру негізіде жүзеге асырылады.

Қызмет көрсету саласының дамуындағы аумақтық өзгешеліктер.

Мазмұны: Қазақстанның жекелеген аумақтары халықтың жұмыспен қамтылуының салалық және әлеуметтік экономикалық құрылымы.

19ғасырдың аяғында географияны өткізуде конструктивті әдіс яғни картаға есте сақтау үшін сызу, дүние бөліктерін әртүрлі геометриялық фигура түрінде. География әдістемесінің дамуына үлес қосқан Раевский әртүрлі журналдар шығара бастады. Географиялық қоғам белгілері жертану. Оқу ісінің журналы, Мұғалім. 1915ж Анучиннің басшылығымен бірінші бүкіл одақтық Ресей съезі мектеп географиясын оқытудың сұрақтарын бекітті. География курсының құрылысы талқыланды. 1916ж Игнатьев ерлер гимназиясына жаңа бағдарлама енгізді. Онда география 1 сыныбын 8 сыныптар аралығында өткізетін болды. Әр түрлі тәжірибелер жинақталды. Мұғалімдер географиясын атау ретінде өткізу оқушылардың жан – жақты дамуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан әлеуметтік табиғи байланыстарды физикалық тұрғыдан қарау керектігіне ұсыныс жасады. 19 ғасырдың аяғында Смирнова Баранова авторы бойынша жаңа оқулықтар шығарды. Бұл оқытудың көрнектілігінің шығуына әсерін тигізуде. Меча, Баркова география хрестоматиясы шықты.

1921 жылы Анучиннің басшылығымен жалпы мемлекеттік бағдарлама онда географияны баспалдақ бойынша яғни 1 – ші баспалдақтан 4 класс. Әр елдің халықтарының өмірі ІІ басы 5 дүние география 6 – 7 класс географиясы Ресей 8 экономикалық география 9 – сын астрономиялық – метеорология жүргізді. 1924ж оқулықтар жаңа оқу бағдарламасымен мемлекеттік ғылым кеңесінде бекітілді. Географиядағы саяси сұрақтар дүниеге деген көзқарастарын. Өлкетану жұмыстары географиялық экскурсия. Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу т.б. қалыптасты. 1931ж бастауыш орта мектеп бағдарламалары және режим қаулысы 1934ж бастауыш орта мектептеріндегі географияны оқыту қаулысы. Бұнда географиясын оқыту мазмұны құрылысы талқыланды.

1. 
   3 – 4 класс географиясын оқытуда ел, өз елін тану теңіз, көл атауларын жаттау;
   
2. 
   5 – сын физикалық – география. 6 дүние бөліктері Европа, Азия, Америка, Африка, Австралия. 7 СССР – дың физикалық географиясын шолу. 8 экономикалық география 9 капиталистік елдердің экономикалық географиясы.
   

Оқыту мынадай бағдарламаларға негізделді:

1. 
   Барлық кластарға картаны оқытуды;
   
2. 
   5 – 7 кластарға ауа – райын бақылау;
   
3. 
   5 – 7 экскурсия өткізу 9 – сын өнд. Экс.
   
4. 
   Өз өлкесін оқыту.
   

1. 
   Оқушыларды тәрбиелеуде
   
2. 
   Политехникалық білім беруде.
   

Өндіргіш күштердің территорияға байланысты қалыпты дамуында: біріншіден, қосымша жұмыс күштерін пайдалана отырып, халықтың өміріне дұрыс жағдай туғызу. Екіншіден, өмір деңгейінде халықтардың ақша кірісін көбейту.

Экономикалық аудандастыруда қызмет көрсетудің заңдылықтарының дамуына территориялық дифференция салаларын тарату. Жергілікті аудандар барысына табиғи демографиялық экономикалық ерекшеліктерінің әсері.

Халықтардың қоныстануын қамту.

Қызмет көрсету сфералараны аудандастыру халықтың кіріс көлеміне байланысты дамуы. Мысалы, әрбір мемлекет шаруашылықтың дамуында қызмет көрсету сферасын қажетті үлесін беріп отырады. Ол сол елдің экономикасының дамуына үлес қосуы қажет. Мысалы, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету географиясы пәтер, киім, аяқ – киім, тұрмыстық материалдар, радио, теледидар жабдықтарын металдық бұйымдарды жөндеу, ателье, автотехникалық қызмет, кір жуу, шаштараз, т.б.

Халықтың тұрмыстық жағдайы көңіл – күйі әр адамға қызмет көрсету деңгейіне байланысты. Қазақстанда халыққа қызмет көрсету саласы 20 ғасырдың 60 жылдарынан бастап қалыптасты. Нарықтық экономиканың дамуына және халыққа тұрмыстық қызмет атқару кәсіпорындарының жекешелендіруге байланысты кіші және орта бизнес дами бастады. Олар 1000 нан астам әртүрлі тұрмыстық қызмет атқарады. Бұдан басқа да нарықтық экономикаға байланысты шағын және орта кәсіпорындардың дамуына қарай жылжымайтын мүліктерді сату, сатып алу, жалға беру, машина құрал – жабдықтарды жалға беру, компьютерлік қызмет, коммерциялық қызмет көрсету, демалыс, мәдениет, спорттық қызметті ұйымдастыру. Мысалы, мүлікті сату жалға беру 441564 млн.т. 8,5%, компьютерлік қызмет 33983,2 млн 6,6%, коммерциялық қызмет 205534,2 млн 39,8%, демалыс, мәдениет салалары 40843,7 7,9%, мемлекеттік басқару187298,2 36,2%. Бұның қорытындысы бойынша мүлікті сату, жалға беру 52,5%. Астана, Алматы қалаларында облыстар бойынша Батыс Қазақстан 7,9%, Қарағанды 6,6%, Атырау 6%. Компьютерлік қызмет көрсету 52,5% Алматыда 10,5 Шығыс Қазақстан 8,6 Астана 7,5 Маңғыстау тиеді. Коммерциялық қызмет Алматыда 34%, Атырауда 21,6, Астанада 12,6, Батыс Қазақстанда 7,9. Демалыс, мәдени, спорт шараларын ұйымдастыру Алматыда 54,9%, Астанада 9,2, Қарағандыда 4,2жетекші орын алады. Мемлекеттік басқару салаларында қызмет көрсету 46,7% Астана қаласының үлесінде.

Бұдан шығатын қорытынды халыққа қызмет көрсетуді ұйымдастырудың көлемі жан басына шаққанда біркелкі болуы әлеуметтік проблемаларды шешуде тиімді.
6. ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ ЖОСПАРЫ.

№	Тақырыбы	Сабақтың мазмұны	апта	әдебиеті
1.	Өндіріс қажетін өтеу және халыққа қызмет көрсету – инфрақұрылымның негізгі құрамдас бөлігі.	Инфрақұрылымның құрамдас бөлігін талдау	1.	1. б.216-225. 3. бет: 57-60 Захарина Д.А
2.	Қызмет көрсету; тұрмыстық қызмет көрсету және сервис мәдени демалу орындары.	Қызмет көрсету мәдени демалу орындарын анықтау	2	2. бет: 170-197. Захарина Д.А
3.	Қызмет көрсету саларын аумақтық ұйымдарының принциптері.	Қызмет көрсету салаларының принциптерін талдау.	3	3. бет: 151-158 Абрамов А.М
4.	Қызмет көрсету географиясындағы зерттеу әдісі.	Қызмет көрсету географиясындағы зерттеу әдісін талдау.	4	3. бет: 158-173. Абрамов А.М
5.	Көмі Қызмет көрсету салаларын экономикалық географиялық зерттеудің жағдайы мен болашағы.	Экологиялық географиялық зерттеуге талдау.	5	3. 143-151 бет. Захарина Д.М
6.	Нарық жағдайындағы қызмет көрсету.	Нарық жағдайындағы қызмет көрсетуді талдау.	6	Абрамов. А.М
7.	Ғылыми инфрақұрылымдық сипаттама.	Ғылыми инфрақұрылымдық сипаттаманы талдау.	7	Максаковский В.И
8.	Қызмет көрсету саласында дамудың аумақтық өзгешеліктері.	Қызмет көрсету саласында дамудың аумақтық өзгешеліктерін талдау.	8	М.Қожахмет 131-132
9.	Инфрақұрылымдық кешендер құрамы, коммуникация желілері және қызмет көрсету.	Инфрақұрылымдық кешендер құрамы, коммуникакция желілері және қызмет көрсетуді талдау	9	М.Қожахмет 134-136
10	Несие беру және қамсыздандыру мекемелерінің құрамы олардың Қазақстан экономикасындағы алатын орны мен ролі.	Несие беру және қамсыздандыру мекемелерінің құрамына сипаттама	10	Мамыров. К Халық экономикалық қатынастар
11	Ғылыми инфрақұрылым.	Ғылыми инфрақұрылымға сипаттама	11	Захарина Д.М
12	Халықаралық жарнамалық коммуникациялардың ұйымдары.	Жарнамалық ұйымдардың таралуы	12	А.М. Абрамов 140 бет
13	Қызмет көрсету салаларының дамуындағы аумақтарының өзгешеліктері.	Қызмет көрсету салаларының дамуына сипаттама	13	Максаковский В.И
14	Мектеп географиясындағы қызмет көрсету салаларының мәселелері.	Мектеп географиясындағы қызмет көрсету салаларының мәселелерін талдау.	14
15	Қызмет көрсету географиясының қазіргі жағдайы және даму болашағы.	Қызмет көрсету географиясының қазіргі жағдайы және даму болашаған талдау.	15