Жақты және жақсыз сөйлем; жалаң және жайылма сөйлем; толымды
жүктеу/скачать 80,62 Kb.
|
Жай сөйлем түрлері
- Бұл бет үшін навигация:
- Жалпақ балуан оқ бойы алда отырды, астындағы сары қасқа ат киіктей орғып келеді
Құрамындағы жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі салалас құрмалас деп аталады. Мысалы, Сақадай сайланған қырық жігіт маңдайды батысқа қойды да, төскейді үзеңгіге ала жүріп кетті. Салаластың құрамындағы бірінші жай сөйлемнің баяндауышы – қойды екінші жай сөйлемнің баяндауышы жүріп кетті сияқты тиянақты, сондықтан олар тең дәрежеде (салаласа) байланысып тұр. Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер өзара екі түрлі жолмен байланысады: 1) Іргелес тұрып, ұласпалы интонация арқылы байланысады. Мысалы, Жалпақ балуан оқ бойы алда отырды, астындағы сары қасқа ат киіктей орғып келеді. 2) Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер жалғаулық шылаулар арқылы байланысады. Салалас құрмалас сөйлемдерді байланыстыратын жалғаулық шылаулар: 1) да, де, та, те, әрі, және деген ыңғайлас мәнді жалғаулық шылаулар; 2) бірақ, алайда, дегенмен, сонда да, әйтсе де деген қарсылық мәнді жалғаулық шылаулар; 3) өйткені, себебі, сондықтан, сол себепті, неге десеңіз деген себеп-салдар мәнді жалғаулық шылаулар; 4) не, немесе, я, яки, не (я) болмаса, болмаса, әлде деген талғаулық мәнді жалғаулық шылаулар; 5) кейде, бірде, біресе деген кезектес мәнді жалғаулық шылаулар. Құрамындағы жай сөйлемдерінің мағыналық қарым-қатынасына қарай салалас құрмалас сөйлем алты түрге бөлінеді: 1) ыңғайлас салалас, 2) себеп-салдар салалас; 3) қарсылықты салалас, 4) кезектес салалас, 5) түсіндірмелі салалас; 6) талғаулы салалас. жүктеу/скачать 80,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|