| Шешуі: Ол үшін V + IV=IΧ
№1-есеп. Үш тең шаршы құрастыр:
а) Он бір шырпыны пайдалана отырып:
Жауабы:
ә) Он шырпыны пайдалана отырып:
Жауабы:
№2-есеп. Он екі шырпымен шаршылар құрастыр:
а) 3 шаршы құрастыр:
Жауабы:
ә) 2 шаршы құрастыр:
Жауабы:
б) 5 шаршы құрастыр:
Жауабы:
№3 -есеп. 9- тең қабырғалы үшбұрыш орналасқан
а) Осы фигурадан 5 шырпын алып таста, сонда 5 үшбұрыш қалады.
Жауабы:
ә) Енді 6 шырпыны ауыстыру арқылы орналастырып, 6 тең ромб шығар.
Жауабы:
б) 6 шырпыны алып таста, сонда бірде-бір үшбұрыш қалмау керек.
Жауабы:
Ал 7-сынып оқушыларымен факультатив сабағында талқыланған мына бір дәстүрлі есепті ұсынамын:
"Көгалда бір топ қыздар мен қояндар жайылып жүр. Олардың бастарынының саны 100, ал аяқтары 274 болса, көгалда неше қаз, неше қоян жайылып жүр?"
Есептің шартын түсіндірген соң бірінші оқушы бірден екі айнымалы енгізіп, теңдеулер жүйесі арқылы оңай шешілетінін айтты. Мен оқушы ойынын өте дұрыс екенін айтып, алайда, бұл есепті теңдеу құрмай-ақ арифметикалық жолмен шешіп көріңдер деп тапсырдым. Есепті талқылаудың барысында мынадай шешімдерін таптық:
Арифметикалық шешулері
Бірінші: Бір басқа неше аяқтан келеді?
274:100=2 (74 қалдық), егер екі аяқтан келсе 74 аяқ артық болады. Ендеше мұндағы 74 аяқ қояндардікі. Қоянның қаздан екі аяғы артық. Олай болса қояндардын саны 74:2=37 деген сөз. Онда қаздар 63.
Екінші: Егер барлығы қоян болса неше аяқ болар еді? 100-4 = 400 аяқ. Бұл есептің шартынан 126-ға артық. Еңдеше қояннан қаздар көп. 126 аяқ қаздардікі. Қаздың қояннан екі аяғы кем. Онда 126:2=63 қаз бар. Ендеше қояндар саны 37.
Үшінші: Егер барлығы қаз болса неше аяқ болар еді? 100-2 = 200 аяқ. Бұл есептің шартынан 74-ке кем. Бұл жетпей тұрған қояндардын аяғы деген сөз. Онда: 74:2=37 қоян, 63 қаз болады.
Төртінші: Барлығы қаз болса, неше аяқ болар еді? 274:2=137. Есептің шартынан 137-100=37 бас артық болып кетті.
Талқылай келгенде оқушылар бұл қояндардың саны деп шешті. Талқылауды қорытындылай келіп, оқушыларға қазіргі есептеу практикасында ұмыт болып бара жатқан "Жалған шешім" енгізу арқылы шешу әдісін үйреттім. Бұл әдістің мазмұны мынадай: Белгісіз табылды деп есептеп, оның орнына кез келген бір натурал санды қойып, есептің шарты тексеріледі, шартпен арадағы айырмашылық арқылы есептің шешуі табылады.
Бесінші: Көгалда 40 қаз жүр делік, сонда қояндар 60 болғаны, ал аяқтары 40-2 + 60-4 = 320 болады. Есептің шартынан 320-274=46 аяқ артық болып кетті. Бұл әрине қояндардын аяғы және қоянның қаздан екі аяғы артық. Ендеше 46:2=23 қоянды артық болжағанбыз. Онда 60-23=37 қоян болғаны. Ендеше қаздар 100-37=63 болады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
